Η ζούγκλα απειλεί να καταπιεί τον κήπο

Η ζούγκλα απειλεί να καταπιεί τον κήπο

3' 47" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

ROBERT KAGAN

The Jungle Grows Back

εκδ. Knopf, 2018, σελ. 179

Τον κώδωνα του κινδύνου για τη διάβρωση του παγκόσμιου φιλελεύθερου συστήματος, που επικράτησε μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, κρούει ο Ρόμπερτ Κέιγκαν, εταίρος του Ινστιτούτου Brookings και αρθρογράφος της Washington Post. Νεοσυντηρητικός, γνωστός την εποχή της αμερικανικής εισβολής στο Ιράκ από το απόφθεγμά του «οι Αμερικανοί είναι από τον Αρη και οι Ευρωπαίοι από την Αφροδίτη» για τη διαφορετική προσέγγισή τους στη χρήση στρατιωτικής δύναμης στις διεθνείς σχέσεις, ο Κέιγκαν εγκατέλειψε το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα το 2016 με την επικράτηση του Τραμπ και έκτοτε έχει γίνει σφοδρός επικριτής του.

Στο νέο βιβλίο του υποστηρίζει με πάθος την ανάγκη προστασίας της μεταπολεμικής παγκόσμιας τάξης πραγμάτων, που εγκαθιδρύθηκε υπό την ηγεσία των ΗΠΑ με θεμέλιο τις φιλελεύθερες αρχές και συνέβαλε στην ειρήνη, στην ευημερία και στην ελευθερία για 70 χρόνια, αλλά κινδυνεύει σήμερα να ανατραπεί με πράξεις και παραλείψεις εντός και εκτός Αμερικής.

Αυτή τη φιλελεύθερη τάξη παρομοιάζει με «ένα κήπο που χρειάζεται διαρκή φροντίδα, γιατί η παρακείμενη ζούγκλα καραδοκεί να τον καταβροχθίσει». Για τον Κέιγκαν η μεταπολεμική τάξη με την προώθηση του ελεύθερου εμπορίου, του σεβασμού των ατομικών δικαιωμάτων και της διεθνούς συνεργασίας στη βάση κανόνων υπήρξε μία «ιστορική ανωμαλία», αφού για πολλούς αιώνες φυσιολογική κατάσταση αποτελούσαν οι πόλεμοι, η τυραννία και η φτώχεια. Χρησιμοποιώντας τη ρήση του ήρωα στο βιβλίο του Χεμινγουέι «Ο ήλιος ανατέλλει ξανά» ότι «η χρεοκοπία ήλθε πρώτα σταδιακά και μετά ξαφνικά», μας προειδοποιεί ότι η επιστροφή στο σκοτεινό παρελθόν δεν πρέπει να θεωρείται αδιανόητη, ούτε η πρόοδος μη αναστρέψιμη, όπως μας διδάσκει η επώδυνη εμπειρία στις δεκαετίες του ’20 και ’30 τον περασμένο αιώνα. Διεθνώς τα σημάδια παλινδρόμησης και τα συμπτώματα αποσύνθεσης του συστήματος είναι σήμερα πολλά και ανησυχητικά, όπως η άνοδος των αυταρχισμού, εθνικολαϊκισμού και νατιβισμού, η κρίση εμπιστοσύνης στη δημοκρατία, η αμφισβήτηση των αρχών του Διαφωτισμού, ο εμπορικός προστατευτισμός και ο απομονωτισμός.

