Οι έρευνες που έχουν γίνει για το πώς θα ξεφύγουμε από την κρίση και πώς η χώρα θα επιστρέψει στην ανάπτυξη είναι πάρα πολλές. Ο λόγος που είναι πάρα πολλές είναι το ότι τα προβλήματα είναι πάρα πολλά και οι απαραίτητες μεταρρυθμίσεις πολυάριθμες, περίπλοκες και, κυρίως, στην πλειοψηφία τους πολιτικά δύσκολες και αντιδημοφιλείς. Αν όμως κάποιος ήθελε να κωδικοποιήσει ένα βασικό εύρημα από όλες αυτές τις έρευνες, αν ήθελε να συνοψίσει το βασικό ζητούμενο για τη χώρα σε μία φράση, νομίζω ότι η φράση αυτή θα ήταν η εξής:
Ο μόνος τρόπος να αναπτυχθεί οικονομικά η χώρα μας είναι να ανοίξουν χιλιάδες νέες, πολύ καλές και ακριβοπληρωμένες θέσεις εργασίας σε πολλές, πολύ μεγάλες κερδοφόρες εταιρείες.
Αυτό είναι όλο. Βεβαίως, δεν είναι απλό πράγμα. Προϋποθέτει έναν κυκεώνα αλλαγών και πρωτοβουλιών, και μάλιστα όχι μόνο από την πλευρά της εκάστοτε κυβέρνησης. Για να επιτευχθεί χρειάζονται ραγδαίες μεταρρυθμίσεις (στο φορολογικό, στο ασφαλιστικό, στη γραφειοκρατία, στην διαδικασία της νομοθέτησης, στη δικαιοσύνη, στο τραπεζικό σύστημα, στην εκπαίδευση), αλλά και αλλαγές και στη νοοτροπία επιχειρηματιών και εργαζομένων και, κυρίως, στη συμπεριφορά των ψηφοφόρων. Κι αυτό είναι δύσκολο.
Αλλά αν θέλει κάποιος να το απλοποιήσει σε μια φράση, αυτό είναι. Δεν είναι περίπλοκο το γιατί. Το 2011 το 8% των εργαζομένων πλήρωναν το 69% του φόρου εισοδήματος. Το 0,4% των επιχειρήσεων πλήρωναν το 61% του φόρου εισοδήματος νομικών προσώπων. Οι λίγοι ακριβοπληρωμένοι μισθωτοί και οι μεγάλες κερδοφόρες εταιρείες είναι που πληρώνουν φόρους, που χρηματοδοτούν τη λειτουργία του κράτους, που πρακτικά πληρώνουν τους μισθούς των δημοσίων υπαλλήλων και τις συντάξεις των συνταξιούχων. Αυτοί είναι η κινητήρια δύναμη μιας σύγχρονης οικονομίας. Αυτοί είναι που κυρίως παράγουν πλούτο και προστιθέμενη αξία. Όλες οι χώρες του κόσμου το ξέρουν αυτό, γι' αυτό όλες οι χώρες του κόσμου, από την Κίνα μέχρι τη Σιγκαπούρη και από τις ΗΠΑ μέχρι τη Νέα Ζηλανδία προσπαθούν να αναπτύξουν κλάδους που ανοίγουν πολλές τέτοιες δουλειές. Ναι, πολλοί αποκαλούν τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις “ραχοκοκαλιά της οικονομίας”, αλλά πόση ραχοκοκαλιά χρειάζεται μια οικονομία; Εμείς έχουμε διπλάσιες πολύ μικρές επιχειρήσεις (1-9 υπαλλήλων) από ό,τι ο μέσος όρος των Ευρωπαϊκών χωρών. Άλλοι λένε ότι οι αυτοαπασχολούμενοι είναι δείγμα της “ανεξάρτητης φύσης των Ελλήνων επαγγελματιών”, αλλά πόσους αυτοαπασχολούμενους χρειάζεται μια οικονομία; Εμείς έχουμε επίσης διπλάσιους από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Και οι κλάδοι αυτοί, καλοί, χρυσοί, άγιοι, απαραίτητοι, αλλά είναι και αυτοί που παγκοσμίως παραδοσιακά φοροδιαφεύγουν. Η λύση στο πρόβλημα της χώρας μας δεν θα έρθει από περισσότερα μικρά μαγαζάκια ή άλλες μικροσκοπικές οικογενειακές επιχειρήσεις ή από περισσότερους δικηγόρους ή υδραυλικούς. Και ασφαλώς και δεν θα έρθει από “το κράτος”, το 2018 όλες οι χώρες του κόσμου πλην της Βόρειας Κορέας, της Βενεζουέλας και εν μέρει της Κούβας το έχουν καταλάβει αυτό. Αυτό που μας λείπει είναι πολύ μεγάλες επιχειρήσεις που βγάζουν κέρδη για να πληρώνουν φόρους και για να δίνουν καλές δουλειές. Εκατοντάδες χιλιάδες καλές δουλειές.
