«Μερικές φορές νομίζω ότι είμαι απλώς ένα δοχείο. Παίζω τένις από τριών χρόνων…» ακούμε τη Ναόμι Οσάκα να λέει στην εναρκτήρια σκηνή της ομώνυμης σειράς ντοκιμαντέρ που κυκλοφόρησε πρόσφατα στο Netflix. Μόλις πριν από δύο μήνες η Γιαπωνέζα αθλήτρια αποσύρθηκε από το Ρολάν Γκαρός στη μέση του τουρνουά, επικαλούμενη ζητήματα χρόνιου άγχους και κατάθλιψης, ενώ δεν συμμετείχε και στο αμέσως ακόλουθο Γουίμπλεντον. Στους δε εν εξελίξει Ολυμπιακούς Αγώνες ηττήθηκε και αποκλείστηκε νωρίς, κάνοντας λόγο ξανά για την τεράστια πίεση, την οποία δυσκολεύεται να διαχειριστεί.
Δεν είναι όμως μόνο η Οσάκα. Πριν από λίγες ημέρες η Αμερικανίδα πρωταθλήτρια της ενόργανης γυμναστικής Σιμόν Μπάιλς σόκαρε τον αθλητικό κόσμο ανακοινώνοντας τη δική της απόσυρση από δύο τελικούς στους Αγώνες, αφού, όπως είπε, αδυνατούσε να αντιμετωπίσει το ψυχολογικό βάρος μιας ενδεχόμενης κακής εμφάνισης. Οχι τυχαία, αμέσως δεκάδες συναθλητές – συνάδελφοί της έσπευσαν να την υπερασπιστούν, με πρώτο τον Μάικλ Φελπς των 28 ολυμπιακών μεταλλίων. Εχοντας παρουσιαστεί για πρώτη φορά στους Αγώνες του Σίδνεϊ, σε ηλικία 15 ετών, ο τελευταίος γνωρίζει καλά τόσο το βάρος της προσδοκίας όσο και τον τεράστιο κόπο που πρέπει να καταβάλει κανείς για να φτάσει σε αυτό το επίπεδο.
Τι είναι όμως αυτό που τα τελευταία χρόνια κάνει όλο και περισσότερους κορυφαίους αθλητές να φτάνουν σε οριακό σημείο όσον αφορά τις ψυχικές αλλά και τις σωματικές τους δυνάμεις; Μέρος της απάντησης μπορεί να ανιχνευθεί στο ντοκιμαντέρ για τη Ναόμι Οσάκα. «Ενας τύπος από την Αϊτή και μια κοπέλα από την Ιαπωνία παντρεύτηκαν και είχαν σαν όνειρο τα παιδιά τους να παίξουν τένις. Για εμένα ο δρόμος ήταν ξεκάθαρος: είτε θα γινόμουν πρωταθλήτρια είτε θα ήμασταν πιθανότατα αδέκαροι. Αυτό με έκανε να θέλω να γίνω η καλύτερη», παραδέχεται η 23χρονη τενίστρια μιλώντας για τους γονείς της και τον τρόπο που μεγάλωσε. Μόλις στα 20 χρόνια της κατέκτησε το σπουδαίο US Open, νικώντας στον τελικό το παιδικό της είδωλο, Σερένα Γουίλιαμς. Ακολούθησαν άλλα τρία γκραν σλαμ και η πρώτη θέση στην παγκόσμια κατάταξη.