Ο συγγραφέας μας υπενθυμίζει ότι και στις αρχές του 20ού αιώνα, η οικονομική ευημερία και η επανάσταση στις επικοινωνίες και στις συγκοινωνίες έφεραν τους λαούς εγγύτερα και οδήγησαν στην ψευδαίσθηση ότι οι πόλεμοι ανήκαν στο χρονοντούλαπο της Ιστορίας. Και όμως ακολούθησαν δύο καταστροφικοί παγκόσμιοι πόλεμοι στην καρδιά της Ευρώπης, στις πατρίδες του Γκαίτε και του Μότσαρτ, του Ρουσό και του Βολταίρου. Αντίθετα, όμως, με την αποστασιοποίησή της στο τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν αποσύρθηκε στα του οίκου της, η Αμερική μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο στη δημιουργία και διατήρηση ενός νέου παγκοσμίου φιλελεύθερου συστήματος, που θα εξασφάλιζε ειρήνη, σταθερότητα και οικονομική συνεργασία στην Ευρώπη και στην Ασία υπό την αμερικανική αμυντική ομπρέλα. Στον Ψυχρό Πόλεμο αυτό το σύστημα αποδείχθηκε ανθεκτικό και παρά τα τρωτά του και την αμερικανική αλαζονεία και υποκρισία, πρόβαλε ελκυστικότερο από το εναλλακτικό μοντέλο.

Η Ιστορία επιστρέφει

Μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ενωσης ο θρίαμβος της δυτικής φιλελεύθερης δημοκρατίας έδειχνε να προμηνύει το «τέλος της Ιστορίας», αλλά αυτό αποδείχθηκε πρόωρο και οι ενδείξεις πολλαπλασιάζονται ότι η Ιστορία επιστρέφει με εκδικητικότητα, το παρελθόν δεν έχει ξεχαστεί, η «ζούγκλα ξαναφυτρώνει».

Για τους «ρεαλιστές» της Δεξιάς και της Αριστεράς στην Αμερική η αποτυχία των πολέμων στο Ιράκ και στο Αφγανιστάν καθώς και το κόστος της χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008 έκαναν αναπόφευκτη την υιοθέτηση μιας λιγότερο παρεμβατικής εξωτερικής πολιτικής, που άρχισε με τον πρόεδρο Ομπάμα, αλλά η λογική του μηδενικού αθροίσματος ακόμη και απέναντι στους συμμάχους, που ακολουθεί ο πρόεδρος Τραμπ με το δόγμα «Πρώτα η Αμερική», απειλεί τους πυλώνες διεθνούς σταθερότητας. Ο συγγραφέας προειδοποιεί ότι αν η Αμερική στείλει το μήνυμα διεθνούς απεμπλοκής ή απροθυμίας να υπερασπιστεί το φιλελεύθερο παγκόσμιο σύστημα, τότε θα ενισχυθούν επικίνδυνα οι γεωπολιτικές φιλοδοξίες της Ρωσίας και Κίνας. Οσο για την Ευρώπη ανησυχεί ιδιαίτερα για τη διάδοση του εθνικολαϊκισμού, αλλά υπογραμμίζει ότι παρά τις ατέλειές της η Ευρωπαϊκή Ενωση αποτελεί σύμβολο της ευρωπαϊκής αποφασιστικότητας να μην επιστρέψει στο βίαιο παρελθόν της.

Για τον Κέιγκαν το παγκόσμιο φιλελεύθερο σύστημα είναι εύθραυστο αλλά δεν παύει να είναι πολύτιμο. Απαιτείται, όμως, η ξεκάθαρη δέσμευση της Αμερικής, με την αναμφισβήτητη ισχύ που διαθέτει, ότι θα το διαφυλάξει αναλαμβάνοντας το ανάλογο κόστος, όπως έπραξε μετά το 1945.

Το κόστος της απραξίας θα είναι τεράστιο, αν η χώρα περικλειστεί στα τείχη της και «παύσει να φροντίζει τον κήπο, ώστε να μη γεμίσει ζιζάνια και αγριόχορτα». Είναι αμφίβολο, όμως, ότι το εγερτήριο σάλπισμά του θα βρει ευήκοα ώτα στην Αμερική του Τραμπ, όταν η πολιτική του υπονομεύει τους θεσμούς της παγκόσμιας φιλελεύθερης τάξης, που σχεδίασε μεταπολεμικά μία εμπνευσμένη ηγεσία στη χώρα του και σε μεγάλο βαθμό εξυπηρέτησε τα συμφέροντα της.

* Ο κ. Αχιλλέας Παπαρσένος υπηρέτησε ως προϊστάμενος του γραφείου Τύπου και Επικοινωνίας στην ελληνική πρεσβεία της Ουάσιγκτον.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή