Του ΧΡΗΣΤΟΥ ΚΟΝΤΟΥ
Η αποτυχία της πρώτης προσπάθειας να ξαναζήσει το ελληνικό ποδόσφαιρο πολυπληθείς «δίχρωμες» εξέδρες, μέσα από τον πρόσφατο τελικό Κυπέλλου στο ΟΑΚΑ, επανάφερε στον δημόσιο διάλογο το θέμα του χουλιγκανισμού. Ποιοι είναι οι χούλιγκαν; Γιατί το κάνουν; Μπορεί να γίνει πρόληψη και καταστολή; Αυτά είναι «αγκάθια» που αναζητούν απαντήσεις από ανθρώπους της επιστήμης. Ενας εξ αυτών, ο καταξιωμένος εγκληματολόγος και ποινικολόγος Νάσος Καϋμενάκης, κάνει τη δική του προσέγγιση μέσα από τις νομικές γνώσεις και τα βιώματά του ως ενεργού φιλάθλου:
• «Το θέμα του χουλιγκανισμού απασχολεί όλες τις κοινωνίες, πολλούς και καλούς επιστήμονες. Οι ρίζες του είναι τα αρχέγονα ένστικτα, η δίψα για κυριαρχία, η προστασία της οικογένειας, του χώρου, της “φυλής”. Οι συχνοί πόλεμοι προσέφεραν παλαιότερα μια μορφή εκτόνωσης. Σε περίοδο ομαλότητας και ειρήνης, τα γήπεδα παίζουν τον ρόλο χύτρας ταχύτητας με βαλβίδα αποφόρτισης. Οσο πιο χαλαροί είναι οι οικογενειακοί δεσμοί, τόσο πιο εύκολα ενσωματώνεται κάποιος σε μια “φυλή”, όπου κοινωνικοποιείται και νιώθει ότι ανήκει κάπου».
• «Κάποτε υπήρχαν ταξικές διαφορές στις ομάδες, τώρα όχι. Η ροή του χρήματος καθορίζει πολλά. Στην Αγγλία έφυγαν οι χούλιγκαν από τα γήπεδα και σκοτώνονται στις παμπ και στις γέφυρες. Στις ΗΠΑ, όπου ο τζίρος από το παράνομο στοίχημα είναι πολλαπλάσιος από τον τζίρο των όπλων και των ναρκωτικών, τα σπορ είναι προστατευμένα. Χύτρα ταχύτητας εκεί είναι οι συμμορίες. Υποκαθιστούν την οικογένεια και κινούν την παραοικονομία».
«Το κλείσιμο των συνδέσμων θα αποδειχθεί λάθος», λέει ο εγκληματολόγος και ποινικολόγος Ν. Καϋμενάκης και εξηγεί γιατί.
• «Μαγκιά της “φυλής” έχουν και οι αστυνομικοί. Οταν δέχονται επίθεση, υπεραμύνονται της “φυλής” τους. Ιδιοι ρόλοι, από άλλη θέση. Οι συντεχνίες υπερασπίζονται τη θέση τους, όπως οι Βένετοι και Πράσινοι στον Ιππόδρομο της Πόλης. Στις “comme il faut” κοινωνίες, υπάρχει πολύ “μαύρο” κρυμμένο από πίσω».
• «Το σύστημα δεν έχει λύσεις, γιατί όσοι νομοθετούν δεν γνωρίζουν αρκετά τον χώρο. Ιδιώνυμο; Ολα καλά όταν ανάψει βεγγαλικό σε συγκέντρωση κόμματος ή συναυλία, αλλά φυλακή χωρίς αναστολή άμα ανάψει σε γήπεδο; Ο αθλητικός νόμος δεν έχει αναστολή στην έφεση και στην ποινή, καταλύει την ισονομία».
• «Η σκληρή ποινική μεταχείριση μεγεθύνει το πρόβλημα. Μπαίνεις φυλακή και κάνεις μεταπτυχιακό, βγαίνεις με… γαλόνια και ανεβαίνεις ιεραρχικά στην κοινωνία των χούλιγκαν. Η αστυνομία πιάνει αυτούς που μπορεί, όσους δεν ξέρουν να την αποφύγουν. Το σύστημα three strikes είναι πιο τίμιο: στην πρώτη αναστολή, στη δεύτερη ποινή και στην τρίτη φυλακή. Σώζει αυτούς που έχουν μέλλον, δεν καταστρέφει κάποιους από μια βλακεία της στιγμής».
