Ολυμπιακοί Αγώνες. Από τα αρχαία χρόνια αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για τη ζωγραφική, τη γλυπτική, την ποίηση, τη μουσική. Σε έργα τέχνης αλλά και σε παρτιτούρες, οι καλλιτέχνες άντλησαν έμπνευση από τη μεγάλη αθλητική γιορτή και τα αποτελέσματα είναι εντυπωσιακά.
Η μουσική από την εποχή της Αρχαίας Ελλάδος έχει συνδεθεί με αθλητικούς αγώνες. Τα Πύθια, π.χ., ξεκίνησαν ως μουσικοί αγώνες και αργότερα προστέθηκαν οι αθλητικοί και οι θεατρικοί. Δεν είναι τυχαίο ότι και ο Πιερ ντε Κουμπερτέν, κατά τη διάρκεια τους αθλητικού συνεδρίου της Σορβόνης, στις 16 Ιουνίου 1894, στο οποίο κρίθηκε η απόφαση για την εκκίνηση των σύγχρονων Αγώνων, επέλεξε να ακουστεί ο Δελφικός Ύμνος του Απόλλωνα. Ο Ύμνο είχε ανακαλυφθεί ένα χρόνο νωρίτερα στους Δελφούς μέσα από τις ανασκαφές της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής. Λίγο πριν από την ολοκλήρωση του συνεδρίου, και ύστερα από πρόταση του Δημήτρη Βικέλα, αποφασίστηκε να διεξαχθούν, το 1896, οι πρώτοι σύγχρονοι Ολυμπιακοί Αγώνες.
Από τα μετάλλια που έχουν δοθεί μέχρι τώρα στους σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες, τα 146 τα κατάκτησαν άνθρωποι της τέχνης. Από το 1912 μέχρι το 1948, σύμφωνα με την επιθυμία του Πιερ ντε Κουμπερντέν, διαγωνίζονταν για ένα μετάλλιο και άνθρωποι της τέχνης. Μουσικοί, γλύπτες, ζωγράφοι κλπ. Μετά το 1950 οι καλλιτέχνες αποκλείστηκαν διότι σύμφωνα με τις αρχές της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής στους Ολυμπιακούς μπορούσαν να αγωνιστούν μόνο ερασιτέχνες.
Τα ιδεώδη όμως της μεγαλύτερης αθλητικής γιορτής από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα εξακολουθούν να εμπνέουν. Καταξιωμένοι συνθέτες γοητεύτηκαν από τα υψηλά ιδανικά των Ολυμπιακών Αγώνων και δημιούργησαν κλασικές συνθέσεις που έχουν «μαγέψει» το κοινό, όπως και οι σπουδαίες επιδόσεις – προσπάθειες των αθλητών. Κάποιες από αυτές συνδέθηκαν με τελετές έναρξης ή λήξης και κάποιες άλλες παρουσιάστηκαν από τους δημιουργούς τους σε Ολυμπιακούς διεκδικώντας τη διάκριση. Συνθέσεις επιβλητικές, γεμάτες μεγαλοπρέπεια, προκαλούν δέος και φέρνουν στο μυαλό μας αθλητές που αφιερώνουν τα καλύτερα χρόνια της ζωής τους προκειμένου να κερδίσουν τη συμμετοχή ή και τη διάκριση σε αυτή την αθλητική γιορτή.
Από τον Βιβάλντι στον Παπαθανασίου
Μπορεί οι σύγχρονοι Ολυμπιακοί Αγώνες να άρχισαν το 1896, ο Πιέτρο Μεταστάσιο όμως, αρκετά χρόνια νωρίτερα, το 1733, έγραψε το λιμπέρτο «L’ Olimpiade», το οποίο διασκεύασε ο Αντόνιο Βιβάλντι. Η διασκευή του Βιβάλντι έκανε πρεμιέρα στη Βενετία το 1734, στο Θέατρο Sant’ Angelo. Πρόκειται για μία όπερα με τρεις πράξεις. Ο πρωταγωνιστής ονομάζεται Μεγακλής και έρχεται στην Ελλάδα για να πάρει μέρος στους Ολυμπιακούς Αγώνες της αρχαιότητας. Μπλέκεται σε περιπέτειες και σε ένα ερωτικό τρίγωνο αλλά κερδίζει και τους Αγώνες.
Γιόσεφ Σουκ: Towards a New Life
Ο Γιόσεφ Σουκ, ένας από τους κορυφαίους συνθέτες του τσέχικου μοντερνισμού, διαγωνίστηκε στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Λος Άντζελες, το 1932. Το «Towards a New Life» κατέκτησε το ασημένιο μετάλλιο, το οποίο αποτέλεσε την ανώτερη διάκριση για καλλιτέχνη στη συγκεκριμένη διοργάνωση.
