Την πρώτη φορά που ήρθε στην Ελλάδα ήταν ένας ένθερμος εικοσάρης. Πήρε το πρώτο πλοίο που βρήκε μπροστά του, πήγε στην Κρήτη και επί έναν μήνα έζησε την ανεμελιά των διακοπών. Τώρα, δεκαετίες μετά, ο Δανός συγγραφέας Μίκαελ Κατς Κρέφελ επέστρεψε στη χώρα μας, προσκεκλημένος από το Ινστιτούτο της Δανίας και τις εκδόσεις Ψυχογιός, ως διάσημος μετρ της αστυνομικής λογοτεχνίας.
Το τελευταίο του μυθιστόρημα «Η σέχτα» εντάσσεται σ’ ένα συγγραφικό πρότζεκτ σε συνέχειες με ήρωα τον πρώην ντετέκτιβ Τόμας Ράουνσχολτ. Ο «Ράουντ» είναι το λογοτεχνικό «όχημα» του Κρέφελ προς τα βραβεία και τις υψηλές πωλήσεις σε διάφορες χώρες.
Εκανε το συγγραφικό του ντεμπούτο με το θρίλερ «Before the Storm», με το οποίο κέρδισε το 2007 το βραβείο First Book της δανέζικης ακαδημίας αστυνομικής λογοτεχνίας, ενώ το 2012 ψηφίστηκε κορυφαίος Δανός συγγραφέας αστυνομικού μυθιστορήματος. Η σειρά με τα βιβλία που έχουν πρωταγωνιστή τον «Ράουν» κατέλαβαν την τρίτη θέση στα αστυνομικά βιβλία όλων των εποχών στο Φεστιβάλ Αστυνομικού Βιβλίου της Δανίας 2017. Ο Κρέφελ βιώνει ήδη την όχι και τόσο απατηλή δύναμη της φήμης. Για τον ίδιο, μιλώντας στην «Κ», αυτό δεν αποτελεί ανάχωμα στο συγγραφικό του ταμπεραμέντο: «Είναι ωραίο να είσαι γνωστός. Κατ’ αρχάς μπορώ να πληρώσω ένα καλό ξενοδοχείο. Επίσης, είναι όμορφο να ασχολούνται μαζί σου τα ΜΜΕ, να έρχονται αναγνώστες να σου πουν τη γνώμη τους για τα βιβλία σου».
Ξεκίνησε την καριέρα του ως σεναριογράφος για ταινίες μικρού μήκους και τηλεοπτικές σειρές. Ομως, όπως θυμάται: «Από μικρός μου άρεσε να σκαρώνω ιστορίες. Τα χρόνια που πέρασα ως σεναριογράφος ήταν καλά, αλλά ήθελα να κάνω κάτι μόνος μου και να μη στηρίζομαι στον σκηνοθέτη και στους ηθοποιούς. Φυσικά δεν ήταν εύκολο το πέρασμα από τη μια μορφή γραψίματος στην άλλη. Χρειάστηκα άσκηση και καθημερινή δοκιμή. Είναι τελείως διαφορετικό να διαβάζεις ένα βιβλίο από το να το γράφεις. Οταν έχεις μπροστά σου μια λευκή σελίδα καταλαβαίνεις πως τα πράγματα αλλάζουν». Η επιλογή του ήταν εξαρχής δεδομένη, η αστυνομική λογοτεχνία τον τράβηξε αμέσως. Ζητούσε να γράψει κάτι συγκεκριμένο: «Ναι, ήθελα το δράμα που προσφέρει η αστυνομική λογοτεχνία. Να γράψω κάτι που να ξεφεύγει από την καθημερινή ζωή. Δεν ήταν οι φόνοι που με τραβούσαν, όσο η δημιουργική φάση να ανακαλύπτω πτυχές της ανθρώπινης ιδιοσυγκρασίας. Το σημαντικό ήταν να βρω τους χαρακτήρες, να τους ακούσω, να συνεργαστώ μαζί τους. Μόνο όταν τους ξέρω καλά ξεκινάω να γράφω. Να βρεις το κίνητρο του ήρωά σου είναι το πιο δύσκολο, αλλά και το πιο ενδιαφέρον. Ειδικά εκείνων που δεν είναι οι καλοί της ιστορίας. Προσωπικά γίνομαι πάντα ο δικηγόρος των ηρώων μου. Θέλω να κατανοήσω ακόμη και τις πιο σκοτεινές πλευρές τους. Θέλω να τους κάνω αναγνωρίσιμους».
