«Στα 20 χρόνια αθλητισμού διένυσα περισσότερα από 5.000 χιλιόμετρα σε άλματα, χωρίς να μετρήσουμε τις άλλες ασκήσεις. Ακόμα και μια μηχανή θ’ αντιμετώπιζε προβλήματα. Πόσω μάλλον ένα ανθρώπινο σώμα. Ηξερα ότι, εάν ασχοληθώ με τον πρωταθλητισμό, θα έχω πρόβλημα με την υγεία μου. Το έκανα, όμως, και δεν μετανιώνω ούτε ένα λεπτό γι’ αυτό, παρόλο που τώρα θ’ αντικαταστήσω με πλαστικά τα κόκαλα που ενώνουν τα πόδια με τη λεκάνη και αυτά στα γόνατα!», είχε δηλώσει στην «Κ» το 2001 ο Βίκτωρ Σανέγεφ, ο κορυφαίος τριπλουνίστας του κόσμου. Πριν από 10 χρόνια, το «καγκουρό από το Σοχούμι» είχε προβλήματα υγείας, όμως, παρά τα 56 του χρόνια, εξακολουθούσε να κάνει άλματα προκειμένου να δείξει τα μυστικά τους στους αθλητές που προπονούσε στην Αυστραλία.
Σε μία φτωχική συνοικία του Σοχούμι της Γεωργίας, κοντά στη θάλασσα, γεννήθηκε στις 3 Οκτωβρίου 1945 ο Βίκτωρ Σανέγεφ. Οι γονείς του, για να ξεφύγουν από τη φτώχεια, μετακόμισαν στο χωριό των Κοζάκων, Σενγκελέεφσκαγια. Ο πατέρας του, εξαιτίας μιας ασθένειας, ήταν καθηλωμένος στο κρεβάτι (έμεινε έτσι μέχρι τον θάνατό του το 1961) και η μητέρα του εργαζόταν ως κηπουρός για να ζήσει την οικογένειά. Τα χρήματα έφταναν μόνο για φαγητό. Η φτώχεια δεν επηρέαζε τον μικρό Βίκτορα, ο οποίος ήταν αεικίνητος και πανέξυπνος. Μάλιστα, μία δασκάλα είχε πει προφητικά: «Αυτό το παιδί θα καταφέρει μεγάλα πράγματα».
Ο σπόρος για να γίνουν τα «μεγάλα πράγματα» μπήκε χάρη στον διευθυντή του σχολείου, που ζήτησε το 1956 από τον προπονητή του στίβου, Αγκόπ Κερσελιάν να ρίξει μία ματιά στον μικρό. Ο Κερσελιάν κατάλαβε ότι πίσω από το αδύνατο ψηλό παιδάκι κρυβόταν ένας μαχητής με ταλέντο στον αθλητισμό. Γρήγορα ανέλαβε τις προπονήσεις του στον στίβο. Ο Βίκτωρ προτιμούσε το μπάσκετ. «Ηθελα, όπως όλοι οι συνομήλικοί μου να παίζω ποδόσφαιρο και μπάσκετ. Λάτρευα το μπάσκετ. Το μεγάλο παιδικό μου όνειρο ήταν να γίνω μπασκετμπολίστας», είχε εξομολογηθεί στην «Κ». Ο Κερσελιάν και ένας τραυματισμός έγιναν αιτίες να κερδίσει ο κλασικός αθλητισμός ένα από τα σύμβολά του.
Ο Σανέγεφ άρχισε τον αθλητισμό με το άλμα εις ύψος. Το 1962 τραυματίστηκε στο πόδι και, στη συνέχεια, έπαθε παραμορφωτική αρθρίτιδα. Αλλοι στη θέση του δεν θα μπορούσαν να περπατήσουν. Ο ίδιος συνεχίζει τις προπονήσεις, αλλά αλλάζει αγώνισμα. Με επιμονή και υπομονή δοκιμάζει όλα τα είδη θεραπείας και τα αποτελέσματα δεν άργούν να φανούν. Το 1963 αναδεικνύεται πρωταθλητής Ευρώπης εφήβων στο τριπλούν. Παράλληλα, σπουδάζει γεωπόνος και τελειώνει και τη Γυμναστική Ακαδημία. Το 1967 αγωνίζεται στο ευρωπαϊκό κύπελλο και ένα άλμα στα 16,32μ. του δίνει μία θέση στην ομάδα της ΕΣΣΔ.