• «Η βία είναι παντού, όχι μόνο στα γήπεδα. Μόνο ο Αλκης μαχαιρώθηκε; Πόσοι σκοτώνονται καθημερινά για ασήμαντο αφορμή; Το μπούλινγκ στα σχολεία και στην κοινωνία είναι πια ανεξέλεγκτο. ΜΜΕ δημιουργούν μια κατασκευασμένη αίσθηση. Η λύση δεν έρχεται με κραυγές και αναθέματα, αλλά με γνώση. Πολλοί δικαστές και αξιωματούχοι της αστυνομίας ξέρουν τι σημαίνει βαρύ έγκλημα και δεν παρασύρονται εύκολα. Το κλείσιμο των συνδέσμων θα αποδειχθεί λάθος. Εκεί τους ξέρεις, τους ελέγχεις πιο εύκολα, τους ταυτοποιείς. Αμα κλείσουν, θα διαχυθούν στις γειτονιές και τότε δεν θα μαζεύεται η κατάσταση με τίποτα».
«Μαζί μας έχουμε ανθρώπους από όλα τα επαγγέλματα»
Του ΧΡΗΣΤΟΥ ΚΟΝΤΟΥ
Ο Ν. είναι 40 ετών, μπαρουτοκαπνισμένο και ενεργό στέλεχος μεγάλου συνδέσμου οπαδών του Παναθηναϊκού. Δεν αποδέχεται τον ρόλο του θύματος της άδικης κοινωνίας και χαρτογραφεί τον χώρο με τα δικά του ερεθίσματα:
• «Είναι λάθος ότι είμαστε πρεζάκια, άνεργοι, ανένταχτοι, προβληματικοί. Απ’ όλα έχει ο μπαχτσές. Εχω δει δίπλα μου οικογενειάρχες, γιατρούς, δικηγόρους, ακόμη και αστυνομικούς. Πες μου όποιο επάγγελμα θέλεις, ξέρω κόσμο που δεν πάει το μυαλό σου».
• «Κάποιοι νιώθουν αδικία και αντιδρούν στο σύστημα. Αλλοι έχουν οικογένεια, τακτοποιημένη ζωή, με άνεση και χρήμα. Γιατί το κάνουν; Εχουν βία μέσα τους, ψάχνουν αδρεναλίνη, μπαρούτι, κυριαρχία. Οπως αυτοί στην παραλιακή, στις κόντρες θανάτου. Εχει λογική;»
• «Συνυπάρχουμε άτομα κάθε ηλικίας και τάξης. Ψάχνεις την ένταξη, την αίσθηση πως ανήκεις κάπου. Πας σε αγώνα, σε πορεία, κάνεις το κομμάτι σου, σε βλέπουν και εισπράττεις την αναγνώριση στον χώρο».
• «Συνήθως δεν υπάρχει προσυνεννόηση, ούτε «ραντεβού». Ούτε είναι κανόνας τα περί διαφορών με την αστυνομία όπως παλιά. Πάμε να χτυπηθούμε, επεμβαίνουν οι αστυνομικοί και ξεφεύγει».
• «Η αστυνομία μεροληπτεί. Δες τις συλλήψεις, 80% δικοί μας και κάτι… λιμά από τους άλλους. Μόνοι μας πλακωνόμαστε; Ειδικά οπαδοί άλλης ομάδας έχουν κάλυψη εκ των έσω. Κανείς δεν πειράζει τις «κεφαλές» τους».
• «Κώδικας τιμής υπήρχε παλιά, τώρα όχι. Αν δεν βρεθούν 2-3 νοήμονες να βάλουν φρένο, μπορεί να ξεφύγει όπως στη Λαυρίου. Δεν βρέθηκε ένας να πάει πάνω στον Φιλόπουλο και να το τερματίσει. Οποιος περνούσε έχωνε από μία».
• «Μαχαιρώνουμε μπούτι ή γλουτό. Αν θέλαμε ζημιά, θα σπάγαμε χέρια, κεφάλια, αστραγάλους. Με τον Αλκη ήταν άπειροι και το χάσανε, έτσι νομίζω. Αμα πηγαίναμε να σκοτώσουμε, κάθε φορά θα κλαίγαμε κι από έναν. Εκείνη την ώρα κυριαρχεί η δίψα για τη νίκη. Και με αδελφό και φίλο έχουμε πλακωθεί, απλώς άμα ξεφύγει, τους προστατεύουμε».
• «Οσο κι αν παραξενεύει, μόνο οι οργανωμένοι μπορούν να σταματήσουν το ξύλο. Αν μπει κάποιος άγνωστος στη μέση να χωρίσει, αυτός θα φάει το περισσότερο. Μόνο οι «γνωστοί» μετράνε».