Η χώρα μας όμως, από όπου κι αν το πάρει κανείς, δεν το θέλει αυτό. Κι όταν λέω “η χώρα μας” εννοώ και το κράτος, και τους ίδιους τους πολίτες. Δεν το θέλουμε. Δεν είναι αυτό το παραγωγικό μοντέλο που προτιμάμε. Δεν κάνουμε καμία προσπάθεια για να πετύχουμε αυτό το στόχο. Ίσα ίσα, εδώ και δεκαετίες συντηρούμε ένα παραγωγικό μοντέλο που οδηγεί στην ακριβώς αντίθετη κατεύθυνση.
Ποια είναι η αντίθετη κατεύθυνση;
Σύμφωνα με την πιο πρόσφατη έρευνα της διαΝΕΟσις από την ελληνική οικονομική κρίση υπέφεραν μεν όλοι, αλλά περισσότερο από όλους υπέφεραν τα παιδιά, οι νέοι και οι εργαζόμενοι του ιδιωτικού τομέα . Ποιοι υπέφεραν λιγότερο; Οι συνταξιούχοι και οι δημόσιοι υπάλληλοι. Αυτή είναι η αντίθετη κατεύθυνση. Το να δίνουμε ως χώρα προτεραιότητα στις ανάγκες των συνταξιούχων και να παραμελούμε τις ανάγκες των νέων εργαζομένων.
Η κυβέρνηση της Ελλάδας κόβει από το πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων, φεσώνει τους προμηθευτές του δημοσίου και αυξάνει το χρέος για να παρουσιάσει δήθεν υπερπλεόνασμα και να μην κόψει συντάξεις και ενδεχομένως να μοιράσει και δωράκια στους πελάτες/ψηφοφόρους της. Ο ίδιος ο ΟΑΕΔ κόβει λεφτά που θα έπρεπε να πηγαίνουν στους άνεργους που υποτίθεται ότι στηρίζει, για να τα δώσει για χιλιάδες προσλήψεις ημετέρων στο Δημόσιο εκτός ΑΣΕΠ.
Αυτή είναι η αντίθετη κατεύθυνση. Η επιλογή μας ως χώρα δεν είναι να επενδύσουμε και να δώσουμε κίνητρα για να ανοίξουν δουλειές για τους νέους, αλλά να προτατεύσουμε τα εισοδήματα όσων εισπράττουν λεφτά απευθείας από το κράτος. Όσο γίνεται περισσότερο. Ακόμα και μετά τη χρεοκοπία.
Δεν μας ενδιαφέρει καν η απλή αλήθεια πως, αν επενδύσουμε σε δουλειές για τους νέους, θα μπορούμε να θωρακίσουμε καλύτερα τα εισοδήματα όσων εισπράττουν λεφτά απευθείας από το κράτος στο μέλλον, γιατί δεν μας ενδιαφέρει το μέλλον. Μας ενδιαφέρει μόνο το τώρα, το τι θα πουλήσουμε στους ψηφοφόρους ως μήνυμα τώρα, μέχρι τις εκλογές, και οι ψηφοφόροι αυτό που θέλουν να ακούσουν δεν είναι το “θα δώσω κίνητρα για να έρθουν επιχειρήσεις ώστε να βρει δουλειά το παιδί σου που σπούδασε και τώρα δουλεύει σερβιτόρος και ψάχνει να φύγει”, αλλά το πολύ απλούστερο “δε σου κόβουμε τη σύνταξη”.
Κι αυτή η επιλογή μας έχει συνέπειες.
Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα γερμανικής εταιρείας που μελέτησε 100 πόλεις από όλο τον κόσμο, η Αθήνα είναι η χειρότερη πόλη από όλες για να βρει κανείς δουλειά . Τελευταία στη λίστα. Κάνω από το Μπρνο, την Κρακοβία και το Σαντιάγο της Χιλής. Σε άλλη λίστα που αξιολογεί χώρες για το κατά πόσο μπορούν να παράγουν και να διατηρούν εργαζομένους υψηλής κατάρτισης, η Ελλάδα βγήκε 44η από 63 χώρες, κάτω από το Καζαχστάν, τη Χιλή και τη Λιθουανία.
Ο κόσμος αλλάζει, οι αγορές αλλάζουν, οι χώρες ανταγωνίζονται μεταξύ τους για τις μεγαλύτερες επενδύσεις, για το καλύτερο ανθρώπινο δυναμικό κι εμείς όχι απλά μένουμε πίσω -ήμασταν πάντα πίσω- αλλά δεν μας νοιάζει καν να προσπαθήσουμε να τις πλησιάσουμε. Αντί να συζητάμε για το πώς θα προσελκύσουμε επενδύσεις για να φτιαχτούν οι δουλειές που εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες φεύγουν για να αναζητήσουν αλλού, καθόμαστε και συζητάμε ακόμα για το αν πρέπει να υπάρχουν ιδιωτικά πανεπιστήμια στην Ελλάδα.