Λεονάρντ Μπέρνστάιν: Ολυμπιακός Ύμνος
Ο Αμερικανός συνθέτης, διευθυντής ορχήστρας και μουσικός Λεονάρντ Μπερνστάιν έγραψε τον Ολυμπιακό Ύμνο για τη Σύνοδο της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής που πραγματοποιήθηκε στο Μπάντεν Μπάντεν το 1981. Με αυτό το μουσικό κομμάτι η Σύνοδος άνοιξε τις εργασίες της. Η πρώτη ηχογράφηση έγινε από την ορχήστρα Boston Pops.
Έμιλι Χάουαρντ: Ζάτοπεκ
Ο Εμίλ Ζάτοπεκ, ο επονομαζόμενος «άνθρωπος – μηχανή», θεωρείται ένας από τους σπουδαιότερους αθλητές του 20ου αιώνα. Αγωνίστηκε στις μεγάλες αποστάσεις και κατέκτησε τέσσερα χρυσά μετάλλια και ένα ασημένιο σε Ολυμπιακούς Αγώνες. Η Έμιλι Χάουαρντ εμπνεύστηκε από τον θρυλικό Τσέχο αθλητή και συνέθεσε μία μίνι όπερα για την Πολιτιστική Ολυμπιάδα του Λονδίνου (2012).
Φίλιπ Γκλας: Ο ολυμπιονίκης
Ο Αμερικανός μουσικός και συνθέτης Φίλιπ Γκλας θεωρείται από τους μεγαλύτερους συνθέτες του 20ου αιώνα. Στον ιδρυτή του κινήματος του μινιμαλισμού στη μουσική ανατέθηκε από την Ολυμπιακή Επιτροπή να γράψει τη μουσική για την Έναρξη και τη Λήξη των Ολυμπιακών Αγώνων του Λος Άντζελες (1984).
Τζον Γουίλιαμς: Olympic Fanfare and Theme
Ο Αμερικανός συνθέτης, μαέστρος και κιθαρίστας Τζον Γουίλιαμς είναι γνωστός στο ευρύ κινηματογραφικό κοινό από τη μουσική που έχει γράψει για δημοφιλείς ταινίες όπως Τα «σαγόνια του καρχαρία», «ο Πόλεμος των Άστρων», «Ιντιάνα Τζόουνς», «Τζουράσικ Παρκ» κ.α. Έχει τιμηθεί, μεταξύ άλλων, με πέντε Βραβεία Όσκαρ, τέσσερις Χρυσές Σφαίρες και 22 βραβεία Γκράμι. Έγραψε το Olympic Fanfare and Theme για τους Ολυμπιακούς του Λος Άντζελες (1984), το «Ολυμπιακό Πνεύμα» για τη διοργάνωση της Σεούλ (1988), το «Summon the Heroes» για της Ατλάντας (1996) και το Call of the Champions για τους Χειμερινούς του Salt Lake (2002).
Άντριου Λόιντ Γουέμπερ: «Amigos Para Siempre»
Ο Άγγλος συνθέτης, παραγωγός, και βραβευμένος με Βραβεία Όσκαρ, Γκράμι Τόνι κλπ. συνέθεσε για τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Βαρκελώνης (1992) το «Amigos Para Siempre», σε στίχους Ντον Μπλακ. Το ερμήνευσαν η Αγγλίδα σοπράνο Σάρα Μπράιτμαν και ο Ισπανός τενόρος Χοσέ Καρέρας.
Μίχαελ Τορκ: Javelin
Στον Αμερικάνο μουσικοσυνθέτη Μίχαελ Τορκ, η Οργανωτική Επιτροπή «Ατλάντα 1996» ανέθεσε να γράψει μουσική για την Τελετή Έναρξης. Το Javelin είναι μία σύνθεση εννέα λεπτών, η οποία στη συνέχεια ηχογραφήθηκε από πολλές ορχήστρες.
Και οι Έλληνες…
Από αυτό το αφιέρωμα δεν θα μπορούσαν να λείπουν οι Έλληνες συνθέτες που εμπνεύστηκαν από τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Όταν η χώρα μας ανέλαβε, το 1896, να διοργανώσεις τους πρώτους σύγχρονους Αγώνες, η Οργανωτική Επιτροπή ανέθεσε στον ποιητή Κωστή Παλαμά και τον συνθέτη Σπύρο Σαμαρά τη σύνθεση του Ολυμπιακού Ύμνου. . Ο Ύμνος παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στον Φιλολογικό Σύλλογο Παρνασσός, τον Ιανουάριο του 1896. Την 25η Μαρτίου 1896, μετά την προσέλευση των επισήμων στο Παναθηναϊκό Στάδιο, ακολούθησε ο Ολυμπιακός Ύμνος υπό τη διεύθυνση του συνθέτη. Η χορωδία αριθμούσε 200 φωνές και σολίστες ήταν ο Δημήτρης Τσάκωνας (τενόρος), Κωνσταντίνος Βακαρέλλης (βαρύτονος) και στην απαγγελία των στίχων η Πετρίτση. Ο ενθουσιασμός του κοινού ήταν τόσο μεγάλος που χρειάστηκε να επαναληφθεί. Παρέμεινε ο επίσημος Ύμνος των Αγώνων μέχρι το 1912. Στη συνέχεια αντικαταστάθηκε από άλλες συνθέσεις. Το 1958, η Σύνοδος της ΔΟΕ αποφάσισε να καθιερώσει τον Ύμνο του Σαμαρά ως επίσημο ύμνο των Ολυμπιακών Αγώνων. Για τους ίδιους Αγώνες ο Διονύσιος Λαυράγκας συνέθεσε σε στίχους του Ιωάννη Πολέμη το «Πένταθλο».
