Εισήγαγε ένα καινούργιο ποδοσφαιρικό σύστημα, έκρινε αναγκαία την παρουσία επόπτη γραμμής στο τέρμα, οραματίστηκε μία ευρωπαϊκή διοργάνωση με τις καλύτερες ομάδες, άλλαξε την ιστορία μιας ομάδας, πρότεινε να αποκτήσουν προβολείς τα γήπεδα, καθιέρωσε τα νούμερα στις φανέλες των παικτών, τοποθέτησε πίνακα με το σκορ του αγώνα στο γήπεδο, ζήτησε οι αντίπαλες ομάδες να βγαίνουν μαζί στον αγωνιστικό χώρο. Με λίγα λόγια και λίγη δόση υπερβολής, ο Χέρμπερτ Τσάπμαν, πριν από περίπου έναν αιώνα, έχτισε τις βάσεις του σύγχρονου ποδοσφαίρου.
Γεννήθηκε στο Κίβετον Παρκ, στο νότιο Γιορκσάιρ, στις 19 Ιανουαρίου 1878. Ο πατέρας του ήταν ανθρακωρύχος, γεγονός που τον ώθησε κι αυτόν στο να σπουδάσει μηχανικός ορυχείων, στο Τεχνικό Κολέγιο του Σέφιλντ. Είχε άλλα δέκα αδέλφια, δύο εκ των οποίων έπαιζαν επαγγελματικά ποδόσφαιρο. Ο ένας μάλιστα, ο Χάρι, έπαιζε στη Σέφιλντ Γουενσντεϊ, κατακτώντας δύο πρωταθλήματα Αγγλίας και ένα Κύπελλο!
Ο Χέρμπερτ δεν είχε αρχικά μεγάλες φιλοδοξίες στον χώρο του ποδοσφαίρου, αφού σκόπευε να αφοσιωθεί στο επάγγελμά του. Ωστόσο, σε όποια πόλη πήγαινε να δουλέψει, φρόντιζε να γίνεται μέρος της τοπικής ομάδας για να παίζει ερασιτεχνικά ποδόσφαιρο. Παρότι, δεν διέθετε σπουδαία τεχνική κατάρτιση, ήταν αρκετά δυνατός και μυώδης. Οι καλές επιδόσεις του προκάλεσαν το ενδιαφέρον επαγγελματικών ομάδων, με αποτέλεσμα το 1901, για πρώτη φορά, ο Τσάπμαν να αλλάξει… επάγγελμα και να γίνει ποδοσφαιριστής. Πρώτος σταθμός η Νορθάμπτον, δεύτερος η Σέφιλντ Γιουνάιτεντ, τρίτος η Νοτς Κάουντι, ακολούθησε η Τότεναμ, μέχρι το 1907 που ο Τσάπμαν επέστρεψε στη Νορθάμπτον. Μέσα στο μυαλό του δεν είχε εγκαταλείψει την ιδέα να συνεχίσει το αρχικό του επάγγελμα, αφού έβλεπε ότι στο ποδόσφαιρο δεν θα… έγραφε ιστορία.
