Πριν από λίγες ημέρες έγινε viral στο ίντερνετ ένα βίντεο που δείχνει μια γυναίκα σε μια πεζογέφυρα στην πόλη Νάσβιλ των ΗΠΑ. Η γυναίκα έχει βγει από την έξω πλευρά του κάγκελου και στηρίζεται με τα χέρια για να μην πέσει. Περαστικοί την προσπερνούν ενώ ένα ζευγάρι την παρατηρεί, χωρίς να σταματήσει. Μια γυναίκα, όμως, από την άλλη πλευρά της πεζογέφυρας τη βλέπει, καταλαβαίνει τι συμβαίνει και σπεύδει κοντά της. Μαζί της πλησιάζει από κοντά και ένας ασπρομάλλης άνδρας. Οι δυο τους, ο άνδρας και η γυναίκα, πλησιάζουν τη γυναίκα που κρατιέται απ’ το κάγκελο και της μιλούν. Λίγα δευτερόλεπτα αργότερα, εκείνη τους αφήνει να τη βοηθήσουν να περάσει από τη μέσα πλευρά της γέφυρας. Συνομιλούν και ύστερα από λίγο αγκαλιάζονται. Περπατούν μαζί της. Το συμπέρασμα από το βίντεο, που είναι από κάμερα ασφαλείας και δεν έχει ήχο, είναι κρυστάλλινο: μια απόπειρα αυτοκτονίας αποφεύχθηκε. Η γυναίκα σκόπευε να πηδήξει από τη γέφυρα και οι δυο περαστικοί την έπεισαν να αλλάξει γνώμη.
Μια άλλη λεπτομέρεια που βοήθησε να γίνει το βίντεο viral: ο ασπρομάλλης άνδρας που έσπευσε να βοηθήσει, είναι ο Τζον Μπον Τζόβι.
Λίγες ημέρες πριν, στις 10 Σεπτεμβρίου, ήταν η παγκόσμια ημέρα πρόληψης της αυτοκτονίας. Η αυτοκτονία είναι ένα από τα πιο περίεργα φαινόμενα της ανθρώπινης κατάστασης: η άρνηση της ανθρώπινης υπόστασης από τα ίδια τα άτομα. Πάνω από 700.000 άνθρωποι αυτοκτονούν κάθε χρόνο. Είναι η τρίτη συχνότερη αιτία θανάτου στα άτομα ηλικίας 15-29 ετών παγκοσμίως. Και είναι περίεργο θέμα από πολλές απόψεις. Ακόμα και το να μιλάς γι’ αυτό είναι προβληματικό και δύσκολο και, όταν γίνεται απρόσεκτα, έχει και συνέπειες. Πολλαπλές έρευνες έχουν δείξει ότι ύστερα από ευρύτατα προβεβλημένες από τις ειδήσεις αυτοκτονίες διασήμων, αυξάνονται απότομα οι αυτοκτονίες απλών, άσημων ανθρώπων σε όλες τις κοινωνίες. Αυξάνεται, δε, το ποσοστό των αυτοκτονιών που γίνονται με την ίδια μέθοδο που χρησιμοποίησαν οι διάσημοι. Διάφοροι οργανισμοί εκδίδουν οδηγίες για το πώς τα ΜΜΕ πρέπει να μεταδίδουν αυτές τις ειδήσεις. Τα περισσότερα κοινωνικά δίκτυα έχουν ούτως ή άλλως «κόφτες» και φίλτρα, ώστε να κρύβουν το περιεχόμενο που αναφέρεται στο θέμα από τους περισσότερους χρήστες. Είναι ένα θέμα ευαίσθητο και πολύ δύσκολο.
Πάντα σε άρθρα που αναφέρεται το φαινόμενο, υπάρχει (πρέπει να υπάρχει) και ένα νούμερο, που στη δική μας περίπτωση είναι το 1018. Είναι το νούμερο που μπορείτε να πάρετε αν σας περάσει από το μυαλό η ιδέα, ή αν έχετε ανθρώπους που μιλάνε γι’ αυτό, ή το σκέφτονται. Το λειτουργεί η Κλίμακα, 24 ώρες το 24ωρο, κάθε μέρα.
Πέρα από το 1018 και τις έρευνες για τον μιμητισμό, νομίζω ότι υπάρχουν δύο άλλα πολύ σημαντικά πράγματα για το φαινόμενο των αυτοκτονιών που κάθε πολίτης στις κοινωνίες μας αξίζει να γνωρίζει.
Πρώτον, το ότι τα παιδιά που βάζουν τέλος στη ζωή τους το κάνουν σε εντελώς διαφορετικό χρόνο και με εντελώς διαφορετικές αφορμές από ό,τι οι ενήλικες. Σας παρακαλώ δείτε προσεκτικά αυτό το εκπληκτικό γράφημα:
Είναι από αυτό το πολύ ενδιαφέρον άρθρο και δείχνει τους μήνες και τις ημέρες της εβδομάδας στις οποίες είναι πιο συχνές οι αυτοκτονίες παιδιών και εφήβων στις ΗΠΑ. Οσο πιο σκούρο το μπλε τόσο μεγαλύτερη η συχνότητα. Το συμπέρασμα βγαίνει με μια ματιά: το σχολείο. Τα λιγότερα συμβάντα εμφανίζονται τους μήνες των διακοπών (καλοκαίρι, Δεκέμβριο) και τα Σαββατοκύριακα. Τα περισσότερα συμβάντα εμφανίζονται τις ημέρες που τα παιδιά έχουν σχολείο.
