Νεαρά κορίτσια ξαπλωμένα στο εφηβικό κρεβάτι, με πόδια που ψαλιδίζουν το φως που μπαίνει από το παράθυρο, ενόσω γράφουν τα μυστικά τους σε ένα ροζ σημειωματάριο με κλειδαριά σε σχήμα καρδιάς. Αυτή την εικόνα φέρνει στο μυαλό των περισσοτέρων η φράση «κρατάω ημερολόγιο», σε πολλές περιπτώσεις ως μια ανάμνηση από την εφηβεία τη δική μας ή των συνομηλίκων μας. Το ημερολόγιο όμως φαίνεται ότι επιστρέφει δυναμικά, αυτή τη φορά στα κομοδίνα και στα συρτάρια των γραφείων ανθρώπων διαφόρων –ώριμων– ηλικιών ως εργαλείο αυτοβελτίωσης, αντίδοτο στο άγχος και στην κατάθλιψη, συχνά και ως «φάρμακο» για τα συμπτώματα κάποιων ασθενειών. Ήδη πληθώρα ερευνών και μελετών έχουν αποφανθεί υπέρ της ευεργετικής επίδρασης του λεγόμενου journaling (από το «journal» = «ημερολόγιο»). Λέτε σε λίγα χρόνια οι γιατροί να συνταγογραφούν ημερολόγια και μολύβια;
Γράφοντας κανείς ημερολόγιο, οργανώνει τη σκέψη του, ονοματίζει και εκφράζει αρνητικά συναισθήματα και έρχεται αντιμέτωπος με επώδυνα γεγονότα, διοχετεύει το άγχος του, απελευθερώνει καταπιεσμένα συναισθήματα, εξασκεί τη συγκέντρωσή του και τη μνήμη του, αποκτά αυτογνωσία. Έρευνες διατείνονται ότι η συγγραφή ημερολογίου συμβάλλει επίσης στη βελτίωση του ύπνου, του ανοσοποιητικού συστήματος, της αυτοπεποίθησης, ακόμη και της ευφυΐας και της συναισθηματικής νοημοσύνης. Η συγγραφή ενεργοποιεί το αριστερό ημισφαίριο του εγκεφάλου, τη σκέψη και τη λογική. Και όσο αυτό είναι απασχολημένο να βάζει λέξεις στο χαρτί, το δεξί ημισφαίριο είναι ελεύθερο να εμβαθύνει σε συναισθήματα, να ενεργοποιεί ένστικτα και μοντέλα επικοινωνίας. Αυτή είναι λοιπόν μια συνθήκη που επιτρέπει στον εγκέφαλο να εργάζεται με όλα τα εργαλεία που έχει στη διάθεσή του προς όφελος αυτού που κρατάει το μολύβι.
Αυτοθεραπεία
Ο καθηγητής Κοινωνικής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Τέξας James W. Pennebaker, που θεωρείται από τους πρωτοπόρους της θεραπείας μέσω της συγγραφής, υποστηρίζει στο βιβλίο του «Opening up: The healing power of expressing emotions» ότι η αυτοαποκάλυψη που συνεπάγεται η εξομολόγηση σε ένα ημερολόγιο δεν είναι ωφέλιμη μόνο για την ψυχική, αλλά και για τη σωματική υγεία. Και όσο περισσότερα συναισθήματα εκφράζονται, όσο περισσότερο ασχολείται το άτομο με αυτά που το ταλαιπωρούν, τόσο πιο θεραπευτικό αποδεικνύεται. Στο πλαίσιο μελέτης του ψυχολόγου Joshua Smyth, η οποία δημοσιεύτηκε στο περιοδικό της Αμερικανικής Ιατρικής Εταιρείας, ζητήθηκε από 107 ανθρώπους που υπέφεραν από άσθμα και ρευματοειδή αρθρίτιδα να γράψουν επί 20 λεπτά, για τρεις ημέρες στη σειρά, οι 71 για το πιο στρεσογόνο γεγονός της ζωής τους και οι υπόλοιποι για τα καθημερινά τους σχέδια. Τέσσερις