Οταν το 1907 επέστρεψε στη Νορθάμπτον, που αγωνιζόταν στη Νότια Λίγκα, πρότεινε ως προπονητή, τον πρώην συμπαίκτη του στην Τότεναμ, Γουόλτερ Μπουλ. Ο Μπουλ αρχικά συμφώνησε αλλά στη συνέχεια άλλαξε γνώμη, προτείνοντας αυτός τον Τσάπμαν για τη θέση του τεχνικού! Στην αρχή ως παίκτης – προπονητής και στη συνέχεια (από το 1909) μόνο από τον πάγκο, ο Τσάπμαν αποφάσισε να… εξορύξει νέα δεδομένα στο ποδόσφαιρο. Το πρώτο που παρατήρησε και επιχείρησε να αλλάξει ήταν ο άναρχος τρόπος παιχνιδιού των παικτών. Εδωσε έμφαση στην προπόνηση, δουλεύοντας ξεχωριστά τους επιθετικούς και τους αμυντικούς, με αποτέλεσμα οι ποδοσφαιριστές να αποκτήσουν πιο ξεκάθαρο ρόλο μέσα στο γήπεδο. Από τη μικρή Νορθάμπτον, ο Τσάπμαν προσέλκυσε το ενδιαφέρον της λίγο μεγαλύτερης εκείνον τον καιρό, Λιντς. Το έργο του, όμως, έμεινε στη μέση, λόγω του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Κατά τη διάρκεια του Πολέμου, η Λιντς ενεπλάκη σε ένα οικονομικό σκάνδαλο με αποτέλεσμα να διαλυθεί, ενώ ο ίδιος είχε γυρίσει στην παλιά του δουλειά. Ωστόσο, τα Χριστούγεννα του 1920, όλα άλλαξαν. Το εργοστάσιο που δούλευε έκλεισε και εκείνος στράφηκε ξανά στην προπονητική. Το καλό όνομα που είχε φτιάξει του έδωσε μια θέση βοηθού, πλάι στον Αμπροουζ Λάνγκλεϊ, στη Χάντερσφιλντ. Μέσα σε έναν μήνα, ο Τσάπμαν είχε πάρει τη θέση του πρώτου προπονητή και μέσα σε πέντε χρόνια κατέκτησε δύο πρωταθλήματα και ένα κύπελλο Αγγλίας. Οι κινήσεις του ήταν απλές: βασίστηκε στην άμυνα, δούλεψε τις αντεπιθέσεις και «μεγάλωσε» το γήπεδο, χρησιμοποιώντας πολύ τα άκρα.
Ελιγμός την κατάλληλη στιγμή
Εχοντας κλείσει τον κύκλο του στη Χάντερσφιλντ, το 1925, ο Τσάπμαν έψαχνε για μία νέα πρόκληση στην καριέρα του. Την ίδια περίοδο, έψαχνε και προπονητή η Αρσεναλ (μάλιστα μέσω αγγελίας σε εφημερίδα!) που τότε πάλευε για την παραμονή της στη μεγάλη κατηγορία και ο ιδιόρρυθμος πρόεδρός της, Σερ Χένρι Νόρις, έψαχνε για έναν ικανό προπονητή που θα φτιάξει μια καλή ομάδα με λίγα χρήματα. Ο Τσάπμαν εκδήλωσε ενδιαφέρον για τη δουλειά και μόλις προσελήφθη υποσχέθηκε πρωτάθλημα σε πέντε χρόνια.
Η πρόσληψή του συνέπεσε χρονικά και με μία μεγάλη αλλαγή στους κανονισμούς του ποδοσφαίρου. Αφορούσε το οφ σάιντ και, πλέον, αντί για τρεις παίκτες (μαζί με τον τερματοφύλακα) που θα έπρεπε να καλύπτουν τον επιτιθέμενο, θα χρειάζονταν μόνο δύο. Ο Τσάπμαν μελέτησε λίγο καλύτερα τις επιπτώσεις αυτής της αλλαγής και άμεσα άλλαξε το σύστημα της ομάδας από 2-3-5 (σχεδόν όλες οι ομάδες αυτό χρησιμοποιούσαν) σε 3-2-2-3 (WM). Με αυτόν τον τρόπο, η άμυνα έγινε πιο συμπαγής και ανά πάσα στιγμή, η ομάδα του έβρισκε χώρο για αντεπίθεση. Η αλλαγή αυτή, όμως, αρχικά φάνηκε να μπερδεύει πιο πολύ τους παίκτες της Αρσεναλ, με αποτέλεσμα στους αγώνες να παίζουν όχι οι καλύτεροι ποδοσφαιριστές, αλλά αυτοί που μπορούσαν να κατανοήσουν το σύστημα. Πολλοί εξ αυτών, μάλιστα, αναγκάστηκαν και να αλλάξουν θέσεις.
