Nigel Hamilton – The Full-Monty: Montgomery of Alamein, 1887-1942 The Penguin Press, σελ. 944 Πρόσφατα, κάποιος υψηλά ιστάμενος στρατιωτικός των ΗΠΑ προσπάθησε να δικαιολογήσει την άγνοιά του σε ό,τι αφορά τους Παστούν με τρόπο αδιαμφισβήτητα κωμικό. Είπε ότι δεν μπόρεσε να του γίνει ενημέρωση γιατί δεν βρέθηκε κανένας Αμερικανός πράκτορας διατεθειμένος να μείνει για καιρό στο Αφγανιστάν χωρίς να υπάρχουν εκεί γυναίκες.
Το ενδιαφέρον με την κατά τα άλλα γελοία αυτή εξήγηση είναι ότι αποτελεί θαυμάσια δικαιολογία για την παρουσία ομοφυλοφίλων στον στρατό. Οπως λέει η ιστορία, πολλοί από τους μεγαλύτερους στρατιωτικούς όλων των αιώνων υπήρξαν ομοφυλόφιλοι, έχοντας ως κίνητρο στη δράση τους όχι μόνο τη φιλοδοξία, αλλά συχνά και τον πόθο για τους στρατιώτες τους.
Είναι πια τόσο γενικά αποδεκτό αυτό, που ο κίνδυνος είναι να εφαρμοστεί και εκεί όπου δεν θα έπρεπε. Λίγοι από τους μεγάλους στρατηγούς που είχαν προτίμηση στη συντροφιά των ανδρών μπορούν να θεωρηθούν ομοφυλόφιλοι με τη διαδεδομένη έννοια του όρου, ίσως ούτε καν ο Φρειδερίκος ο Μέγας.
Εκτός αυτού, υπάρχουν πολλοί πολεμικοί ήρωες που οι βιογράφοι τους είναι αδύνατον να αποφανθούν για τα ανεκδήλωτα και βαθιά κρυμμένα συναισθήματά τους. Το μόνο που τους μένει είναι να σχολιάσουν την ντροπαλοσύνη των ανδρών που βιογραφούν με τις γυναίκες και τη συναισθηματική τους προσήλωση στους άνδρες. Λίγες περιπτώσεις από το παρελθόν προσφέρουν πραγματικό έρεισμα για τις πιπεράτες ερμηνείες που συνήθως χρησιμοποιούμε στις μέρες μας. Γράμματα τα οποία αντηλλάγησαν μεταξύ ανδρών 100 ή 50 χρόνια πριν, μοιάζουν πολύ συχνά με παθιασμένες ερωτικές εξομολογήσεις. Είναι όμως αδύνατον να ερμηνεύσει κανείς απόλυτα το ύφος και να πει με ακρίβεια πότε η διαβεβαίωση μιας μεγάλης φιλίας μετατρέπεται σε πρόσκληση ερωτικής συνεύρεσης.
Με δυο λόγια, δεν είμαι πεπεισμένος ότι ο Μοντγκόμερι ήταν ομοφυλόφιλος. Το βιβλίο αυτό, ο πρώτος τόμος ενός τρίτομου έργου που αποτελεί αναθεώρηση μιας παλαιότερης βιογραφίας, υποστηρίζει ότι αξιοποιεί καινούργιο υλικό για να εξερευνήσει τη σεξουαλικότητα του μεγάλου στρατηγού. Ισως να νιώσει κάποιος αμηχανία που ένα τέτοιο θέμα συζητιέται εδώ, αλλά ο Μοντγκόμερι έζησε μια ζωή απέραντου ηρωισμού και σοφίας, ώστε το να προβληματίζεται κανείς για το «αν ήταν ή δεν ήταν» καταντάει ευτελές.
Καταπιεσμένη έλξη
Η βασική θέση που υποστηρίζει αυτή η αναθεωρημένη βιογραφία, πάντως, είναι ότι τα μεγάλα στρατιωτικά επιτεύγματα και η αφοσίωση στο καθήκον του Μοντγκόμερι προέρχονται από την καταπιεσμένη έλξη που ασκούσαν απάνω του οι αρρενωποί του αξιωματικοί. Η ευφυΐα και η ευθύτητα με την οποία πραγματεύεται το θέμα ο Χάμιλτον, καθώς και οι στέρεες γνώσεις του, κάνουν το βιβλίο αυτό άξιο της προσοχής μας.
Οι αποδείξεις για την πιθανή ομοφυλοφιλία του Μόντι είναι ελάχιστες. Παντρεύτηκε αργά, σε μια εποχή που η ύπαρξη μιας συζύγου θα ευνοούσε την καριέρα του, και δεν ενδιαφέρθηκε ποτέ ιδιαίτερα για τις γυναίκες. Υπάρχουν κάποια γεμάτα συναισθηματισμό γράμματα σε στρατιώτες στα κρύα χαρακώματα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, και στον δεύτερο τόμο θα διερευνηθούν επιστολές σε νεαρά αγόρια, γραμμένες με πάθος, αλλά πάλι χωρίς τίποτα το «επιλήψιμο». Υπάρχει ακόμη και ο περίεργος λόγος που εξεφώνησε στα 1967 στη Βουλή των Λόρδων, με θέμα τη νομιμοποίηση της ομοφυλοφιλίας. Ηταν μία γκροτέσκα και ίσως γεμάτη μίσος προς τον εαυτό του εισήγηση, όπου πρότεινε να τοποθετηθεί το όριο της συναίνεσης στα 80 (την εποχή εκείνη ο ίδιος ήταν 78 ετών και αστειευόμενος είπε ότι οι γηραιοί ομοφυλόφιλοι θα μπορούσαν να πληρώνουν τ’ αγόρια από τα λεφτά της σύνταξής τους).