«Τότε κατάλαβα ότι μπορώ να αγωνισθώ στους Ολυμπιακούς και, γιατί όχι, να πάρω και μετάλλιο. Ετσι, στόχος μου έγινε η διάκριση στην κορυφαία αθλητική διοργάνωση», μας είχε πει.
Στο οροπέδιο των Αζτέκων έγινε μία από τις συγκλονιστικότερες μάχες στην ολυμπιακή ιστορία του τριπλούν, βοηθούντος και του μεγάλου υψόμετρου, που ευνοεί τ’ άλματα. Ο Ιταλός, Τζουζέπε Τζεντίλε (το 1969 πρωταγωνίστησε με την Μαρία Κάλας στην κινηματογραφική εκδοχή της Μήδειας, σε σκηνοθεσία του Πιέρ Πάολο Παζολίνι) πήδησε στην 1η προσπάθεια 17,22μ., επίδοση που βελτίωνε το δικό του παγκόσμιο ρεκόρ, το οποίο είχε σημειώσει την προηγούμενη ημέρα στον προκριματικό με 17,10μ. Λίγο μετά το καταρρίπτει ο Γεωργιανός με 17,23. Η απάντηση ήρθε από τον Βραζιλιάνο, Νέλσον Προυντένσιο με 17,27. Στην τελευταία προσπάθεια ο Βραζιλιάνος δεν κατάφερε κάτι καλύτερο, αλλά ο «ιπτάμενος γεωπόνος» με ψυχραιμία και πείσμα προσγειώθηκε στα 17,39.
To «αίνιγμα» της Μόσχας
Οι Αγώνες στη Μόσχα αποτέλεσαν ξεχωριστό κεφάλαιο στη ζωή του Σανέγεφ. Οι αποφάσεις των κριτών, οι οποίοι προέρχονταν μόνο από την ΕΣΣΔ, αμφισβητήθηκαν έντονα. Στον Βραζιλιάνο, Ζοάο Κάρλος ντε Ολιβέιρα και τον Αυστραλό Ιαν Κάμπελ ακυρώθηκαν εννέα από τα 12 άλματά τους. Η ηγεσία της Σοβιετικής Ενωσης ήθελε Ρώσο Ολυμπιονίκη. O «ιπτάμενος γεωπόνος», ως Γεωργιανός, δεν υπήρχε στις προτιμήσεις της. Ο Εσθονός, Γιάκ Ουντμάε φαίνεται να ήταν ο εκλεκτός. Ο Ουντμάε στην 3η προσπάθεια έφτασε τα 17,35, ενώ ο τρεις φορές χρυσός Ολυμπιονίκης στο τελευταίο του άλμα προσγειώθηκε στα 17,24. Αυτά λένε τα επίσημα στοιχεία. Εάν πιστέψουμε τον Κάμπελ, τ’ αποτελέσματα έχουν αλλοιωθεί. Υπάρχουν άνθρωποι που υποστηρίζουν ότι ο Σανέγεφ πήδηξε περισσότερο από τον αντίπαλό του αλλά δεν του μέτρησαν σωστά το άλμα. Μάλιστα, κατά τη διάρκεια της απονομής, ο Βραζιλιάνος, αγνοώντας τους αξιωματικούς του καθεστώτος, έδειξε στον Ουντμάε τον Γεωργιανό και του είπε ότι το χρυσό μετάλλιο ανήκει στον Σανέγεφ. Ο ίδιος ο Ολυμπιονίκης αποφεύγει να μιλήσει γι’ αυτό το θέμα και λέει πως ένα λάθος στην τεχνική του (πάτησε 20 πόντους πίσω) του στέρησε το χρυσό μετάλλιο. Τα επόμενα χρόνια ο Ουντμάε, που έως το 1980 είχε δύο ασημένια κι ένα χάλκινο μετάλλια από ευρωπαϊκά πρωταθλήματα κλειστού στίβου, δεν εμφανίστηκε πουθενά, ενώ ο Ολιβέιρα, το 1982, τραυματίστηκε σοβαρά σε τροχαίο ατύχημα και οι γιατροί αναγκάστηκαν να του κόψουν το πόδι.