Οταν, όμως, το σύστημα αφομοιώθηκε, λειτούργησε καλύτερα από κάθε άλλης ομάδας και απέφερε στην Αρσεναλ τους πρώτους της τίτλους: ένα κύπελλο Αγγλίας το 1930 και δύο πρωταθλήματα, το 1931 και το 1933. Παράλληλα, ο Τσάπμαν άρχισε να μεγαλώνει την Αρσεναλ και εκτός γηπέδων. Διοργάνωνε φιλικά με ομάδες του εξωτερικού, ενώ το όνομα της ομάδας δόθηκε στον τοπικό σταθμό του μετρό στο Χάιμπουρι.
Νικήθηκε από την πνευμονία, μόλις στα 56 του
Η αγάπη του για το ποδόσφαιρο και η αφοσίωσή του στην Αρσεναλ, τελικά, έμελλε να αποδειχθούν μοιραίες. Την Πρωτοχρονιά του 1934 ο Τσάπμαν ταξίδεψε στο Μάντσεστερ για να παρακολουθήσει έναν αγώνα της Μπέρι με τη Νοτς Κάουντι. Μία μέρα αργότερα, έφθασε στη γενέτειρά του, το Γιόρκσαϊρ, προκειμένου να κατασκοπεύσει την επόμενη αντίπαλο της Αρσεναλ, τη Σέφιλντ Γουένσντεϊ. Επιστρέφοντας στο Λονδίνο, απέκτησε ένα άσχημο κρυολόγημα, αλλά αγνοώντας τις εντολές του γιατρού του, να παραμείνει σπίτι, εκείνος επέλεξε να πάει στο γήπεδο για έναν αγώνα της τρίτης ομάδας της Αρσεναλ με τον Γκίλφορντ Σίτι. Το κρύωμα χειροτέρεψε και μετατράπηκε σε πνευμονία. Τα ξημερώματα της 6ης Ιανουαρίου άφησε την τελευταία του πνοή, σε ηλικία 56 ετών, στο Χέντον. Η είδηση του θανάτου του, έγινε αμέσως πρώτη είδηση στο Νησί, το οποίο έχανε μία από τις πιο σημαντικές αθλητικές του προσωπικότητες.
Ηταν παντρεμένος με την Ανι και είχε δύο γιους, τον Κεν και τον Μπρους, και δύο κόρες, τη Μόλι και την Τζόις. Ο Κεν έγινε επιτυχημένος παίκτης του ράγκμπι. Η κληρονομιά που άφησε πίσω του ήταν ανεκτίμητη. Εκτός από τις καινοτομίες (φωτισμός γηπέδων, επόπτης γραμμής, νούμερα στις φανέλες, ίδρυση ευρωπαϊκών κυπέλλων κ.ά.) ήταν πρωτοπόρος και σε θέματα προπόνησης. Καθιέρωσε γυμναστές και φυσικοθεραπευτές στις ομάδες, έδωσε έμφαση στο σκάουτινγκ του αντιπάλου και με ομιλίες προς τους παίκτες, τους επεσήμανε τα δυνατά και τα αδύναμα σημεία τους.
Ο,τι έκανε ο Χέρμπερτ Τσάπμαν πριν από περίπου έναν αιώνα, διατηρήθηκε και εξελίχθηκε στο πέρασμα των χρόνων. Ο Αγγλος τεχνικός δεν άλλαξε μόνο την ιστορία μιας ομάδας. Αλλαξε τον τρόπο που οι προπονητές έβλεπαν πια το άθλημα. Το ποδόσφαιρο, πλέον, δεν ήταν μία μπάλα που κυνηγούν 22 παίκτες. Ηταν, είναι και παραμένει κάτι πολύ πιο περίπλοκο…