««ΠΑΡΑΚΑΛΩ, Βασιλεύ, να ευδοκήσης να κηρύξης την επ’ αισίοις έναρξιν των Διεθνών Ολυμπιακών Αγώνων». O Βασιλεύς τότε, με φωνήν ηχηράν απήντησε:
«Κηρύττω την έναρξιν των πρώτων εν Αθήναις Διεθνών Ολυμπιακών Αγώνων. Ζήτω το Εθνος! Ζήτω ο Ελληνικός Λαός!».
Και ήγειρε την δεξιάν. Πάραυτα βροντώδεις εξερράγησαν καθ’ όλον τον απέραντον χώρον επευφημίαι απαντώσαι εις την βασιλικήν επιφώνησιν.
Της σιγής αποκατασταθείσης, αι μουσικαί πάσαι συγκεντρούνται εις το μέσον της κονίστρας, ενούται δε μετ’ αυτών και πολυμελής θίασος εξ εγχόρδων οργάνων και όμιλος πολυάριθμος αοιδών. Την διεύθυνσιν πάσης ταύτης της μουσικής συναθροίσεως αναλαμβάνει ο διακεκριμένος Ελληνας μουσουργός, κ. Σπυρίδων Σαμάρας, εις ον το Συμβούλιον των Ολυμπιακών Αγώνων ανέθηκε την μελοποίησιν του Υμνου των Αγώνων, ον τη παραγγελία αυτού ανέθηκεν ο εμπνευσμένος ποιητής, κ. Κωστής Παλαμάς: Το ποίημα έχει ως εξής:
«Αρχαίον πνεύμα αθάνατον, αγνέ πατέρα Του ωραίου, του μεγάλου και τ’ αληθινού, Κατέβα, φανερώσου, κι άστραψ’ εδώ πέρα Στη δόξα της δικής σου γης και τ’ ουρανού.
Στο δρόμο και στο πάλαιμα και στο λιθάρι, Στων ευγενών αγώνων λάμψε την ορμή Και μετ’ αμάραντο στεφάνωσε κλωνάρι Και σιδερένιο πλάσε και άξιο το κορμί.
Κάμποι βουνά και πέλαγα φέγγουν μαζί σου Σαν ένας λευκοπόρφυρος μέγας ναός Και τρέχει στον ναόν εδώ προσκυνητής σου, Αρχαίον πνεύμ’ αθάνατον, κάθε λαός».
Ετσι -σύμφωνα με την γλαφυρή περιγραφή του Χαράλαμπου Αννινου- ο βασιλεύς Γεώργιος, μετά την προτροπή του διαδόχου Κωνσταντίνου, κήρυξε την έναρξη των A΄ σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων. Και κάπως έτσι άρχιζε, πριν από 116 χρόνια, στις 25 Μαρτίου, με το Ιουλιανό ημερολόγιο, ή στις 6 Απριλίου, με το ισχύον, η όμορφη και μεγάλη ολυμπιακή περιπέτεια. Μια περιπέτεια, που διαρκεί και ελπίζουμε ότι θα διαρκεί, παρά τις στρεβλώσεις, που έχει υποστεί…
Η επιλογή της 25ης Μαρτίου ήταν, φυσικά, συμβολική. Συνέπιπτε με την επέτειο της εθνικής μας παλιγγενεσίας. Την προηγουμένη δε, είχε εορτασθεί το Πάσχα, που για τους Ελληνες συμβολίζει -πολύ περισσότερο δε, τότε- και την Ανάσταση του Εθνους. Εκείνη την ημέρα έγιναν τ’ αποκαλυπτήρια του ανδριάντα του Γεωργίου Αβέρωφ, με δωρεά του οποίου ανηγέρθη το Παναθηναϊκό Στάδιο.
Οι αγώνες
Οι αγώνες διήρκεσαν 10 ημέρες. O αριθμός των αθλητών -μόνο ανδρών- που πήραν μέρος είναι, κατ’ άλλους 311 και κατ’ άλλους 285. O δεύτερος θεωρείται εγκυρότερος. Το βέβαιο είναι ότι προέρχονταν από 13 κράτη. Τεράστια είναι η διαφορά στους αριθμούς, που αναφέρουν οι πηγές για τη συμμετοχή των Ελλήνων. Μία «μιλάει» για 230, μία άλλη για 142…
Οι A΄ Ολυμπιακοί διεξήχθησαν με κάπως… πρωτόγονους κανόνες. Σε κάποια αγωνίσματα πήραν μέρος μόνο Ελληνες. Στις πρώτες διοργανώσεις, άλλωστε, οι διοργανωτές έκαναν σχεδόν ό,τι ήθελαν. Τούτο, πάντως, δεν ισχύει πολύ για το 1896. Τα όσα τραγελαφικά συνέβησαν στο Παρίσι το 1900 και στο Σεντ Λούις (ΗΠΑ) έθεσαν εν κινδύνω τον θεσμό, που διεσώθη με τη Μεσοολυμπιάδα του 1906, η οποία διεξήχθη στην Αθήνα. Ετσι, η Ελλάς, όχι μόνο πρωταγωνίστησε στην αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων, αλλά και τους έδωσε το «φιλί της ζωής», ενώ φαινόταν πως έπνεαν τα λοίσθια πριν καν φθάσουν στην εφηβική ηλικία.
Για τους Ελληνες -όχι μόνον τους Αθηναίους, αλλά και τους επαρχιώτες και τους ομογενείς- της εποχής, οι αγώνες δεν ήταν μια απλή αθλητική εκδήλωση. H Αθήνα ζούσε μέσα στην ατμόσφαιρα ενός πανηγυριού, μεγάλου, πρωτόφαντου. Εμφανής ήταν η επίδραση της κλασικής αρχαιότητας στις τελετές της απονομής. O κήρυκας ανακοίνωνε τ’ όνομα του νικητή, την πατρίδα του και το αγώνισμα, στο οποίο νίκησε. Ο Ολυμπιονίκης παραλάμβανε από τον βασιλέα το δίπλωμα, το μετάλλιο και τον κότινον. Σημειωτέον ότι μετάλλια έπαιρναν μόνο δύο. Ασημένιο ο 1ος, χάλκινο ο 2ος. Αργότερα, θεωρήθηκαν χρυσό το μετάλλιο του νικητή, ασημένιο του 2ου, ενώ ο 3ος θεωρήθηκε πως πήρε χάλκινο.
Επηρεασμένες από την αρχαιότητα ήταν και οι λαμπαδηφορίες, με τις οποίες προσπάθησαν να μιμηθούν τις λαμπαδηδρομίες των Παναθηναίων. Είχαν δε, και συμβολικό χαρακτήρα, αφού η φωτιά για τους Ελληνες σήμαινε την κάθαρση και την αναγέννηση.