«Είμαι δυνατός, ήρεμος, δεν φοβάμαι τίποτα, είμαι όμορφος». Τα λόγια αυτά τα επαναλάμβανε κάθε πρωί κοιτάζοντας τον εαυτό του στον καθρέφτη. Μετά έκανε ασκήσεις γιόγκα και συνέχιζε την μέρα του με πρόγραμμα απόλυτης πειθαρχίας. Πρόκειται για έναν άνθρωπο που ακόμη και σήμερα, περίπου 18 χρόνια μετά τον θάνατό του, συγκεντρώνει θετικά και αρνητικά σχόλια. Πρόκειται για έναν άνθρωπο που άλλαξε το ποδόσφαιρο, δημιουργώντας μια νέα σχολή που έχει μείνει στην Ιστορία ως το περίφημο κατενάτσιο. Οσα κι αν έχουν ειπωθεί, ο Ελένιο Ερέρα παραμένει μία από τις πιο σπουδαίες μορφές του αθλήματος, όχι τόσο για τις επιτυχίες του, αλλά κυρίως για τον τρόπο που τις σημείωσε.
Γεννήθηκε στην Αργεντινή από Ισπανούς μετανάστες, στις 10 Απριλίου 1910, έπαιξε ποδόσφαιρο στο Μαρόκο και τη Γαλλία και μεγαλούργησε ως προπονητής στην Ισπανία και κυρίως την Ιταλία. Ο πατέρας του ήταν ξυλουργός και εξορίστηκε στην Αργεντινή, ως αναρχικός. Το 1920, μετακόμισε στην Καζαμπλάνκα που ήταν γαλλική αποικία. Ο μικρός Ερέρα ξεκίνησε το ποδόσφαιρο σε μικρές ομάδες, όπως η Ρασίνγκ Καζαμπλάνκα, η Πιτό, η Σταντ Φρανσέ και αγωνιζόταν στη θέση του αμυντικού.
Σε ένα παιχνίδι που η ομάδα του ήταν μπροστά στο σκορ, ο ίδιος σκέφτηκε να παραμείνει λίγο πιο πίσω από όλους τους συμπαίκτες του, με αποτέλεσμα να «καθαρίζει» κάθε φάση που δημιουργούσε ο αντίπαλος. Η κίνηση αυτή αποδείχθηκε καθοριστική για την έκβαση του συγκεκριμένου αγώνα και καταλυτική για τη μετέπειτα πορεία του από τη θέση του προπονητή. Ο ιδιαίτερα ατάλαντος αμυντικός αποφάσισε στα 34 του να ασχοληθεί με την προπονητική, αρχικά στην Πιτό και μετά στη Σταντ Φρανσέ.
Από το 1948 μπήκε στα… βαθιά αναλαμβάνοντας ισπανικές ομάδες, προσπαθώντας να περάσει τις δικές του ιδέες για το ποδόσφαιρο. Οι πρώτες επιτυχίες ήρθαν με την Ατλέτικο Μαδρίτης (δύο πρωταθλήματα) και αποτέλεσαν το διαβατήριο για την Μπαρτσελόνα, η οποία είδε τον Ερέρα ως το αντίδοτο για τη Ρεάλ Μαδρίτης του Ντι Στέφανο. Στη Βαρκελώνη, ο Ερέρα έμεινε για δύο χρόνια και ήρθε σε σύγκρουση με αρκετούς παίκτες οι οποίοι δεν άντεχαν τις μεθόδους τους. Ηταν ο πρώτος που εφάρμοσε την τακτική της απόσυρσης της ομάδας σε ξενοδοχείο πριν από τους αγώνες, καθιέρωσε την καλοκαιρινή προετοιμασία, έστελνε ανθρώπους της ομάδας για εφόδους στα σπίτια των παικτών, πραγματοποιούσε διπλές προπονήσεις, απαγόρευσε το ξενύχτι και το αλκοόλ. Διατηρούσε μάλιστα ξεχωριστό φάκελο για κάθε παίκτη, με κάθε λεπτομέρεια της ζωής του. Παίκτες όπως ο Λάσλο Κούμπαλα που ήταν… γερό ποτήρι, αδυνατούσαν να προσαρμοστούν, με αποτέλεσμα ο Ερέρα να μη μακροημερεύσει στη Βαρκελώνη, παρά τα δύο πρωταθλήματα που κατέκτησε!
Η συνέχεια τον βρήκε στην Ιντερ, όπου μπόρεσε να εφαρμόσει αυτό που είχε στο μυαλό του. Είχε τους κατάλληλους παίκτες, φροντίζοντας να πάρει από την Μπαρτσελόνα τον βιρτουόζο Iσπανό μέσο Λουίς Σουάρεθ χρησιμοποιώντας ένα τέχνασμα. Ο Σουάρεθ ήταν δύσπιστος για τη δυναμική της Ιντερ, με τον Ερέρα να τον προσκαλεί να δει ένα παιχνίδι της ομάδας. Ο Ισπανός μέσος δεν πίστευε στα μάτια του αφού στο παιχνίδι που παρακολούθησε η Ιντερ έκανε τραγική εμφάνιση. Ο Ερέρα κατάλαβε τη δυσάρεστη έκπληξη του παίκτη και αμέσως του είπε πως αυτό που είδε ήταν η δεύτερη ομάδα και όχι η κανονική. Οταν ο Σουάρεθ κατάλαβε πως παραπλανήθηκε ήταν αργά, αφού ήταν ήδη παίκτης της Ιντερ.