Αλλά σε αντιστάθμισμα με όλα αυτά, δεν φαίνεται να υπήρξε πολύς καπνός από την υποτιθέμενη αυτή φωτιά. Ο γάμος του Μοντγκόμερι υπήρξε ευτυχισμένος και αυτό ήταν πασίγνωστο. Παρά το ότι έδειχνε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τις σεξουαλικές συνήθειες των ανδρών του -για τις οποίες χρησιμοποιούσε τον όρο «οριζόντια αναψυχή»-, ο τόνος των ανακοινώσεών του πάνω στο θέμα αυτό, καθώς και σχετικά με την αποφυγή των αφροδισίων νοσημάτων, μοιάζει άνετος, με διάθεση να βοηθήσει και χωρίς καθόλου λαγνεία.
Το δίδαγμα του Σομ
Το εξοργιστικό είναι ότι ο Μόντι είχε τόσες άλλες, πολύ πιο ενδιαφέρουσες πλευρές. Ηταν ίσως ο μόνος στρατηγός που διδάχθηκε από την καταστροφική μάχη του Σομ. Το ότι ενδιαφερόταν για τους άνδρες του δεν ήταν λαγνεία, αλλά μια αντίδραση στην απαράδεκτη συμπεριφορά του Χέιγκ, ο οποίος καθόταν στον πύργο του και έτρωγε φουά γκρα, παραπονούμενος συνέχεια ότι δεν σκοτώνονται αρκετοί άνδρες.
Στη Δουνκέρκη, ο Μοντγκόμερι έμαθε από προσωπική πείρα ότι το πνεύμα του Χέιγκ δεν είχε πεθάνει και υπηρέτησε υπό τας διαταγάς ανδρών που ήταν μίλια μακριά από την ψυχή του «ταλαίπωρου πεζικάριου». Στο Ελ Αλαμέιν, αντιμέτωπος με την ιδιοφυΐα του Ρόμελ, ο Μοντγκόμερι έκανε τις ιδέες του πράξη, οδηγώντας τα βρετανικά στρατεύματα στον θρίαμβο.
Ο Μοντγκόμερι είχε νομίζω στον νου του την παραφροσύνη της Σομ, όταν πήρε στο Ελ Αλαμέιν τη μεγάλη τακτική απόφαση να μείνει στην Αλάμ Χάλφα, να οχυρώνεται όλο και καλύτερα και να μην το κουνήσει από εκεί. Οπως λέει ο Νάιτζελ Χάμιλτον, «ο Ρόμελ έμεινε με το στόμα ανοιχτό». Δεν μπορούσε να πιστέψει ότι δεν θα κατάφερνε να παρασύρει σε μάχη τους Βρετανούς και ότι το Afrika Corps θα καταστρεφόταν από τη RAF. Οι πολεμικές τακτικές του Ρόμελ, όσο λαμπρές και αν ήταν, ήταν τακτικές του Φρειδερίκου του Μεγάλου και του Φον Κλάουζεβιτς. Ο Μόντι θυμόταν το Σομ και δεν υπέκυπτε στη φαντασίωση της «μεγάλης εφόρμησης». Ηταν ένας σπουδαίος στρατιωτικός, αλλά εκεί αποδείχθηκε κάτι παραπάνω, ένας οραματιστής.
Η μεγάλη νίκη του Ελ Αλαμέιν άλλαξε την έκβαση του πολέμου. Η περιγραφή αυτού του θριάμβου από τον Χάμιλτον καταλαμβάνει, δικαιολογημένα, περίπου το μισό βιβλίο και αποτελεί συναρπαστικό ανάγνωσμα.
Κι έτσι συγχωρεί κανείς τον συγγραφέα για την έκταση των εικασιών του. Η μαεστρία με την οποία είναι γραμμένη αυτή η βιογραφία και το ευγενές της θέμα την κάνουν ένα βιβλίο που αξίζει τον κόπο να διαβαστεί. Ανασταλτικά λειτουργούν μόνον οι θεωρίες γύρω από την προσωπική ζωή του Μόντι. Μερικές φορές θυμίζει τους βιογράφους εκείνους που αποδίδουν τις φιλοδοξίες αλλά και τα επιτεύγματα του Ναπολέοντα στο γεγονός ότι ήταν κοντός ή ότι είχε μικρό πέος. Αυτό που έχει σημασία δεν είναι ο θρίαμβος του Μόντι πάνω στις επιθυμίες του, αλλά η νίκη του εναντίον του Ρόμελ.