Οπως κάθε χρόνο, έτσι και φέτος, στις 10 Νοεμβρίου η Κωνσταντινούπολη φιλοξένησε μια αλλόκοτη και ιδιαίτερη παράδοση. Οταν οι δείκτες των ρολογιών έδειξαν ακριβώς εννέα και πέντε το πρωί, η θορυβώδης καθημερινότητα της Πόλης διακόπηκε αστραπιαία από μια εκκωφαντική σειρήνα που αντήχησε σε κάθε γειτονιά. Αμέσως, οι περαστικοί στάθηκαν όρθιοι και ακίνητοι σαν στήλες άλατος, τα αυτοκίνητα και τα τραμ σταμάτησαν την κυκλοφορία τους, και για δύο ολόκληρα λεπτά επικράτησε ησυχία, δέος και μια ατμόσφαιρα κατανυκτική. Πριν από ακριβώς 80 χρόνια, άλλωστε, πέθανε στην Κωνσταντινούπολη ο Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ, ο επονομαζόμενος «πατέρας» της σύγχρονης Τουρκίας και λατρεμένος ηγέτης της γείτονος χώρας. Εκατομμύρια Τούρκοι συμμετέχουν κάθε χρόνο στην παράξενη τελετή, για να τιμήσουν με ευλάβεια τη μνήμη του ιδρυτή και πρώτου προέδρου της τουρκικής δημοκρατίας.
Η κίνηση στην πολυσύχναστη λεωφόρο Ιστικλάλ «παγώνει» και οι περαστικοί στέκονται ακίνητοι.
Ο Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ γεννήθηκε τον Μάιο του 1881 στη Θεσσαλονίκη, ωστόσο, όποτε ερωτιόταν, ο ίδιος απαντούσε πως γεννήθηκε τη 19η Μαΐου του 1919, την ημέρα που αποφάσισε να ξεκινήσει τον ανταρτοπόλεμο εναντίον της υψηλής πύλης του σουλτάνου. Απογοητευμένος από την κατάρρευση του «μεγάλου ασθενούς» –όπως χαρακτηριζόταν τότε η οθωμανική αυτοκρατορία– ο Ατατούρκ ανέλαβε πραξικοπηματικά μια διαμελισμένη χώρα, κατορθώνοντας μέσα σε λίγα χρόνια να τη μετατρέψει σε μοντέρνο κράτος δυτικού προτύπου, το οποίο βάφτισε «Δημοκρατία της Τουρκίας». Παρότι οι Ελληνες και Αρμένιοι τον θυμούνται περισσότερο για τις αγριότητες των Νεότουρκων που επέτρεψε, ο Ατατούρκ συγκαταλέγεται από τους σύγχρονους ιστορικούς στους πιο χαρισματικούς ηγέτες της Ιστορίας, και ανήκει αδιαμφισβήτητα στις σημαντικότερες προσωπικότητες του 20ού αιώνα. Πέθανε στο εντυπωσιακό λευκό παλάτι του Ντολμά Μπαχτσέ, στις όχθες του Βοσπόρου, από κίρρωση ήπατος που προκλήθηκε από το αστείρευτο πάθος του για το αλκοόλ.
Στις 10 Νοεμβρίου του 2013, το μαυσωλείο του Ατατούρκ επισκέφθηκαν 1.000.000 άτομα.
Στην Τουρκία, ο Ατατούρκ λατρεύεται μέχρι και σήμερα με σχεδόν θρησκευτική ευλάβεια, η οποία δεν περιορίζεται μόνο στην παράξενη τελετή μνήμης που λαμβάνει χώρα σε κάθε μεγάλη πόλη το πρωί της 10ης Νοεμβρίου. Στην παραθαλάσσια λεωφόρο Σιραγκάν, σε συνολικό μήκος 1,5 χιλιομέτρου, συναντά κανείς μία σειρά από γιγάντιες φωτογραφίες που αποτυπώνουν στιγμές από τη ζωή του. Σχεδόν κάθε σχολική αίθουσα στη χώρα είναι στολισμένη με ένα πορτρέτο του αγαπημένου ηγέτη, ενώ ακόμα και μετριοπαθείς Τούρκοι αναρτούν συνεχώς στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης φωτογραφίες προφίλ που απεικονίζουν το πρόσωπο του Ατατούρκ.
