Οταν πριν από περίπου 7 χρόνια ανατέθηκε στο Ρίο η διοργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων, η φράση cidade maravilhosa (μτφρ.: υπέροχη πόλη) έμοιαζε να δικαιώνεται στη βραζιλιάνικη μεγαλούπολη. Η βία, που για πάρα πολλά χρόνια ήταν συνώνυμο του Ρίο, μειωνόταν συνεχώς επί μία δεκαετία.
Η οικονομία του Ρίο ντε Τζανέιρο βρισκόταν σε άνθηση χάρη στην τεράστια ζήτηση του πετρελαίου που υπάρχει στα ανοιχτά των ακτών. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες θα έδειχναν, σύμφωνα με τα λεγόμενα της Οργανωτικής Επιτροπής, πως το Ρίο ευημερεί, είναι αυτόνομο και οργανωμένο. Το στοίχημα ήταν η προσπάθεια απόδειξης πως το Ρίο ξέρει να διοργανώνει, εκτός από πάρτι, και μεγάλα αθλητικά και πολιτιστικά γεγονότα, θάβοντας τη φράση «η Βραζιλία δεν είναι σοβαρή χώρα» που είχε ειπωθεί από έναν Βραζιλιάνο διπλωμάτη τη δεκαετία του 1960. «Αν μας δώσετε την ευκαιρία, ειλικρινά δεν θα το μετανιώσετε», τόνιζε ο Λουίς Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα, τότε πρόεδρος της Βραζιλίας και ο άνθρωπος που έφερε τελικώς τους Ολυμπιακούς Αγώνες στο Ρίο.
Η τελευταία προ-ολυμπιακή περίοδος, μερικές ημέρες πριν από την επίσημη έναρξη των Αγώνων, εμφάνιζε μια χώρα έκθετη σε σειρά προβλημάτων. Στις 24 Ιουλίου, η αποστολή της Αυστραλίας έφυγε άρον άρον από το Ολυμπιακό Χωριό παραπονούμενη για μια σειρά προβλημάτων στα δωμάτια της αποστολής της. Βουλωμένες τουαλέτες, «γυμνά» καλώδια, δωμάτια χωρίς ψυγεία εμφάνιζαν ένα σκηνικό που δεν παρέπεμπε σε «έτοιμη» ολυμπιακή πόλη. Ωστόσο –και αυτό ήταν το κακό– τα συγκεκριμένα προβλήματα ήταν μάλλον δευτερευούσης σημασίας σε σχέση με άλλες δυσλειτουργίες και διαχρονικές παθογένειες.
Στην παραλία της Γκουαναμπάρα, που είναι προγραμματισμένο να φιλοξενήσει αγώνες ιστιοπλοΐας, κυριαρχούσαν μπάζα, παλιά έπιπλα και σκουπίδια στην επιφάνεια τού ούτως ή άλλως βρώμικου νερού. O ιός Ζίκα και οι επιπτώσεις του τρόμαξαν κάποιους αθλητές, που αποφάσισαν να μην παραστούν στους Αγώνες. Τα προβλήματα της τελευταίας στιγμής ήρθαν να προστεθούν και στα διαχρονικά προβλήματα τoυ Ρίο, με απλήρωτους αστυνομικούς, χαρακτηριστική καθυστέρηση στην ολοκλήρωση σημαντικών έργων όπως του μετρό και διαμαρτυρίες των σωμάτων ασφαλείας που καλωσόριζαν επισκέπτες στο αεροδρόμιο με πανό που έγραφαν «Καλώς ήρθατε στην κόλαση».