Σε αυτό το γράφημα, οι επισκέψεις παιδιών στα επείγοντα περιστατικά για θέματα ψυχικής υγείας, ανά εβδομάδα:
Το αποτέλεσμα είναι πεντακάθαρο και το ίδιο: τα λιγότερα περιστατικά εμφανίζονται το καλοκαίρι και στις διακοπές των Χριστουγέννων.
Αυτό το φαινόμενο είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον μεταξύ άλλων και επειδή είναι εντελώς διαφορετικό από το τι ισχύει στους ενήλικες –όπου παρατηρείται λίγο πολύ το ανάποδο. Είναι πολυάριθμα τα πράγματα που λέγονται και γράφονται για την ψυχική υγεία των παιδιών στην εποχή μας, για την επίπτωση των οθονών και των σόσιαλ μίντια, για τις συνέπειες της πανδημίας. Σημαντικά και καίρια όλα. Μα αυτά τα δύο διαγράμματα δείχνουν και κάτι άλλο, που συνυπάρχει με τα υπόλοιπα: ότι για τους περισσότερους ενήλικες, το μέγεθος της πίεσης που ασκεί η σχολική ζωή στον ψυχισμό των παιδιών είναι αόρατο και άγνωστο. Μια διαρκής, έντονη πηγή άγχους, αγωνίας και πόνου. Είναι ένα πράγμα με προεκτάσεις και συνέπειες. Από τότε που το έμαθα, το σκέφτομαι συχνά.
Το δεύτερο πράγμα που αξίζει να γνωρίζει κανείς είναι κάτι που επίσης σκέφτομαι συχνά από τότε που το διάβασα σε εκείνο το βιβλίο του Αμερικανού συγγραφέα Τζόναθαν Σάφραν Φορ.
Η γέφυρα Γκόλντεν Γκέιτ στο Σαν Φρανσίσκο της Καλιφόρνια είναι, λέει, ένα δημοφιλές σημείο για ανθρώπους που θέλουν να τερματίσουν τη ζωή τους. Πέραν όλων των άλλων, είναι και πάρα πολύ ψηλή. Από όσους πηδούν στο νερό από εκεί, το 98% σκοτώνεται. Από το 1937, το έχουν δοκιμάσει περίπου 2.000 άνθρωποι. Κάποιοι, όμως, γλιτώνουν. Με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, μετά το άλμα, σώζονται. Και όπως γράφει ο Σάφραν Φορ (και διάφορες ανεκδοτολογικές καταγραφές), όλες και όλοι λένε το ίδιο: τη στιγμή κιόλας που γλίστρησαν από την κουπαστή, το μετάνιωσαν.
Σύμφωνα με μια διάσημη έρευνα του 1978 (που αναφέρεται και στο βιβλίο) σε 515 ανθρώπους που προσπάθησαν να αυτοκτονήσουν πηδώντας από τη γέφυρα αλλά εμποδίστηκαν εγκαίρως ή γλίτωσαν στην περίοδο 1937-1978, πάνω από το 90% εξακολουθούσε να ζει το 1978, ή είχαν πεθάνει στο μεταξύ από φυσικά αίτια. Μόνο ένα μονοψήφιο ποσοστό είχε ξαναδοκιμάσει –και καταφέρει– να αυτοκτονήσει.
Τώρα, ύστερα από πολλά χρόνια παραινέσεων και παρακλήσεων, μπήκε επιτέλους ένα προστατευτικό δίχτυ κατά μήκος της γέφυρας.
Το βίντεο με το Τζον Μπον Τζόβι και τη γυναίκα στη γέφυρα το έδωσε στη δημοσιότητα η αστυνομία του Νάσβιλ, σβήνοντας φυσικά τα χαρακτηριστικά του προσώπου της γυναίκας. Και η αστυνομία αλλά και όλος ο κόσμος σχολίασαν θετικά την παρέμβαση του διάσημου τραγουδιστή (οι περισσότεροι σχολιαστές βεβαίως αγνόησαν εντελώς τη γυναίκα που κατάλαβε τι συμβαίνει και πήρε την πρωτοβουλία να βοηθήσει, την οποία ο Μπον Τζόβι ακολούθησε, αλλά τέλος πάντων). Δεν ξέρουμε τι είπαν στη γυναίκα ή τι συνέβη μετά. Ούτε τι ήταν οι τύποι με τις κάμερες που, όταν πρόσεξαν το επεισόδιο, έσπευσαν από δίπλα. Από το βίντεο οι δυο τους μοιάζουν απλά δυο ανέμελοι παρατηρητές, που είδαν κάτι άσχημο να συμβαίνει δίπλα τους και, χωρίς προμελέτη, εκπαίδευση ή κάποια εμπειρία, έδρασαν, με συμπόνοια και αλληλεγγύη. Εστω ότι όντως τα πράγματα συνέβησαν έτσι.
Εσείς, στη θέση τους, τι θα κάνατε;
