«Για να γίνεις τερματοφύλακας θα πρέπει να είσαι ή μικρός ή… χαζός» αναφέρει ένας άγραφος νόμος του ποδοσφαίρου για την πιο αδικημένη αλλά και πιο ξεχωριστή θέση του γηπέδου. Εν μέρει, ο κανόνας αυτός εμπεριέχει κάποια δόση αλήθειας. Συνήθως, στις παρέες που έβγαιναν να παίξουν μπάλα στις αλάνες, κάτω από τα δοκάρια, ή μάλλον ανάμεσα σε δύο τσάντες ή δύο μπλούζες, καθόταν ο πιο μικρός της παρέας ή αυτός που δεν προέβαλε αντιστάσεις στη… διανομή των ρόλων σε κάθε ομάδα.
Με την πάροδο του χρόνου η θέση του τερματοφύλακα απέκτησε αίγλη, κυρίως χάρις σε παίκτες – ηγέτες που εμφανίστηκαν με το νούμερο 1 στην πλάτη. Πολύ πριν από τους Γιασίν, Τζοφ, Σμάιχελ, Καν, Μπουφόν και Κασίγιας, εκεί στις αρχές του προηγούμενου αιώνα, ένας Ισπανός, ο Ρικάρντο Ζαμόρα, ήρθε να δώσει λάμψη στη λιγότερο διαφημισμένη από τις 11 θέσεις του ποδοσφαίρου.
Γεννήθηκε στις 21 Ιανουαρίου 1901 στη Βαρκελώνη και τα πρώτα του βήματα ήταν παράλληλα με αυτά του ποδοσφαίρου στην Ισπανία. Οι γονείς του ήταν γιατροί, αλλά αυτός είχε ιδιαίτερη έφεση στα σπορ. Αγωνίστηκε ως επιθετικός σε μια μικρή ομάδα, την Ουνιβερσιτάρι, και στα 15 του εντάχθηκε στην Εσπανιόλ, με την οποία κατέκτησε το πρωτάθλημα Καταλωνίας από τη θέση του τερματοφύλακα. Το 1919, εξαιτίας μιας διαφωνίας με ένα μέλος της διοίκησης της καταλανικής ομάδας, πήρε μεταγραφή στον άλλο σύλλογο της πόλης, την Μπαρτσελόνα.
Η φήμη του είχε ήδη αρχίσει να εξαπλώνεται. Με ανάστημα 1,94 και γεροδεμένο κορμί, ο Ζαμόρα ήταν ο πρώτος σταρ της θέσης του. Εντυπωσίαζε το κοινό τόσο με τις αποκρούσεις του, όσο και με τις θαρραλέες ενέργειές του. Δεν δίσταζε να πέφτει με αυτοθυσία στα πόδια των επιθετικών ή να συμπαρασύρει στις εξόδους του συμπαίκτες και αντιπάλους. Οσο δύσκολο κι αν φαντάζει, ο Καταλανός τερματοφύλακας, σε μία πρώιμη εποχή για το ποδόσφαιρο, πρόσφερε θέαμα. Ξεχωριστή ήταν και η εμφάνισή του, αφού σχεδόν πάντα έπαιζε με τραγιάσκα και ζιβάγκο. Οπως είχε πει, το έκανε για να προστατεύεται από τον ήλιο και τους αντιπάλους.
Στην Μπαρτσελόνα ο Ζαμόρα θα γίνει μέρος μιας θρυλικής ομάδας που «έχτισε» ο Αγγλος προπονητής Τζακ Γκρίνγουελ. Θα κατακτήσει άλλα τρία πρωταθλήματα Καταλωνίας, καθώς και δύο Κύπελλα. Eπίσης, με την Εθνική Ισπανίας συμμετείχε και στους Ολυμπιακούς της Αμβέρσας (1920), όπου κατέκτησε το ασημένιο μετάλλιο, αλλά και στο Μουντιάλ του 1934 στην Ιταλία.
Επειτα από μία απολύτως επιτυχημένη τριετία στους «μπλαουγκράνα» ο Ζαμόρα θα επιστρέψει στην Εσπανιόλ. Αυτή του η κίνηση σχολιάστηκε ποικιλοτρόπως και έφερε στο προσκήνιο αρκετές… σκοτεινές πτυχές του «El Divino» (Ο θεϊκός). Αρχικά αμφισβητήθηκε για τα καταλανικά του αισθήματα και στη συνέχεια ήρθε στο προσκήνιο μία περίπτωση φοροδιαφυγής, σύμφωνα με την οποία ο Ζαμόρα είχε αποκρύψει ένα μεγάλο ποσό που είχε εισπράξει από την Εσπανιόλ. Ωστόσο, το μεγάλο του πάθος δεν ήταν τα λεφτά. Ο Καταλανός ήταν μανιώδης καπνιστής (κάπνιζε περίπου τρία πακέτα ημερησίως) και… στενός φίλος του κονιάκ. Μάλιστα, επιστρέφοντας από την Αμβέρσα, το 1920, ο Ζαμόρα είχε κρύψει κάμποσα κιβώτια με πούρα κάτω από τη θέση του στο τρένο, με αποτέλεσμα να συλληφθεί, να πληρώσει πρόστιμο 500 πεσέτες και να περάσει μία νύχτα στη φυλακή. Αυτό όμως που ενδεχομένως να τον πείραξε περισσότερο ήταν ότι αναγκάστηκε να παραδώσει στην αστυνομία το περιεχόμενο των κιβωτίων.