Παρότι το όραμα της κοσμικής και κοσμοπολίτικης Τουρκίας του Μουσταφά Κεμάλ είναι εκ διαμέτρου αντίθετο με τη σημερινή πραγματικότητα του καθεστώτος Ερντογάν, η υπερβολική και προσωποκεντρική λατρεία που για χρόνια εξέφραζαν οι Τούρκοι για τον πρώτο, επέτρεψε, με κάποιο παράδοξο τρόπο, τη μεγαλομανία και την αυταρχικότητα του δεύτερου. Το 2014, ο Ερντογάν απαίτησε να τοποθετηθούν προσωπικά του πορτρέτα σε κάθε σχολική αίθουσα της χώρας, δίπλα από την εικόνα του «πατέρα των Τούρκων», ενώ το κολοσσιαίο προεδρικό μέγαρο όπου κατοικεί σήμερα ο Τούρκος πρόεδρος χτίστηκε στη θέση του άλσους που είχε ιδρύσει με δικά του λεφτά ο Ατατούρκ στην καρδιά της Αγκυρας. Πριν από δύο χρόνια, στις εθνικές εορτές της χώρας προστέθηκε μία ακόμη τελετή: η επέτειος της αποτυχημένης απόπειρας του πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου, όπου χιλιάδες Τούρκοι συσσωρεύονται για να ακούσουν τις ομιλίες του Ερντογάν. Στο πλήθος επικρατούν ησυχία, δέος, και μια ατμόσφαιρα κατανυκτική που θυμίζει εξαιρετικά τα πρωινά της 10ης Νοεμβρίου.
Το κεντρικό μνημείο της πλατείας Ταξίμ γεμίζει με λουλούδια και στεφάνια στη μνήμη του ηγέτη.
Τελετή μνήμης στη Θεσσαλονίκη
Εκατοντάδες Τούρκοι ταξίδεψαν το Σάββατο στη Θεσσαλονίκη, για να παρευρεθούν στην τελετή μνήμης του Κεμάλ Ατατούρκ που οργάνωσε το τουρκικό προξενείο της Θεσσαλονίκης. Στην οδό Αποστόλου Παύλου, πίσω ακριβώς από το κτίριο του προξενείου, όπου βρίσκεται η οικία που γεννήθηκε και μεγάλωσε ο «πατέρας των Τούρκων», συγκεντρώθηκε πλήθος επισκεπτών αλλά και μελών της τουρκικής κοινότητας της Θεσσαλονίκης που συμμετείχε ενεργά στην ατμοσφαιρική τελετουργία. Επειτα από τη λήξη της τελετής, οι επισκέπτες έκαναν μια περιήγηση στο σπίτι του Κεμάλ Ατατούρκ, το οποίο λειτουργεί ως μουσείο και περιλαμβάνει έπιπλα, φωτογραφίες και προσωπικά αντικείμενα του πρώτου προέδρου και θεμελιωτή της Τουρκικής Δημοκρατίας. Ξεχωρίζει το επιβλητικό, και ιδιαίτερα ρεαλιστικό κέρινο ομοίωμα, που απεικονίζει τον Κεμάλ να κάθεται υπερήφανα σε μια παλιά πολυθρόνα.
Εκτός από τη συμβολική του αξία για την τελετή μνήμης της 10ης Νοεμβρίου, το πρόσφατα ανακαινισμένο σπίτι έχει εξελιχθεί σε σημαντικό τουριστικό προορισμό της Θεσσαλονίκης, προσελκύοντας συνολικά περίπου 120.000 Τούρκους επισκέπτες τον χρόνο.