Ο Σανέγεφ είναι ένας από τους ζωντανούς θρύλους του παγκόσμιου αθλητισμού και, όπως κάθε θρύλος, έχει και αυτός τον μύθο του.
Εγινε Ολυμπιονίκης με «μετρημένη» προπόνηση
Μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Μεξικού, η φτώχεια αποτελεί παρελθόν για την οικογένεια Σανέγεφ. Ο Βίκτωρ είναι ο νέος αθλητικός ήρωας της ΕΣΣΔ και, καθώς ο Ψυχρός Πόλεμος βρίσκεται στην… ακμή του, γίνεται ένα ακόμη «πιόνι» στον άκρατο ανταγωνισμό των δύο υπερδυνάμεων στο αθλητικό πεδίο.
Στη γενέτειρά του, το Σοχούμι, ο Σανέγεφ είναι το δημοφιλέστερο πρόσωπο. Ο ίδιος κλείνει τα αυτιά στις σειρήνες και συνεχίζει τις προπονήσεις. Στο ευρωπαϊκό πρωτάθλημα της Αθήνας παίρνει την πρώτη θέση, αλλά δύο χρόνια αργότερα χάνει την πρωτιά στην Ευρώπη από τον Ανατολικογερμανό Γιέργκ Ντρέμελ και το παγκόσμιο ρεκόρ από τον Κουβανό, Πέδρο Πέρες (17,40). Ενας παλιός τραυματισμός δυσκολεύει τη ζωή του, όμως, χάρη στις πρακτικές συνταγές με βότανα που φτιάχνει η μητέρα του, γίνεται καλά. Λίγες ημέρες στη θάλασσα τον βοηθάνε να χαλαρώσει και να ετοιμαστεί για τους Ολυμπιακούς του Μονάχου. Στο μεταξύ, έχει παντρευτεί την ψυχίατρο Τατιάνα και της έχει υποσχεθεί για γαμήλιο δώρο ένα παγκόσμιο ρεκόρ. Η καλή αρχή στο Μόναχο με 17,35 δεν είχε ανάλογη συνέχεια για τον Γεωργιανό. Το άλμα όμως έφτανε για να κατακτήσει το δεύτερο χρυσό ολυμπιακό μετάλλιο. Λίγες εβδομάδες αργότερα (17 Οκτωβρίου), υλοποίησε και την υπόσχεση στη σύζυγό του, αφού στο Σουχούμι ανέβασε το παγκόσμιο ρεκόρ στο 17,44.
Οι επιτυχίες του έχουν δώσει τον βαθμό του λοχαγού, αλλά η καριέρα στον στρατό δεν ενδιέφερε το «καγκουρό από το Σοχούμι». Το 1974 κερδίζει ακόμη ένα χρυσό ευρωπαϊκό μετάλλιο και προσπαθεί να φτάσει στους Ολυμπιακούς του Μόντρεαλ χωρίς τραυματισμούς.