⇒ Διαβάστε επίσης: Η απενοχοποίηση της ψυχικής ασθένειας
«Κανείς από το κοινό δεν ξέρει τις θυσίες που πρέπει να κάνεις για να φτάσεις έως εκεί», αναφέρει η Οσάκα σε κάποιο άλλο στιγμιότυπο. Πάνω-κάτω το ίδιο είπε με δάκρυα στα μάτια και ο Γιάννης Αντετοκούνμπο στη συνέντευξη Τύπου αμέσως μετά την κατάκτηση του πρώτου του πρωταθλήματος στο NBA. Πολλοί από τους υπεραθλητές του καιρού μας περνούν τα νεανικά τους χρόνια μέσα στα γυμναστήρια δίχως να γνωρίζουν τις απλές χαρές των συνομηλίκων τους. Το να πάνε μια ξέγνοιαστη βόλτα ή να πιούνε ένα ποτό παραπάνω είναι για αυτούς πολυτέλεια. Φυσικά, ο αντίλογος έχει να κάνει με τα δεκάδες εκατομμύρια που κερδίζουν σε αντάλλαγμα· από την άλλη, ο χρόνος δεν εξαγοράζεται.
Το φαινόμενο πάντως της υπερβολικής πίεσης και του σωματικού φόρτου μπορεί να γίνεται ευρέως γνωστό με τους κορυφαίους, ωστόσο οι ρίζες του εντοπίζονται πολύ χαμηλότερα, ακόμα και στον ερασιτεχνικό αθλητισμό. Το «Cheer», ένα άλλο ντοκιμαντέρ του Netflix, μας ξεναγεί στον κόσμο του αγωνιστικού τσιρλίντινγκ, ενός εντυπωσιακού όσο και τρομερά απαιτητικού αθλήματος, με χιλιάδες ώρες προπόνησης και σοβαρούς τραυματισμούς στην ημερήσια διάταξη. Μέσα από μια ιστορία αφοσίωσης και… πόνου, η σειρά καταδεικνύει τη λαχτάρα των παιδιών να ξεχωρίσουν, τις δυσκολίες που περνούν, καθώς και τις συχνά παράλογες απαιτήσεις που ο περίγυρος έχει από αυτούς.
Παρόμοιο είναι το κλίμα και στο «Last Chance: Basketball», μία ακόμα σειρά ντοκιμαντέρ, όπου οι νεαροί αθλητές τα δίνουν όλα προκειμένου να ξεφύγουν από την ανέχεια –ή τη φυλακή– και να γίνουν επαγγελματίες μπασκετμπολίστες. Στο «Athlete A», τέλος, παρακολουθούμε την ιστορία της ομάδας γυμναστικής των Ηνωμένων Πολιτειών και του σκανδάλου σεξουαλικής κακοποίησης που ήρθε στο φως πριν από μερικά χρόνια, μαζί με όλη την τρομερά σκληρή καθημερινότητα που βιώνουν τα κορίτσια του συγκεκριμένου αθλήματος.
Τόσο τα παραπάνω παραδείγματα όσο και αυτά των πρωτοκλασάτων και ακριβοπληρωμένων σταρ είναι ενδεικτικά της εικόνας του σημερινού παγκόσμιου αθλητισμού. Το σύνθημα των Ολυμπιακών Αγώνων «Citius, Altius, Fortius» (πιο γρήγορα, πιο ψηλά, πιο δυνατά) τείνει στην εποχή μας στον βαθμό της υπερβολής, με έναν απόλυτο επαγγελματισμό από πολύ μικρές ηλικίες να αγωνίζεται να ξεπληρώσει τα δισεκατομμύρια που επενδύονται πάνω του.
Τα social media
Ταυτόχρονα, τα πανταχού παρόντα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δημιουργούν τον δικό τους μικρόκοσμο, μέσα στον οποίο πρέπει επίσης να επιβιώσουν οι αθλητές. Μια λάθος πάσα, μια κακή προσγείωση, ακόμη και μια απερίσκεπτη ατάκα μπροστά στην κάμερα ενός κινητού είναι πολλές φορές αρκετή για να μετατραπεί κάποιος από ήρωα σε αντικείμενο ανελέητης κριτικής ή χλευασμού. Ακόμα και οι υπερήρωες, όμως, έχουν μερικές φορές ανάγκη από λίγη επιείκεια.