Ποιος κάνει καλύτερη εκκίνηση, ένας σπρίντερ, ένας κολυμβητής ή ένα μονοθέσιο της F1; Πριν βιαστείτε να πεταχθείτε από τον… βατήρα σας να απαντήσετε (μπορεί να χρεωθείτε και άκυρη εκκίνηση), δείτε τα επιστημονικά δεδομένα που είναι αρκούντως εντυπωσιακά.
Ενα παλιό ανέκδοτο έλεγε ότι ο μικρότερος χρόνος που μπορεί να υπολογίσει ο ανθρώπινος νους είναι αυτός ανάμεσα στο άναμμα του πράσινου φαναριού και στο κορνάρισμα του Ελληνα οδηγού πίσω από τον προπορευόμενο. Η επιστήμη, πάντως, λέει ότι η αντίδραση του ανθρώπου είναι ταχύτερη στο ηχητικό ερέθισμα (όπως το πιστόλι του αφέτη), παρά στο οπτικό έναυσμα (όπως το φανάρι της εκκίνησης στη Φόρμουλα 1). Υπάρχουν όμως και άλλοι παράγοντες.
Κατ’ αρχάς, είναι άλλο πράγμα ο χρόνος της αντίδρασης και άλλο ο χρόνος της κίνησης, όπως επισήμανε πρόσφατα στην εφημερίδα «Ελ Παΐς» της Μαδρίτης ο Καταλανός ψυχολόγος Γιόζεπ Φοντ: «Το πρώτο είναι καθαρά σωματικό και αφορά το διάστημα ανάμεσα στην αρχή της εμφάνισης ενός συγκεκριμένου ερεθίσματος των νεύρων και στην αρχή της παρουσίας αντίδρασης, με την έναρξη μυϊκής κίνησης. Το δεύτερο είναι κατά κανόνα μεγαλύτερο, καθότι φθάνει ώς την κορύφωση της σωματικής αντίδρασης».
Τι από αυτά καλλιεργείται με το ακόνισμα της αντίδρασης για το βέλτιστο αποτέλεσμα; «Ο χρόνος της αντίδρασης δεν μπορεί να μειωθεί διά της προπονήσεως, διότι μιλάμε για νευρική πρόσληψη. Αυτό που μπορούμε να κάνουμε είναι να χρησιμοποιήσουμε την ψυχολογία ώστε να αναμένουμε την πρόσληψη του μηνύματος που θα μας κάνει να αντιδράσουμε», προσθέτει ο κ. Φοντ.
Πρόκειται ακριβώς για την πρακτική των σπρίντερ, των κολυμβητών και των οδηγών που υπολογίζουν πότε θα τους δοθεί το ηχητικό ή οπτικό έναυσμα για την εκκίνηση ώστε να φύγουν το νωρίτερο δυνατό εντός του πλαισίου των κανονισμών. Είναι ένα παιχνίδι ρίσκου. Ποιοι όμως φεύγουν πρώτοι και γιατί;
Η σειρά έχει ως εξής: Πρώτοι εκκινούν οι σπρίντερ του στίβου, ακολουθούν τα μονοθέσια της F1 και τρίτοι φεύγουν οι κολυμβητές. Ο κύριος λόγος της σειράς αυτής είναι η αντίληψη των διάφορων εναυσμάτων από τον εγκέφαλο. «Το έναυσμα που αντιλαμβανόμαστε πρώτο είναι το ηχητικό, και ο μέσος χρόνος αντίδρασης είναι τα 170 χιλιοστά του δευτερολέπτου. Ακολουθούν τα εναύσματα της αφής και αργότερα τα οπτικά», εξηγεί ο καθηγητής Γιόζεπ Ρόκα Μπάλας στο βιβλίο του «Χρόνος αντίδρασης και αθλητισμός».
Στο προβάδισμα που αποκτούν με το ηχητικό σήμα του πιστολιού του αφέτη οι σπρίντερ, έναντι του οπτικού από τα πέντε κόκκινα φανάρια που σβήνουν για να εκκινήσουν οι πιλότοι της F1, προστίθεται κι ένας τεχνικός παράγοντας που αυξάνει τη διαφορά. «Στην περίπτωση των μονοθεσίων, στον χρόνο αντίδρασης του πιλότου οφείλουμε να προσθέσουμε και την αντίδραση των εξαρτημάτων του οχήματος στο έναυσμα της εκκίνησης που δίνει ο οδηγός. Κατά μέσον όρο αυτό αντιστοιχεί σε πρόσθετα 50 χιλιοστά του δευτερολέπτου», εξηγεί στην «Ελ Παΐς» ο Τόνι Κουκερέλα, πρώην στέλεχος του τμήματος στρατηγικής της Φεράρι.
Γι’ αυτό ενώ η Διεθνής Ομοσπονδία Αυτοκινήτου (FIA) θέτει ως ελάχιστο αποδεκτό χρόνο αντίδρασης τα 200 χιλιοστά, η Διεθνής Ομοσπονδία Στίβου (IAAF) αποδέχεται τις εκκινήσεις από τα 100 χιλιοστά και μετά. Ετσι όταν στο προπερασμένο γκραν πρι στην Αυστρία ο πιλότος Βάλτερι Μπότας εκίνησε τη Μερσέντες του 201 χιλιοστά του δευτερολέπτου από το σβήσιμο των πέντε κόκκινων φαναριών, δίπλα του ο Σεμπάστιαν Φέτελ διαμαρτυρήθηκε για άκυρη εκκίνηση του Φινλανδού, που τυπικά δεν ήταν. Ωστόσο, η τέλεια αντίδραση του μονοθεσίου του Μπότας ωχριά μπροστά σε αυτές των σπρίντερ: Στον τελικό 100 μ. των Ολυμπιακών του Ρίο, ο Γιουσέιν Μπολτ εκκίνησε στα 155 χιλιοστά. Aκόμη καλύτερη εκκίνηση είχε κάνει ο Νοτιοαφρικανός Αντάνι Σιμπίνε (128 χιλιοστά).
Στη δε κολύμβηση η εκκίνηση είναι πολύ πιο αργή και δεν υπολογίζεται καν ηλεκτρονικά. Κριτές ελέγχουν με γυμνό μάτι αν οι κολυμβητές έπεσαν στο νερό πριν ή μετά την πιστολιά. Στα 50 μ. ελεύθερο του Παγκοσμίου του 2015 στο Καζάν, την καλύτερη εκκίνηση έκανε ο Ρώσος Βλαντιμίρ Μορόζοφ με 590 χιλιοστά, καθώς στην κολύμβηση η κίνηση του σώματος είναι πολύ πιο αδρή κατά τους επιστήμονες. Χάλκινο λοιπόν μετάλλιο για τους κολυμβητές, ασημένιο για τα μονοθέσια και χρυσό για τους σπρίντερ!