μήνες αργότερα, αυτοί της πρώτης ομάδας εμφάνισαν βελτίωση της κλινικής τους κατάστασης και μακροπρόθεσμα η βελτίωση ήταν μεγαλύτερη από την επιδείνωση. Ερευνητές στη Νέα Ζηλανδία ζήτησαν από 49 υγιείς ενήλικες ηλικίας 64 ως 97 ετών να γράψουν είτε για επώδυνα γεγονότα είτε για καθημερινές τους δραστηριότητες για 20 λεπτά, επί τρεις συνεχόμενες μέρες. Δύο εβδομάδες αργότερα, υπεβλήθησαν όλοι σε βιοψία στο μπράτσο και επί 21 μέρες παρακολουθούνταν η διαδικασία επούλωσης μέσω φωτογραφιών. Την ενδέκατη ημέρα, το 76% των ασθενών που είχαν γράψει για επώδυνα γεγονότα παρουσίασε πλήρη επούλωση της πληγής, ενώ μόνο στο 42% της ομάδας που απλώς κατέγραφε την καθημερινότητά της συνέβη το ίδιο. Σύμφωνα με την καθηγήτρια Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο του Όκλαντ και συγγραφέα της έρευνας, Elizabeth Broadbent, γράφοντας για όσα τους κάνουν να υποφέρουν, οι ασθενείς μπόρεσαν να τα νοηματοδοτήσουν και να μειώσουν τη δυσφορία που ένιωθαν, και μαζί της τα επίπεδα ορμονών, όπως η κορτιζόνη, που διαταράσσουν την καλή λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος. Αντίστοιχα ευεργετικά αποτελέσματα έχει και η βελτίωση του ύπνου, που επίσης συγκαταλέγεται στα οφέλη του journaling.
Η σταθερότητα έχει νόημα
Φυσικά, τίποτε από όλα αυτά δεν γίνεται μαγικά, ενώ σημαντικό ρόλο παίζει και ο τρόπος που επιλέγει κανείς να γράφει. Η απλή αφήγηση γεγονότων, είτε καθημερινών είτε και τραυματικών, δεν αποδεικνύεται αρκετά επωφελής. Αντιθέτως, όταν αυτή συνοδεύεται από αναζήτηση νοήματος και αυτοανάλυση, παίρνει τον χαρακτήρα κάθαρσης. Βέβαια η αποτελεσματικότητα του journaling εξαρτάται και από ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του ατόμου, όπως ο τρόπος που διαχειρίζεται το στρες ή την απώλεια, η ικανότητα αυτοελέγχου του κ.ά. Επίσης, το «φάρμακο» δεν έρχεται μόνο στη μορφή του χάρτινου ημερολογίου, αλλά μπορεί να ωφελήσει το ίδιο αν επιλέξει κάποιος να χρησιμοποιήσει το κινητό, τον υπολογιστή, ένα μαγνητόφωνο. Δεν υπάρχει σωστός και λάθος τρόπος να κρατήσει κάποιος ημερολόγιο, υπάρχουν τρόποι περισσότερο ή λιγότερο ωφέλιμοι. Επίσης δεν υπάρχει «δοσολογία», ο καθένας μπορεί να γράφει όσο και όποτε θέλει. Καλό ωστόσο θα ήταν να υπάρχει μια σταθερότητα, για παράδειγμα 5 λεπτά κάθε πρωί, 20 λεπτά κάθε τρεις ημέρες. Όσο για το πώς θα ξεκινήσετε και τι θα επιλέξετε να γράψετε, εδώ οι ειδικοί συμβουλεύουν ομόφωνα: Είτε επιλέξετε να μιλήσετε για τις εμπειρίες σας, τα τραύματά σας, για όσα είστε ευγνώμονες, είτε για την πορεία της ζωής σας και την εξέλιξη του εαυτού σας, αφήστε τον εαυτό σας ελεύθερο, μην αυτολογοκρίνεστε, μην ψάχνετε τις ωραίες λέξεις και τη σωστή γραμματική. ■