Ανάμεσα σε δύο στρατόπεδα
Οσοι υποστήριζαν πως ο Ζαμόρα δεν ήταν… γεμάτος από καταλανικά αισθήματα επιβεβαιώθηκαν το 1930, όταν ο σπουδαίος τερματοφύλακας πήρε μεταγραφή για τη Ρεάλ Μαδρίτης. Εκεί, κέρδισε τα δύο του πρωταθλήματα Ισπανίας, καθώς και δύο ακόμη Κύπελλα. Το ένα από αυτά ήρθε στις 21 Ιουνίου 1936, λίγες μέρες πριν ξεσπάσει ο ισπανικός εμφύλιος (17 Ιουλίου) και ήταν απέναντι στην Μπαρτσελόνα, σε έναν τελικό που έχει μείνει στην Ιστορία.
Στο γήπεδο Μεστάγια της Βαλένθιας η Ρεάλ κρατούσε με νύχια και με δόντια το προβάδισμα (2-1), αλλά όλα έδειχναν πως δεν θα αντέξει στην πίεση των Καταλανών. Στα τελευταία λεπτά του αγώνα, ο επιθετικός της Μπαρτσελόνα, Χοσέ Εσκόλα, επιχείρησε από κοντινή απόσταση ένα δυνατό σουτ στην αριστερή γωνία του Ζαμόρα. Η μπάλα κατέληγε στα δίχτυα και κανείς δεν πίστευε ότι η εκτίναξη του τερματοφύλακα της Ρεάλ θα είχε ευτυχή –για εκείνον– κατάληξη. Η βουτιά του Ζαμόρα στο χωμάτινο γήπεδο σήκωσε ένα σύννεφο σκόνης μπροστά από την εστία και, ενώ, το μισό γήπεδο πανηγύριζε το διαφαινόμενο γκολ, όταν «έκατσε» η σκόνη ο Ζαμόρα στεκόταν σχεδόν απαθής με την μπάλα στα χέρια.
Ο εμφύλιος πόλεμος στην Ισπανία δεν θα μπορούσε να τον αφήσει ανεπηρέαστο. Λίγους μήνες μετά διαδόθηκε η φήμη ότι σκοτώθηκε από ομάδα των Ρεπουμπλικανών. Η είδηση προκάλεσε αναστάτωση και στα δύο στρατόπεδα, ωστόσο σύντομα αποδείχθηκε ψευδής. Ο Ζαμόρα μπορεί να μην ήταν νεκρός, όμως είχε συλληφθεί και είχε οδηγηθεί στις φυλακές Μοδέλο. Εκεί, όλοι υπέθεταν πως θα υπέφερε από τις κακουχίες, ωστόσο εκείνος είχε βρει τον τρόπο να τα έχει καλά με τους φρουρούς. Μιλούσε μαζί τους συνέχεια για ποδόσφαιρο και τους έβαζε να του «χτυπάνε» πέναλτι, κερδίζοντας έτσι τη συμπάθειά τους.
Η παγκόσμια καταξίωση και η καθολική αναγνώριση
Ο Ζαμόρα εκμεταλλευόμενος τις υψηλές διασυνδέσεις του και τη χαλαρότητα των φρουρών κατάφερε να φύγει από τις φυλακές και να βρει καταφύγιο στη Γαλλία. Εκεί, αγωνίστηκε στη Νις, όπου και κρέμασε την… τραγιάσκα του έπειτα από ένα χρόνο. Το 1938 πέρασε ξανά στην άλλη πλευρά των συνόρων για να δώσει το «παρών» σε φιλικό αγώνα της Εθνικής Ισπανίας με τη Ρεάλ Σοσιεδάδ προς τιμήν των στρατιωτών του Φράνκο. Ηταν μία κίνηση που πρόσθεσε κι άλλο νερό στον μύλο του εμφύλιου μίσους.
H ομαλοποίηση της κατάστασης στην Ισπανία βρήκε τον 38χρονο πια Ζαμόρα στη θέση του προπονητή της Ατλέτικο Μαδρίτης. Μάλιστα, κέρδισε από το νέο του πόστο δύο ακόμα πρωταθλήματα Ισπανίας, ενώ στη συνέχεια πέρασε και από τους πάγκους των Θέλτα, Μάλαγα και Εσπανιόλ, αλλά και για δύο αγώνες από αυτόν της Εθνικής Ισπανίας.
Σταμάτησε την ενεργή συμμετοχή του στο ποδόσφαιρο στην ομάδα που ξεκίνησε την ποδοσφαιρική του καριέρα. Το 1961 θα αποχωρήσει από τον πάγκο της Εσπανιόλ και έκτοτε θα παραμείνει διακριτικά στον χώρο του ποδοσφαίρου, κυρίως από τη θέση του σχολιαστή.
To 1967, η FIFA θέλοντας να τον τιμήσει διοργάνωσε φιλικό προς τιμήν του ανάμεσα στην Εθνική Ισπανίας και τη Μεικτή Κόσμου. Ηταν η τελευταία φορά που το κοινό της Ισπανίας τον αποθέωσε σε κάποιο γήπεδο. Εντεκα χρόνια αργότερα, στις 8 Σεπτεμβρίου 1978, μία ολόκληρη χώρα θα πει το τελευταίο αντίο σε έναν σπουδαίο παίκτη που έδωσε άλλη διάσταση στον ρόλο του τερματοφύλακα.
Οπως κάθε μεγάλος σταρ δεν θα μπορούσε να μην έχει και τις περιπέτειές του. Αλλωστε, όπως είχε δηλώσει ο αμυντικός της Ρεάλ Μαδρίτης, Χαχίντο Kινκοθές: «Ο Ζαμόρα ήταν πιο διάσημος και πιο όμορφος και από την Γκρέτα Γκάρμπο».