«Κάθε μέρα έκανα προπόνηση 2 έως 3 ώρες. Σε περίοδο προετοιμασίας έφτανα στις 5. Δεν έκανα πολλές ώρες προπόνηση. Περισσότερο βάρος έδινα στο πώς θα ξεκουραστώ σωστά ώστε να έχω διάρκεια. Ενας πρωταθλητής πρέπει να ξέρει να ξεκουράζεται. Επίσης, ποτέ δεν έκανα το μάξιμουμ στις προπονήσεις. Καμιά φορά δεν πλησίασα τις μεγάλες επιδόσεις. Πάντα στους αγώνες κατέβαλλα τη μεγαλύτερη προσπάθεια. Σπάνια ο αθλητής στίβου πετυχαίνει ρεκόρ και στους αγώνες και στις προπονήσεις. Ποτέ δεν έκανα άλματα πολλών μέτρων στο γυμναστήριο. Προπονιόμουν πολύ έντονα και σκληρά, αλλά δεν κυνηγούσα εκεί το μεγάλο άλμα. Αυτό το επιδίωκα στις διοργανώσεις», αποκάλυψε στην «Κ», 27 χρόνια μετά.
Η… ώρα του Μόντρεαλ φτάνει. Τα 31 χρόνια του Βίκτορα μοιάζουν… πολλά απέναντι στους νεαρούς ανταγωνιστές του. Ο Βραζιλιάνος, Ζοάο Κάρλος ντε Ολιβέιρα έχει φτάσει το παγκόσμιο ρεκόρ στα 17,89. Ο αγώνας αρχίζει αλλά το άγχος φέρνει χαμηλές επιδόσεις. Ο Πέρες σημειώνει 16,81 (1η προσπάθεια), ο Ολιβέιρα απαντάει με 16,85 (3η), ο Σανέγεφ κάνει 17,06 (3η), ο Αμερικανός, Τζέιμς Μπατς φτάνει τα 17,18 (4η), αλλά στην 5η προσπάθεια ο «ιπτάμενος γεωπόνος» πηδάει 17,29 και το τρίτο χρυσό μετάλλιο μπαίνει στη συλλογή του.
«Ποτέ δεν φανταζόμουν ότι θα αγωνιζόμουν σε τέσσερις Ολυμπιακούς και φυσικά να πάρω τόσα χρυσά μετάλλια. Ποτέ δεν είπα ότι θα κέρδιζα για δεύτερη φορά σε Ολυμπιακούς Αγώνες και όταν κέρδισα, δεν είπα ότι θα το κατάφερνα και τρίτη. Κάθε φορά ήταν για εμένα σαν μια καινούργια αρχή. Οι διοργανώσεις είχαν τις δικές τους διαφορές και δυσκολίες. Είχα, βέβαια, μεγάλη θέληση, αλλά ποτέ δεν είπα ότι θα πάρω δεύτερο ή τρίτο χρυσό. Κάθε αγώνα τον έβλεπα ρεαλιστικά. Πάντα αγωνιζόμουν για τη δεύτερη ή την τρίτη θέση». Μέσα από αυτά τα λόγια φαίνεται και ο χαρακτήρας του Σανέγεφ. Ως αθλητής ποτέ δεν έκανε βαρύγδουπες δηλώσεις. Προτιμούσε να μιλάει με έργα.
Οι Ολυμπιακοί Αγώνες της Μόσχας αποτέλεσαν την τελευταία αθλητική πρόκληση του τριπλουνίστα. Η ηλικία του προκάλεσε ειρωνικά σχόλια. Παρά τις αντίξοες συνθήκες, το ασημένιο μετάλλιο μπήκε στη συλλογή του.
Από τότε κύλησε πολύ νερό στου χρόνου το αυλάκι. Το 2001, ο Βίκτωρ Σανέγεφ μας είπε ότι τα αθλητικά του όνειρα δεν εκπληρώθηκαν: «Ηθελα να φτάσω τα 18 μέτρα. Δεν τα κατάφερα. Πιστεύω ότι εάν γυρνούσαμε το ρολόι του χρόνου πίσω και είχα το ίδιο μυαλό που έχω σήμερα και φυσικά τις εμπειρίες, θα έκανα το όνειρό μου πραγματικότητα».