Το ίδιο έπραξε και για τον περιβόητο Τόμας Ράουνσχολτ: «Ηθελα να έχω έναν ενδιαφέροντα πρωταγωνιστή. Να είναι κάτι σαν φίλος μου, όχι κάποιος αποσταμένος ντετέκτιβ. Ψάχνω από βιβλίο σε βιβλίο να τον εξελίσσω. Ναι, τον ακολουθεί μια τραγωδία και έχει ένα κυνικό στοιχείο μέσα του, αλλά ταυτόχρονα διαθέτει και το χάρισμα της ενσυναίσθησης για τις τραγωδίες των άλλων. Τον ήθελα να είναι καλός στη δουλειά του, ενεργός και να μπορεί να διαχειριστεί τα ζητήματα που προέκυψαν στη ζωή του».
Η εξήγηση της επιτυχίας
Η δόξα που απολαμβάνουν οι συγγραφείς αστυνομικής λογοτεχνίας, ιδιαιτέρως οι Σκανδιναβοί, δεν είναι άγνωστη στον Κρέφελ. Κατά τον ίδιο, η εξήγηση για τη ραγδαία άνοδο της crime fiction είναι η εξής: «Είμαστε πιο κοντά στον θάνατο δίχως να το αντιλαμβανόμαστε. Κατά μία έννοια μας αρέσει να αισθανόμαστε την ένταση, ακόμη και τον φόβο. Θέλουμε κάτι που να μας βγάλει από τη ρουτίνα της καθημερινότητας. Αυτό μπορεί να το καταφέρει η αστυνομική λογοτεχνία». Οι υψηλές πωλήσεις έχουν δημιουργήσει συγγραφείς-αστέρες (βλ. Νέσμπο). Ο Κρέφελ δεν διστάζει να μιλήσει για το παράδοξο του αποκαλούμενου Nordic crime novel: «Αν το δει κανείς απέξω δεν μπορεί να καταλάβει πώς γίνεται να γράφουν τέτοιου είδους μυθιστορήματα συγγραφείς που προέρχονται από χώρες δίχως εγκληματικότητα. Κι όμως, συμβαίνει. Στη Σκανδιναβία όλοι είναι χαρούμενοι, έχουν καλό σύστημα υγείας και διάφορες παροχές, όμως δεν πρέπει να ξεχνάμε πως υπάρχει μια παράδοση πάνω στην οποία στηρίζεται αυτό το είδος. Μήπως και η Αγκάθα Κρίστι το ίδιο δεν έκανε;».
Ο Κρέφελ παίζει με τους μύθους της χώρας του και τους αντίστοιχους της αστυνομικής λογοτεχνίας, αλλά αποποιείται εκείνους που φτιάχνουν οι αναγνώστες για τους συγγραφείς: «Ας αφήσουμε κατά μέρος τους μύθους. Είναι μια κοπιαστική δουλειά η συγγραφή. Είναι ωραία, αλλά και δύσκολη. Ποτέ δεν ξέρεις αν οι ιδέες που έχεις θα γίνουν ένα καλό βιβλίο. Προσωπικά γράφω για τη χαρά των ιστοριών. Μου αρέσουν όλες οι τέχνες και προσπαθώ να φτιάχνω εικόνες με τα βιβλία μου όπως κάνει ο κινηματογράφος ή η ζωγραφική».
Ο Κόρμακ Μακ
Παραδέχεται πως η σχολή της Δανίας είναι εντελώς διαφορετική από την αντίστοιχη της Νορβηγίας ή της Σουηδίας: «Ναι, γιατί είμαστε άλλη χώρα, με διαφορετική κουλτούρα. Επομένως, μας απασχολούν άλλα ζητήματα». Του αναφέρω πως ο Νέσμπο, η μεγάλη «κεφαλή» της αστυνομικής λογοτεχνίας, είναι λάτρης του Σαίξπηρ, και ο Κρέφελ αντιπροτείνει τον δικό του αγαπημένο: «Δίχως δεύτερη σκέψη ο Κόρμακ Μακ Κάρθι. Είναι εκπληκτικός στο πώς στήνει το σκηνικό στα βιβλία του. Ο “Δρόμος” είναι πολύ δυνατό βιβλίο, όπως κι όλα τα άλλα που έχει γράψει».