• «Μου κόβεις το γήπεδο; Θα πάω σε πορεία, στο βουνό, κάπου θα ξεσπάσω. Είμαι ευέξαπτος αλλά όχι βίαιος στην προσωπική μου ζωή, μόνο στο γήπεδο. Εκτόνωση θέλω, να κερδίσω τους αντιπάλους».
• «Δεν έχουμε εξαρτήσεις και οικονομικά αλισβερίσια με τις διοικήσεις. Δες πού «δουλεύουν» οργανωμένοι άλλης ομάδας και θα καταλάβεις. Ακόμη και τα δικαστικά έξοδα αν μας πιάσουν, ρεφενέ τα βάζουμε. Και τηρούμε το «no prolitica», η μπάλα τους παίρνει όλους. Διότι άμα είσαι υπάλληλος, δεν κράζεις όποιον σε πληρώνει».
• «Λέμε να μη ζορίσουμε την ομάδα, αλλά ορμάει ο πρώτος και ακολουθούμε όλοι. Και ο πρώτος ορμάει γιατί μέχρι να μπει στο γήπεδο, έχει γίνει τουλούμι στο ξύλο και αγριεύει. Οι αστυνομικοί μάς φέρονται σαν ζώα, αντιδρούν κάποιες φορές χειρότερα από χούλιγκαν».
Συνδεσμίτες που κάνουν και άλλες δουλειές
Του ΚΩΣΤΑ ΚΟΥΚΟΥΛΑ
«Η συμμετοχή σε ένα σύνδεσμο οργανωμένων μοιάζει με λαβύρινθο. Μπαίνεις και μετά μοιάζει σχεδόν αδύνατο να βγεις από αυτόν», λέει πρώην πλέον οργανωμένος φίλος του Ολυμπιακού, που έστω και δύσκολα κατάφερε να αφήσει πίσω το παρελθόν του, όσον αφορά τη συμμετοχή του σε επεισόδια.
Η στιγμή που τον ανάγκασε να κάνει την αυτοκριτική του ήταν μετά τα γεγονότα της Λαυρίου, που είχαν ως τραγικό απολογισμό τη δολοφονία του οπαδού του Παναθηναϊκού, Μιχάλη Φιλόπουλου.
«Αλλο η αρρώστια και η αγάπη για την ομάδα και άλλο να χάσει τη ζωή του κάποιος και να κινδυνεύεις να βρεθείς μια ζωή πίσω από τα κάγκελα», μας λέει και συνεχίζει: «Η οργάνωση στους συνδέσμους θυμίζει πολύ αυτή του στρατού. Υπάρχουν οι στρατιώτες και οι διοικητές. Αυτοί που αποφασίζουν το πού, το πώς και το πότε θα γίνουν τα “πεσίματα” και αυτοί που θα αναλάβουν δράση. Δεν θέλω να πιστεύω ότι όταν ξεκινά κάποιος να πάρει μέρος σε μια επίθεση, έχει στο μυαλό του να σκοτώσει τον άλλον οπαδό. Ομως στην πορεία τα πράγματα μπορεί να ξεφύγουν. Αλλωστε πλέον δεν υπάρχουν οι “νόμοι” που ίσχυαν τις προηγούμενες δεκαετίες. Τώρα βγαίνουν ακόμη και πιστόλια, όχι μόνο μαχαίρια και σουγιάδες. Παλιά οι “μάχες” γίνονταν μόνο με τα χέρια ή είχαμε πετροπόλεμο. Στη χειρότερη περίπτωση ήταν να σε… υποδεχτούν σε αντίπαλο γήπεδο με νεράντζια που είχαν μέσα ξυράφια».
Πολλοί θεωρούν ότι η συμμετοχή σε επεισόδια είναι ένα είδος αντίδρασης, ένα ξέσπασμα, ισχύει όμως κάτι τέτοιο;
«Κάποιοι το χρησιμοποιούν ως δικαιολογία, αλλά δεν είναι ακριβώς έτσι. Στις δομές των οργανωμένων οπαδών, δεν υπάρχουν μόνο παιδιά των κατώτερων κοινωνικών στρωμάτων ή ναρκομανείς. Υπάρχουν παιδιά και πλούσιων οικογενειών, που το κάνουν για να την… πουν στους δικούς τους, υπάρχουν παιδιά μεταναστών που προσπαθούν να γίνουν αποδεκτά από τον περίγυρό τους και στον σύνδεσμο το πετυχαίνουν. Πρέπει εδώ να πούμε, ότι πολλοί σύνδεσμοι, από όλες τις ομάδες, έχουν πλέον ξεφύγει από την οπαδική βία. Εχουμε πλέον να κάνουμε με ανθρώπους που, βοηθούμενοι από τη θέση τους στον σύνδεσμο, κάνουν και άλλες δουλειές. Προστασία, διακίνηση και πολλά άλλα που δεν έχουν σχέση με τα οπαδικά, τα οποία σε αυτές τις περιπτώσεις λειτουργούν σαν βιτρίνα».