Μίκης Θεοδωράκης και Canto Olympico
Από το 1896 κι έπειτα, πολλοί είναι οι Έλληνες συνθέτες που άντλησαν έμπνευση από την προσπάθεια των αθλητών για… Citius, Altius, Fortius. Έγραψαν συνθέσεις που όσα χρόνια και να περάσουν προκαλούν δέος και μεταφέρουν τον ακροατή στον μαγικό κόσμο του ολυμπιακού αθλητισμού.
Το 1990, η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή ζήτησε από τον Μίκη Θεοδωράκη να συνθέσει ένα συμφωνικό έργο για τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Βαρκελώνης (1992). «Από το σενάριο που μου είχε δώσει ο Χουάν Αντόνιο Σάμαρανκ κράτησα μόνο το ιστορικό της διαδρομής των Αγώνων. Σκέφτηκα ότι το περιεχόμενο και η μορφή ενός έργου, που απευθύνεται σε εκατομμύρια φιλάθλους όλου του κόσμου, πρέπει να αντιστοιχούν σε απλές παραστάσεις, όσο γίνεται πιο κοντά προς το τραγούδι, που αποτελεί τη βάση της μουσικής παιδείας των σύγχρονων κοινωνιών. Γι΄ αυτό προτίμησα τη φόρμα σουίτα, δηλαδή επτά ανεξάρτητα μέρη και το περιεχόμενο τραγούδι με όσο γίνεται πιο ανάγλυφες και εύληπτες συμφωνικές επεξεργασίες. Δηλαδή κάτι που είχα κάνει, νομίζω με επιτυχία, λίγο πιο πριν (1987) με τον καινούριο συμφωνικό – μπαλετικό Ζορμπά. Το Canto Olympico δεν στοχεύει απλά στην προβολή της παγκοσμιότητας του ολυμπιακού ιδεώδους, προσπαθεί να αποδώσει ό,τι διαχρονικό και αναλλοίωτο στην ψυχή του λαού που το δημιούργησε», έχει γράψει ο Μίκης Θεοδωράκης.
Για τη διοργάνωση της Βαρκελώνης, ο Περικλής Κούκος ενορχήστρωσε τον Ολυμπιακό Ύμνο του Σπύρου Σαμαρά. Ο Περικλής Κούκος επεξεργάστηκε τον Ολυμπιακό Ύμνο και για τις επίσημες τελετές Αφής της Ολυμπιακής Φλόγας για το 2004.
Το Canto Olympico ή Ολυμπιακό Τραγούδι είναι ένας μουσικός ύμνος στην ελληνική αθλητική ιδέα που ανέκαθεν ήταν άρρηκτα συνδεδεμένη με την ιδέα της ειρήνης.
Βαγγέλης Παπαθανασίου και οι Δρόμοι της Φωτιάς
Η, βραβευμένη με Όσκαρ, μουσική που έγραψε ο Βαγγέλης Παπαθανασίου «έντυσε» με τον καλύτερο τρόπο την ταινία «Οι Δρόμοι της Φωτιάς» (1981). Στη βρετανική ταινία αναφέρεται η αληθινή ιστορία δύο Βρετανών ερασιτεχνών δρομέων οι οποίοι, ο καθένας για δικούς του λόγους, έβαλαν στόχο να κερδίσουν το χρυσό μετάλλιο στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1924, στο Παρίσι. Ο καταξιωμένος συνθέτης, μεταξύ άλλων, έχει γράψει τη μουσική που συνόδευσε την παρουσίαση του επίσημου εμβλήματος των Ολυμπιακών Αγώνων 2004 αλλά και τη μουσική για τη Τελετή Παράδοσης της Φλόγας, τόσο για τη διοργάνωση του Σίδνεϊ, όσο και για αυτή της Αθήνας.
Η μουσική σύνθεση στην ταινία «Οι Δρόμοι της Φωτιάς» ακόμα και σήμερα προκαλεί συγκίνηση καθώς έχει συνδεθεί άρρηκτα με το ολυμπιακό ιδεώδες και τον ελληνικό πολιτισμό.
Πηγές:
https://el.wikipedia.org/
http://www.mikistheodorakis.gr/