Οπερα της ανθρώπινης τρέλας

Οπερα της ανθρώπινης τρέλας

2' 43" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Στις προφητείες από λογής Κασσάνδρες για το τέλος της ιστορίας, της τέχνης, του κόσμου, ο Γκιόργκι Λίγκετι έχει προσθέσει κάτι ουσιαστικό χιούμορ. Με την όπερά του «Λε Γκραν Μακάμπρ» (1974-1977) επιστρέφει στο σατιρικό θέατρο, όμως με μια οξύτητα και τραχύτητα που δεν την είχε π.χ. ο «Ντον Τζιοβάνι» του Μότσαρτ. Αλλά, σαν εκείνον υπενθυμίζοντας ότι σήμερα δεν είναι η πρώτη φορά που οι άνθρωποι λένε ότι ο κόσμος δεν θα ξαναείναι πια ο ίδιος. Ο Λίγκετι συνέθεσε ένα διαχρονικό έργο για την ανθρώπινη καταστροφή, γιατί η ανθρώπινη καταστροφικότητα παρατηρείται σ’ όλες τις εποχές. Αλλά δεν είναι μόνη ούτε τελειωτική.

Το έργο ανέβηκε σχεδόν ταυτόχρονα σε δύο ευρωπαϊκές πόλεις, την Κοπεγχάγη και το Ολντενμπουργκ της Γερμανίας. Στην παράσταση της Βασιλικής Οπερας της Δανίας στην Κοπεγχάγη, η τελευταία πράξη διαδραματίζεται μέσα στα καπνίζοντα ερείπια ενός ουρανοξύστη, περίπτωση που η τέχνη μιμείται την πραγματικότητα πριν από το γεγονός, μια και οι δοκιμές είχαν σχεδόν τελειώσει πριν από την αποφράδα 11η Σεπτεμβρίου. Ο σκηνοθέτης Κάσπαρ Χόλτεν και οι συνεργάτες του σκέφθηκαν σοβαρά καθώς γράφει η Σίρλεϊ Απθορπ στη «Φαϊνάνσιαλ Τάιμς» εάν θα έπρεπε να προχωρήσουν υπό το φως των απάνθρωπων τραγικών γεγονότων, στην πραγματοποίηση της παράστασης. Το ίδιο και οι συνάδελφοί τους στην πόλη του Ολντενμπουργκ της Γερμανίας και αμφότεροι αποφάσισαν ότι θα έπρεπε μια και το μήνυμα του έργου πίσω από τον σαρκασμό και τη διακωμώδηση της ανθρώπινης επιπολαιότητας είναι η πίστη στην ελπίδα και τη ζωή.

Από τα πράγματα που ο Λίγκετι δεν αντέχει, όπως έχει γράψει ο ίδιος, είναι οι φανατικοί κι εκείνοι που στερούνται χιούμορ. Η καταστροφή που αντιμετωπίζουν στην όπερά του οι άνθρωποι της Μπριγκελάνδης, είναι πραγματική, αλλά στο τέλος, όταν έχει συντελεσθεί, συμπεραίνουν ότι δεν υπάρχει λόγος να σπαταλά κανείς τη ζωή του φοβούμενος τον θάνατο. Εως ότου έλθει, μπορεί κανείς να ζήσει εύθυμα. Στον μακάβριο κόσμο του, των ανεύθυνων, των αναποτελεσματικών, των εγωιστών, των εραστών, των μέθυσων και της επερχόμενης αποκάλυψης ο Λίγκετι δημιούργησε μια αλληγορία.

Στο Ολντενμπουργκ η σκηνοθέτις Μάσα Πόρτζγκεν έστησε τη σύνθεση σαν ένα έργο με ηθικό επιμύθιο, αντλώντας την εικονογραφία της από τους πίνακες του Ιερώνυμου Μπος και του Πέτερ Μπρίγκελ του πρεσβύτερου που είχαν εμπνεύσει τον Λίγκετι, αλλά και άλλων εποχών συμπεριλαμβανομένης και της σημερινής. Το αποτέλεσμα είναι ένας εικαστικός εκλεκτικισμός που ταιριάζει στη μουσική εκλεκτικότητα του συνθέτη.

Στην Κοπεγχάγη, η άποψη του Χόλντεν, ήταν μεγαλύτερη σε κλίμακα και φιλοδοξίες αλλά και πιο δυσοίωνη. Το Ολντενμπουργκ είδε στοιχεία παραμυθένια και δαίμονες από τον Ντάντε, η Κοπεγχάγη έναν κόσμο σύγχρονης αστικής παρακμής με ερειπωμένα κτίρια και δρόμους γεμάτους απόκληρους.

Ο ήρωας Γκραν Μακάμπρ στο Ολντενμπουργκ είναι ένας τύπος παρανοϊκός σαν τον Χίτλερ, στον οποίο αναφέρεται η κόμμωσή του αλλά ταυτόχρονα παλιάτσος με όρια αδιάκριτα μεταξύ πραγματικότητας και παραφροσύνης, μεταξύ του κωμικού και του φρικτού.

Και οι δύο παραστάσεις αποβλέπουν στη δημιουργία ενός συμβολικού κόσμου που μιλά πέρα από τον τόπο και τον χρόνο, αλλά που φέρει μαζί του και το μήνυμα της ελπίδας. Στην Κοπεγχάγη το τέλος δεν είναι το τέλος οποιουδήποτε, πολύ περισσότερο του κόσμου, στο Ολντενμπουργκ είναι μία πιθανότητα οσοδήποτε μακρινή.

Θλίβεται ότι ο πρώτος που το είδε, ένας Αγγλος ονόματι Τόμας Χάριοτ, επισκιάσθηκε από τον Γαλιλαίο. Ο λόγος ήταν ότι ο Γαλιλαίος κατέγραψε τις παρατηρήσεις του, ενώ ο Χάριοτ -ένας ξεχωριστός τύπος που εφηύρε την αλγεβραϊκή εξίσωση και πέθανε από καρκίνο της μύτης- αδιαφόρησε.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή