τις 10 Δεκεμβρίου του 1948, πάνω στις στάχτες του μεγαλύτερου πολέμου που γνώρισε το πολεμοχαρές είδος μας, στη Γενική Συνέλευση του νεοσύστατου Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών οι εκπρόσωποι 48 χωρών υιοθέτησαν την Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.
Οπως γράφει το προοίμιο, η Διακήρυξη «αποτελεί το κοινό ιδανικό στο οποίο πρέπει να κατατείνουν όλοι οι λαοί και όλα τα έθνη, έτσι ώστε κάθε άτομο και κάθε όργανο της κοινωνίας, με τη Διακήρυξη αυτή διαρκώς στη σκέψη, να καταβάλλει, με τη διδασκαλία και την παιδεία, κάθε προσπάθεια για να αναπτυχθεί ο σεβασμός των δικαιωμάτων και των ελευθεριών αυτών». Ουδεμία χώρα καταψήφισε. Οκτώ απείχαν της ψηφοφορίας: τα κράτη του σοβιετικού μπλοκ, η Νότια Αφρική των φυλετικών διακρίσεων και η Σαουδική Αραβία.
Στα 70 χρόνια που μεσολάβησαν, μπορούμε να πούμε πολλά για τις αποτυχίες στην εφαρμογή των υψηλών ιδανικών της Διακήρυξης, για πολέμους, βασανιστήρια, εκτελέσεις, για την υποκρισία των περισσότερων χωρών που, σε μια μορφή ή άλλη, καταπατούν το δικαίωμα στην ελευθερία, στην ισότητα και στην αξιοπρέπεια, το δικαίωμα στη ζωή, δικών τους πολιτών και αυτών άλλων χωρών.
Τη Σαουδική Αραβία, πάντως, δεν μπορούμε να την κατηγορήσουμε για υποκρισία. Από το 1948 έδειξε ότι δεν ήθελε τη Διακήρυξη· αυτό φαίνεται και σήμερα στην άσκηση εξουσίας εντός συνόρων, στον πόλεμο στην Υεμένη, στην υπόθεση δολοφονίας πολίτη σε προξενείο της σε ξένη χώρα. Αντιθέτως, μπορούμε να κατηγορήσουμε τη διεθνή κοινότητα για υποκρισία, καθώς δέχθηκε η Σαουδική Αραβία να παραμείνει μέλος (και για μία περίοδο στην προεδρία) της Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ.
Η δολοφονία του Τζαμάλ Κασόγκι, ενοχλητικού επικριτή του πρίγκιπα διαδόχου της Σαουδικής Αραβίας, Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, στο προξενείο της χώρας του στην Κωνσταντινούπολη, φανέρωσε βαθιά ρήγματα στην επίφαση πολιτισμού που επικρατούσε στις διεθνείς σχέσεις. Η εκτέλεση και εξαφάνιση ενός ανθρώπου συγκλόνισε τον κόσμο, ενώ ο θάνατος αμέτρητων άλλων στην Υεμένη ελάχιστους συγκινεί. Ούτε μας απασχολούσαν οι φυλακίσεις, τα βασανιστήρια και οι εκτελέσεις εντός Σαουδικής Αραβίας.
Η διαφορά είναι ότι η υπόθεση Κασόγκι δίνει πρόσωπο στη φρίκη, δίνει (στην κυριολεξία) σάρκα και οστά στη βαναυσότητα, στην αλαζονεία και στην αυθαιρεσία του καθεστώτος. Παράγει εικόνες που χτυπούν τον καθένα μας στον πυρήνα του –στον φόβο της αδυναμίας εναντίον του απόλυτου κινδύνου, αυτού του αφανισμού–, παρά το γεγονός ότι έχουμε συνηθίσει σε ειδήσεις για τον θάνατο πολλών σε πόλεμο, σε λιμούς, σε εξόδους προσφύγων.