Το σύστημα της επιτυχίας
Στην Ιντερ ο Ερέρα τελειοποίησε ένα σύστημα το οποίο είχε δημιουργήσει τη δεκαετία του ’30 ο Καρλ Ράπαν και το οποίο είχε χρησιμοποιήσει και το ’40 ο Νερέο Ρόκο. Τράβηξε πίσω από τους υπόλοιπους αμυντικούς έναν παίκτη ο οποίος είχε τον ρόλο της «σκούπας». Εδωσε στους υπόλοιπους εντολή για προσωπικό μαρκάρισμα στους αντίπαλους επιθετικούς και άφησε ελεύθερους στην επίθεση τρεις παίκτες. Ο σχηματισμός του ήταν σαν 5-3-2 και οι παίκτες του ήταν οι κατάλληλοι. Ο Πίκι ήταν ο ιδανικός «σουίπερ», ο Φακέτι μετατράπηκε σε φουλ μπακ, ο Σουάρεθ έπαιζε πίσω από τους επιθετικούς και με μια του κίνηση δημιουργούσε προϋποθέσεις αντεπίθεσης. Με το σύστημα αυτό, ο αντίπαλος δυσκολευόταν να βρει κενούς χώρους, με αποτέλεσμα να «ανοιχτεί». Κάθε φορά που η μπάλα χανόταν, η Ιντερ ήταν σε θέση αντεπίθεσης. Οι παίκτες κινούνταν παράλληλα σαν σύρτης πόρτας για την κάλυψη των κενών χώρων.
Η λέξη κατενάτσιο σημαίνει «μπουλόνι» στα ιταλικά και έχει την έννοια της αμπαρωμένης πόρτας. Ο Ράπαν το είχε ονομάσει «verrou», δηλαδή «κλειδώνω» στα γαλλικά. Συχνά αναφερόταν και ως «the chain» που είναι η αλυσίδα στα αγγλικά. Σε όποια γλώσσα κι αν ειπώθηκε το νόημα του συστήματος παρέμεινε το ίδιο.
Με το κατενάτσιο στην Ιντερ, ο Ερέρα κατέκτησε δύο Κύπελλα πρωταθλητριών, τρία πρωταθλήματα Ιταλίας και δύο Διηπειρωτικά, αλλά επικρίθηκε όσο κανείς άλλος. Το θέαμα πολλές φορές ήταν αποκρουστικό, οι νίκες συχνά ήταν με 1-0 και οι περίτεχνες ενέργειες των παικτών που περίμενε ο κόσμος, απουσίαζαν από την ομάδα του Μιλάνου. Η μπετόν – μέθοδος του «Taca la bala» που σημαίνει «Κόλλα πάνω στην μπάλα», ήταν αποτελεσματική και το τελευταίο που ενδιέφερε τον Ερέρα ήταν τα σχόλια του Τύπου και των ηττημένων αντιπάλων.
Παιχνίδια τακτικής στο μυαλό των παικτών του
Οπως συνήθιζε ο ίδιος να λέει, σκοπός του ήταν να γυμνάσει και το μυαλό των παικτών του, αφού το σώμα μπορούσαν να το γυμνάσουν και μόνοι τους. Τους προέτρεπε να διαβάζουν βιβλία και να μορφώνονται, καθώς θεωρούσε πως ένα «γυμνασμένο» μυαλό θα έπαιρνε καλύτερα μια απόφαση ακόμη και μέσα στο γήπεδο. Επίσης, έδινε ιδιαίτερη έμφαση στο θέμα της διαχείρισης του Τύπου. Μάλιστα, όταν κάποια στιγμή, πριν από έναν αγώνα, ένας παίκτης του δήλωσε ότι «ήρθαμε να παίξουμε στη Ρώμη», ο Ερέρα τον απέκλεισε από την ομάδα γιατί αυτό που έπρεπε να πει ήταν ότι «ήρθαμε να κερδίσουμε στη Ρώμη».
Αρκετές από τις μεθόδους του ήταν άκρως… περίεργες. Για παράδειγμα μάζευε τους παίκτες και τους ζήταγε να του πουν τι θα κάνουν μέσα στο παιχνίδι. Αν κάποιος έλεγε ότι θα σκοράρει δύο γκολ και δεν το έκανε, τότε του επέβαλε και την ανάλογη τιμωρία. Επίσης, έδινε στους ποδοσφαιριστές πριν από τα ματς τσάι από βότανα και ασπιρίνη με καφέ. Ωστόσο, πολλά χρόνια μετά τον θάνατό του δημιουργήθηκαν κάποιες σκιές, λόγω του πρώην παίκτη της Ιντερ, Φερούτσιο Ματσόλα (μικρός αδερφός του Σάντρο Ματσόλα), ο οποίος ανέφερε πως τότε οι παίκτες έπαιρναν απαγορευμένες ουσίες, αφήνοντας αιχμές για τον αιφνίδιο θάνατο του Τζουλιάνο Τάκολα εκείνη την εποχή.
Οι τακτικές του Ερέρα άρχιζαν να φθίνουν από τη δεκαετία του ’70, κυρίως μετά την εμφάνιση του ολοκληρωτικού ποδοσφαίρου από τους Ολλανδούς. Το κατενάτσιο μπορεί να μη χάθηκε, αλλά όπως υποστήριζε ο Ερέρα «κακοποιήθηκε» στη συνέχεια από προπονητές που νόμιζαν ότι βάζοντας πολλούς παίκτες στην άμυνα, θα έπαιρναν θετικό αποτέλεσμα.
Εφυγε από τη ζωή, στις 9 Νοεμβρίου 1997, σε ηλικία 87 ετών στη Βενετία, παρακολουθώντας στην τηλεόραση ένα νικηφόρο παιχνίδι της Ιντερ με την Αταλάντα.