Η λέξη «χοντρή» δεν απέκτησε την αρνητική της συνδήλωση χθες. Πάντοτε χρησιμοποιούνταν περισσότερο με προσβλητική παρά με περιγραφική πρόθεση. Αλλωστε, και ο ίδιος ο Σταμάτης Κραουνάκης όταν έγραψε το τραγούδι «Αδωνις», μάλλον κάτι περιπαικτικό είχε κατά νου: γιατί του ήρθε στο μυαλό μια «χοντρή νευρικιά» και όχι μια «ήρεμη αδύνατη»; Επειδή η πρώτη ανταποκρίνεται στο στερεότυπο που εμπνέει χλεύη και οίκτο. Είτε πιάσει κανείς τη λογοτεχνία, πάντως, είτε τον κινηματογράφο, θα βρει άπειρα σπαράγματα αυτού που σήμερα ονομάζουμε κακοποιητικό λόγο. Δεν είναι όμως οι λέξεις καθαυτές που διαιωνίζουν το τραύμα· είναι οι συνειδήσεις, η κουλτούρα και ό,τι δίνει στις λέξεις την εκάστοτε σημασία τους. Η απόφαση της Αλκηστης Πρωτοψάλτη να αφαιρέσει τη λέξη «χοντρή» από το τραγούδι είναι μια κίνηση ευγένειας, αλλά την ίδια ώρα είναι και μάταιη. Τα λάθη δεν διορθώνονται διά της απαλοιφής του παρελθόντος, αλλά με την κατανόησή του.
Το στέμμα της ανίας
Τώρα πια ξέρουμε ότι η τέχνη μπορεί να ενοχλεί, χωρίς να μιμείται τη βαναυσότητα της ζωής. Από την άλλη, δεν χρειάζεται να τους αφήνει και όλους ικανοποιημένους. Η έκτη σεζόν του The Crown προσπάθησε υπερβολικά να μη θίξει υπολήψεις: η βασίλισσα Ελισάβετ αναπαρίσταται ως προσωποποίηση της στοργικής πειθαρχίας· ο πρίγκιπας Κάρολος ως παρεξηγημένος γλυκούλης· η Καμίλα το ίδιο. Η δε πριγκίπισσα Νταϊάνα ήταν ένας πραγματικός άγγελος, άτυχο άθυρμα των αδυσώπητων περιστάσεων. Τα προσχήματα τηρήθηκαν, αλλά η τέχνη απέτυχε. Οπως κάθε τι που αποβάλλει τις αιχμές του για να μην το κακοχαρακτηρίσουν, ο τελευταίος κύκλος καταλήγει αχαρακτήριστος.
Ακτιβίστρια της τσάντας
Κάποιοι άλλοι δεν διεκδικούν την καθολική αποδοχή, αλλά κάνουν τα πάντα για να μη χάσουν την έγκριση της «φυλής» τους. Η εικόνα της Νατάσσας Μποφίλιου με μια tote bag που έφερε το σλόγκαν Free Palestine, περασμένη στον ώμο, ήταν ταυτόχρονα αναμενόμενη αλλά και απογοητευτική: αναμενόμενη, επειδή περσόνες σαν την Μποφίλιου είναι προγραμματισμένες να χορεύουν (πανηγυρικά, θρηνητικά, επαναστατικά) στον ρυθμό του πολιτικά φανατισμένου κοινού τους· απογοητευτική, γιατί αντιτίθεται στους όρους που η ίδια η Μποφίλιου έθεσε στην πολιτική της έκφραση. Γιατί άραγε στην πολεμική σύγκρουση Ισραήλ – Παλαιστίνης η τραγουδίστρια δεν είναι «με τον άνθρωπο»; Τι κάνει το παλαιστινιακό δράμα επωνυμότερο του ουκρανικού; Η δογματική μονομέρεια της «φυλετικής» συμπόνοιας ίσως.
Κοίλη καλοσύνη
Το ότι η πορεία για το Πολυτεχνείο συνδυάστηκε με βανδαλισμούς σε ισραηλίτικες επιχειρήσεις από άτομα που σίγουρα αυτοπροσδιορίζονται ως αντιφασίστες είναι δηλωτικό του στρεβλού ανθρωπισμού της Αριστεράς. Η Αριστερά που βλέπει τον φασισμό και τον ναζισμό παντού, αλλά αδυνατεί να τους εντοπίσει στην αναπαραγωγή πρακτικών βγαλμένων κατευθείαν από την Ιστορία του ναζιστικού κινήματος, διδάσκει άθελά της ότι οι ψαρωτικά περίβλεπτοι τίτλοι τιμής (ανθρωπιστής, αλληλέγγυος, αντιφασίστας) δεν είναι μόνο κενοί περιεχομένου χωρίς την αντίστοιχη δράση, αλλά συχνά περικλείουν μία ουσία ευθέως αντίθετη προς τις έννοιες που τάχα πρεσβεύουν.
Τα παλιά μας ρούχα
Μιλώντας περί ηθικών αρχών και έργων, έχει ενδιαφέρον η απόφαση της μεγαλύτερης ονλάιν πλατφόρμας μεταπώλησης πολυτελών ρούχων, Vestiaire Collective, να αποκλείσει τα είδη fast fashion από τα ψηφιακά της καλάθια. Η επίσημη αιτιολογία είναι οικολογική: τα φτηνά ρούχα παράγονται και πετιούνται σε τεράστιες ποσότητες, γεγονός που επιβαρύνει αφάνταστα το περιβάλλον. Θα σταματήσουν όμως έτσι τα φτηνά ρούχα να παράγονται, να αγοράζονται και να στοιβάζονται στις χωματερές; Οχι. Ισα ίσα, αν τα χρησιμοποιούσαμε περισσότερο, θα ψωνίζαμε και θα πετάγαμε λιγότερο. Απ’ ό,τι φαίνεται, η ουσία της ευαισθησίας απορροφήθηκε από τον στόμφο της διακήρυξης. Είναι ωραίο να είμαστε καλοί, αλλά είναι μάλλον ωραιότερο να φαινόμαστε προχωρημένοι.