Οι τοπικές δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι Καριόκας, όμως, αποτελούν απλώς ένα κομμάτι της εθνικής κρίσης που μαστίζει τη Βραζιλία. Η αποπεμφθείσα πρόεδρος Ντίλμα Ρούσεφ κατηγορείται –μεταξύ άλλων– για κακοδιαχείριση στα δημόσια ταμεία και παύθηκε από τα καθήκοντά της στις 12 Μαΐου. Tη χώρα διοικεί υπηρεσιακή κυβέρνηση της οποίας ηγείται ο μέχρι πρότινος αντιπρόεδρος Μίτσελ Τέρμερ, τη στιγμή που το Ρίο είναι ένα από τα «κέντρα» της εθνικής δυσλειτουργίας. Στην πόλη εδρεύει η κρατικού ελέγχου κολοσσιαία πετρελαϊκή εταιρεία Petrobras, ούσα στο επίκεντρο του σκανδάλου δισεκατομμυρίων που αφορά την Ντίλμα Ρούσεφ. Την ίδια ώρα, η βία είναι στο «κόκκινο» όχι μόνον στις φαβέλες και τις φτωχογειτονιές, αλλά και στην αστυνομία. Μόνο τον μήνα Μάιο, αστυνομικοί σκότωσαν 40 ανθρώπους. Παρ’ όλα αυτά, το Ρίο μπορεί να «νικήσει» όσους το αμφισβητούσαν στην προ-ολυμπιακή περίοδο. Οι αθλητικές εγκαταστάσεις είναι όλες έτοιμες, ενώ ως προς την αθρόα προσέλευση κόσμου, το ετήσιο Καρναβάλι ήταν ένα πολύ δυνατό crash test όλα αυτά τα χρόνια και στην πλειονότητα των περιπτώσεων ολοκληρωνόταν με απόλυτη επιτυχία. Οι αποκλίσεις στον αρχικό προϋπολογισμό είναι μικρές εν σχέσει με άλλες πόλεις που διοργάνωσαν Ολυμπιακούς Αγώνες, ενώ μεγάλο μέρος των πόρων εξοικονομήθηκε από ιδιωτικά κεφάλαια. Εσχάτως, η ομοσπονδιακή κυβέρνηση ενέκρινε κονδύλι ύψους περίπου 700 εκατομμυρίων ευρώ για την πληρωμή των αστυνομικών, ενώ 27.000 στρατιώτες είναι επί ποδός και συνεισφέρουν τα μέγιστα στην προστασία της πόλης. Οι γραμμές των λεωφορείων παρουσιάζουν καθυστερήσεις, αλλά λειτουργούν. Τα προβλήματα στο Ολυμπιακό Χωριό διορθώνονται άμεσα και οι ομάδες και οι αποστολές που αντιμετώπιζαν προβλήματα επιστρέφουν σε αυτό. Στην πόλη αναμένονται περισσότεροι από 500.000 επισκέπτες προκειμένου να παρακολουθήσουν από κοντά τους Αγώνες. Μετά το τέλος των –είτε επιτυχημένων είτε αποτυχημένων– Ολυμπιακών Αγώνων, όμως, οι επισκέπτες θα αποχωρήσουν, και στο Ρίο θα παραμείνουν οι περίπου 6,5 εκατομμύρια μόνιμοι κάτοικοι. Και τότε…
Από την ανάθεση στην τελετή έναρξης
«Viva sua paixa» (ζήσε το πάθος σου). Τρεις λέξεις στις οποίες εάν βάλεις δίπλα και τη λέξη Βραζιλία φέρνουν στο μυαλό ένα ατελείωτο γλέντι, σάμπα, παραλίες και ανθρώπους να γλεντούν χωρίς φόβο αλλά με πάθος. Αυτές οι λέξεις είναι και το σλόγκαν των 31ων Ολυμπιακών Αγώνων και αυτήν την εικόνα, ίσως, να είχαν οι «Αθάνατοι» στο μυαλό τους όταν τους ανέθεσαν στην πόλη της Λατινικής Αμερικής. Πήραν το ρίσκο, αλλά η πραγματικότητα τους διέψευσε. Η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση και τα πολιτικά σκάνδαλα έφεραν προβλήματα στη χώρα και, κατ’ επέκταση, στη διοργάνωση. Ετσι, οι εκπρόσωποι της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής αναγκάστηκαν να υπερασπιστούν την επιλογή τους και όλα αυτά εν μέσω σκανδάλων ντόπινγκ, τα οποία άφησαν σημάδια, που μοιάζουν ανεξίτηλα, στο Ολυμπιακό Κίνημα.
Το 2009, το Ρίο ντε Τζανέιρο (ποταμός του Ιανουαρίου στα πορτογαλικά) υπερίσχυσε της Μαδρίτης, στην τελική ψηφοφορία, και ανέλαβε να διοργανώσει Ολυμπιακούς Αγώνες, γεμάτους… πάθη. Νωρίτερα είχαν «ηττηθεί» στις προτιμήσεις των «Αθανάτων» το Σικάγο και το Τόκιο γιατί δεν «έπεισαν» ότι μπορούν να φέρουν εις πέρας την αποστολή. Και από εκεί και πέρα θαρρείς πως έπεσε ολυμπιακή κατάρα επάνω στη «χώρα της σάμπα». Οικονομικά προβλήματα, πολιτικά σκάνδαλα, καθυστερήσεις έργων, μέχρι και ο ιός Ζίκα εμφανίστηκε, αλλά οι «άρχοντες της Λωζάννης» υπερασπίστηκαν μέχρι το τέλος την επιλογή τους. Εξάλλου, σαν «Αθάνατοι» έχουν και το… αλάθητο.