«Ποτέ δεν θα έκανα αυτό που έκαναν στον Αλκη, ήταν άνανδρο»
Του ΑΚΗ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ
Ο Χ. Π. είναι 24 ετών και δουλεύει σε μεγάλο ξενοδοχείο της Βορείου Ελλάδας. Εχει σπουδάσει σε ιδιωτικό ΙΕΚ, μένει με τους γονείς του σε προάστιο της Θεσσαλονίκης και στον περίγυρό του άπαντες ξέρουν την «τρέλα» για την ομάδα του.
Από 14 ετών πηγαίνει στο γήπεδο και ένα χρόνο μετά οργανώθηκε σε έναν από τους πιο σκληροπυρηνικούς συνδέσμους του ΠΑΟΚ. Αυτό ίσως που δεν ξέρουν, είναι η παραδοχή του στην «Κ» πως έχει πάρει μέρος αρκετές φορές σε επεισόδια, έχει τραυματιστεί και έχει τραυματίσει οπαδούς αντίπαλης ομάδας.
«Για μένα ο ΠΑΟΚ και το γήπεδο είναι τρόπος έκφρασης γι’ αυτά που θέλω και δεν μπορώ στην καθημερινότητα. Ενάντια στην κοινωνική αδικία, στο αθηνοκεντρικό κράτος, στην αστυνομική βία. Οταν αδικείται η ομάδα μου, αδικούμαι και εγώ. Τότε θέλω να ξεσπάσω και το κάνω. Γι’ αυτό και έχω οργανωθεί, για να μπορώ να δρω ομαδικά», μας λέει, αναφέροντας τις αδικίες που έχει δεχτεί η ομάδα του τα τελευταία χρόνια από το ποδοσφαιρικό καθεστώς της πρωτεύουσας, με αποτέλεσμα να στερηθεί πολλά πρωταθλήματα.
«Ποτέ δεν θα έκανα αυτό που έκαναν στον Αλκη. Ηταν άνανδρο. Να στήσω καρτέρι για να σκοτώσω αντίπαλο οπαδό; Ομως μέσα στο γήπεδο ή έξω από αυτό, όταν ξεκινούν συγκρούσεις με τους απέναντι ή τους αστυνομικούς, είμαι έτοιμος για όλα. Τότε αρχίζει η μάχη και πρέπει να πολεμήσεις, για να υπερασπιστείς τα πιστεύω σου…».
Ο Ν. Σ. είναι 20 ετών, άνεργος, μένει σε προάστιο της δυτικής Αττικής και στους κύκλους των οργανωμένων οπαδών της ΑΕΚ είναι γνωστός για τη δράση του. Οι γονείς του έχουν χωρίσει από την ηλικία των 12 ετών.
Εβγαλε μόνο το γυμνάσιο αφού, όπως εξηγεί, «το λύκειο έτσι κι αλλιώς δεν πρόκειται να το έβγαζα».
Τα τελευταία χρόνια, «οικογένειά του» θεωρεί τα παιδιά στον σύνδεσμο. «Κάνουμε παρέα συνέχεια. Η ομάδα είναι το παν, η θρησκεία μας, αυτό που μας δίνει νόημα να ζούμε».
Ο νεαρός δεν κρύβει πως η προετοιμασία για ένα ποδοσφαιρικό ματς, ειδικά για ντέρμπι, ξεκινά από τις αρχές της εβδομάδας.
«Δεν πάμε πάντα για να παίξουμε ξύλο με τα ΜΑΤ ή με τους αντίπαλους. Αυτό πολλές φορές τυχαίνει. Μπορεί, ας πούμε, να πεταχτεί από την άλλη πλευρά ένα αντικείμενο και να βρει κάποιον δικό μας. Ή ο διαιτητής να μας αδικεί, να γίνει κανένας τσαμπουκάς των παικτών. Εκεί πρέπει να είσαι έτοιμος να απαντήσεις. Γι’ αυτό και περνάμε στο γήπεδο εφόδια. Εγώ πάντα κουβαλάω ένα σουγιά».
Ο ίδιος δηλώνει Antifa και ότι του τη… δίνει να βλέπει αστυνομικούς. «Το μίσος είναι ταξικό και οι αστυνομικοί είναι οι εκπρόσωποι του συστήματος», τονίζει και παραδέχεται πως έχει πάρει μέρος σε επεισόδια στα Εξάρχεια, αλλά και με τους λεγόμενους «μπαχαλάκηδες» σε διαδηλώσεις και πορείες.