Και πάνω σε αυτόν τον φόβο χτίστηκε, με περισσή υποκρισία, η εκστρατεία της τουρκικής κυβέρνησης εναντίον του Σαουδάραβα πρίγκιπα. Αυτοσχεδιάζοντας με μαεστρία, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν άδραξε την ευκαιρία και άρχισε να ερεθίζει τη διεθνή κοινή γνώμη με ανατριχιαστικές λεπτομέρειες (ή εικασίες) για το τέλος του Κασόγκι όπως αυτές καταγράφηκαν από τις τουρκικές υπηρεσίες. Ο άνθρωπος του οποίου η κυβέρνηση αποκλείει δημοσιογράφους από ολόκληρες περιοχές της Τουρκίας, ώστε να μη γνωρίζει κανείς τι πράττουν τα σώματα ασφαλείας, του οποίου η χώρα είναι πρωταθλήτρια στις φυλακίσεις των δημοσιογράφων, μπόρεσε να παρουσιάσει εαυτόν ως τιμητή της βαναυσότητας άλλων.
Από τις αρχές Οκτωβρίου, παζαρεύει υπογείως με τη Σαουδική Αραβία και με τις Ηνωμένες Πολιτείες, αποκτώντας ένα απρόσμενα ισχυρό χαρτί την ώρα που ήταν απομονωμένος και αποδυναμωμένος απέναντι στις ΗΠΑ. Μάλιστα, σύμφωνα με το αμερικανικό δίκτυο ΝΒC, ο Λευκός Οίκος έφθασε στο σημείο να διερευνήσει εάν η έκδοση του καταζητούμενου στην Τουρκία αυτοεξόριστου κληρικού Φετουλάχ Γκιουλέν θα μπορούσε να πείσει τον Ερντογάν να διακόψει τη διαρροή αποκαλύψεων εις βάρος του Σαουδάραβα πρίγκιπα. Παρότι οι αμερικανικές υπηρεσίες διέψευσαν το ρεπορτάζ, η διαχείριση της υπόθεσης από τον Ντόναλντ Τραμπ προκαλεί πολλές ανησυχίες.
Η ουσία είναι ότι ενώ η CIA πιστεύει ότι ο πρίγκιπας έδωσε την εντολή για τη δολοφονία του Κασόγκι, ο Αμερικανός πρόεδρος έχει καταστήσει σαφές ότι δεν θα επιτρέψει τη διατάραξη των σχέσεων ΗΠΑ – Σαουδικής Αραβίας. Το έχει δηλώσει όσον αφορά πωλήσεις πολεμικού υλικού, τη συνεργασία στο μέτωπο κατά του Ιράν, τη συγκράτηση της τιμής του πετρελαίου και άλλα ζητήματα.
Προχθές οι New York Times αποκάλυψαν ότι οι αμερικανικές υπηρεσίες πληροφοριών διερευνούσαν εάν ο πρίγκιπας Μοχάμεντ επιχειρούσε να εξασφαλίσει πυρηνικά όπλα μέσω προσπάθειας να έρθει σε συμφωνία με τις ΗΠΑ για την παραγωγή πυρηνικής ενέργειας. Σύμφωνα με τους ΝΥΤ, η συμφωνία θα άξιζε άνω των 80 δισ. δολαρίων. Ισως αυτός να είναι κι άλλος λόγος της «προστασίας» που ο Τραμπ παρέχει στον πρίγκιπα διάδοχο. Πάντως, μόνο για υποκρισία δεν μπορεί να κατηγορηθεί ο Αμερικανός πρόεδρος: οι προτεραιότητές του είναι σαφέστατες.
Για τον κόσμο, όμως, η εγκατάλειψη της υποκρισίας είναι πιο επικίνδυνη από την ειλικρίνεια, όταν η ευθύτητα εκδηλώνεται εις βάρος των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και άλλων αγαθών του πολιτισμού. Η υποκρισία ομολογεί την ντροπή, ότι γνωρίζουμε πως εκτρεπόμαστε από το ζητούμενο και πρέπει να το κρύψουμε.
Η κυνική επιδίωξη του ατομικού ή του στενά εθνικού συμφέροντος εις βάρος των δικαιωμάτων και ενός ανθρώπου υπονομεύει την Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Οδηγεί ευθέως προς τον κόσμο που, πριν από 70 χρόνια, η ανθρωπότητα είχε τόση ανάγκη να αφήσει πίσω της.