Από τους πρώτους μήνες, επιστήμονες και άνθρωποι του αθλητισμού έκρουαν τον κώδωνα του κινδύνου, αλλά η ΔΟΕ οχυρώθηκε πίσω από την απόφασή της και μείωσε τις απαιτήσεις των Αγώνων. Αυτό φάνηκε μέχρι τις τελευταίες ημέρες πριν από τους Αγώνες, όταν ο Τόμας Μπαχ, πρόεδρος της ΔΟΕ, δήλωσε ότι οι Βραζιλιάνοι είναι άνθρωποι της τελευταίας στιγμής και θα τα καταφέρουν. Την ίδια ώρα, δωμάτια στο Ολυμπιακό Χωριό μετατρέπονταν σε… πισίνες, εγκαταστάσεις γκρεμίζονταν, η ασφάλεια ήταν ελάχιστη, όμως οι «Αθάνατοι» είχαν απλώσει έναν ορατό μανδύα προστασίας πάνω από την πόλη.
Η διοργάνωση του Ρίο έχει ήδη συγκεντρώσει κάποιες πρωτιές: πρώτοι Ολυμπιακοί σε χώρα της Λατινικής Αμερικής, πρώτοι σε χώρα που μιλάνε πορτογαλικά, πρώτη φορά Τελετή Εναρξης και Λήξης σε ποδοσφαιρικό γήπεδο, μα πάνω απ’ όλα η πρώτη διοργάνωση που διεκδικούσε το χρυσό μετάλλιο της αποτυχημένης πριν ακόμα ξεκινήσουν οι Αγώνες.
Κι ενώ οι άνθρωποι της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής, κρυφά, προσεύχονταν στο Αγαλμα του Ιησού Λυτρωτή για να πάνε όλα καλά και να μην πληγεί το Κίνημα, έσκασε και ένα από τα μεγαλύτερα σκάνδαλα ντόπινγκ στη σύγχρονη ιστορία του θεσμού. Τον Νοέμβριο του 2015, υπήρξε εισήγηση του Παγκόσμιου Οργανισμού Καταπολέμησης Ντόπινγκ (WADA) προς τη Διεθνή Ομοσπονδία Στίβου (IAAF) για προσωρινό αποκλεισμό της ρωσικής ομοσπονδίας από όλες τις διοργανώσεις, διότι υπήρχε «χειραγώγηση» δειγμάτων αθλητών. Τελικά, αυτό ήταν μόνο η κορυφή του παγόβουνου. Οι ιθύνοντες της ΔΟΕ άργησαν να καταλάβουν τις προεκτάσεις ενός θέματος που θυμίζει κατασκοπική ταινία: δωροδοκίες, παρανομίες, κατασκοπείες, παρεμβάσεις ισχυρών, κωδικά ονόματα, απειλές αλλά και «ίχνη» από Ψυχρό Πόλεμο.
Δύο εβδομάδες πριν από την έναρξη της διοργάνωσης, ο επικεφαλής της έρευνας του WADA, Ρίτσαρντ Μακλάρεν, πρόσθεσε και άλλα… επεισόδια στην υπόθεση. Μίλησε για συγκαλύψεις υποθέσεων ντόπινγκ, για συστηματικό ντοπάρισμα από το κράτος, για κοκτέιλ ουσιών με το γοητευτικό όνομα «Δούκισσα» και για πολλά κυκλώματα. Και εκεί, κάποιες χώρες (ΗΠΑ, Καναδάς, Γερμανία κ.λπ.) έθεσαν θέμα για τη συμμετοχή ή όχι των Ρώσων στους Ολυμπιακούς. Ο πρόεδρος Πούτιν πήρε θέση και απείλησε ακόμα και με «αθλητικό σχίσμα» εάν αποκλειστεί η χώρα του από το Ρίο. Ετσι, η ΔΟΕ κλήθηκε να βγάλει… τα κάστανα από τη φωτιά, αλλά βλέποντας τα πολιτικά παιχνίδια απέστειλε την «καυτή πατάτα» στις διεθνείς ομοσπονδίες, οι οποίες προσπάθησαν να σώσουν το γόητρό τους αλλά και να διασφαλίσουν τις «δημόσιες σχέσεις» τους. Πολλά ερωτήματα προκαλεί η, πριν από μία εβδομάδα, δήλωση του Τόμας Μπαχ, ότι υπήρχαν παράγοντες του αθλητισμού που ζητούσαν τον αποκλεισμό της Ρωσίας πριν ακόμα γίνουν γνωστά τα αποτελέσματα της έκθεσης Μακλάρεν.
Το «Ευ Αγωνίζεσθαι» υπάρχει μόνο στα στάδια, διότι στα πολυτελή γραφεία των παραγόντων κάποιοι άρχισαν να μετράνε συμμαχίες και όταν η διοργάνωση του Ρίο μπει στο χρονοντούλαπο της Ιστορίας, τότε θα φανεί πόσες ρωγμές άφησε στο Ολυμπιακό Κίνημα.