ΑΝΤΗΧΗΣΕΙΣ

3' 57" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Κάπου διάβαζα τελευταία ότι η ανατροπή μέσω της τέχνης δεν είναι γοητευτικός μύθος. Επρόκειτο για μια κριτική αναφορά στην έκθεση του Ιδρύματος ΔΕΣΤΕ γύρω από τις περιβαλλοντικές καταστροφές και την οικολογία. Ο συντάκτης αναρωτιόταν τι ακριβώς επιτυγχάνεται μέσω της τέχνης σε υποθέσεις που αφορούν παγιωμένες επιλογές κυβερνήσεων και κρατών. Με άλλα λόγια, το ερώτημα είναι αν μπορεί να σώσει ο καλλιτέχνης τη Φύση, όπως ένας «πράσινος» υπουργός στη Γερμανία ή όπως το WWF.

Το θέμα, βέβαια, είναι πώς ακριβώς ορίζουμε τη σωτηρία. Αν η σωτηρία της Φύσης είναι αποκλειστικά υπόθεση του κοινοβουλίου, τότε μπορούμε να πετάμε αναμμένα τσιγάρα από το παράθυρο του αυτοκινήτου. Και να ζωγραφίζουμε με τον τρόπο του Μονέ: μιμήσεις σπουδαίων πράξεων, αντικατοπτρισμούς νουφάρων στα νερά των λιμνών. Ή κύκνους ίσως. Με τη διαφορά πως οι σύγχρονοι κύκνοι έχουν το δικαίωμα -για να μην πω την υποχρέωση, την ιστορική αναγκαιότητα- να κατασκευάζονται από πλαστικά γάντια της κουζίνας, δεκάδες ζεύγη, όπως αυτά που έλιωσε η Φιλιππινέζα καλλιτέχνις η οποία έκανε την οικιακή βοηθό πριν της δοθεί η ευκαιρία να ασχοληθεί με την τέχνη.

Γι’ αυτό και όσοι γέλασαν με τον υπάλληλο που έριξε στα σκουπίδια το τελευταίο έργο του Ντάμιεν Χιρστ γέλασαν κυρίως με τον ίδιο τους τον εαυτό: θεώρησαν ευτελή την ευτέλειά τους/μας. Βρήκαν μια καλή ευκαιρία να αναστενάζουν και να ξεφυσούν ενθυμούμενοι τα επιτεύγματα μιας άλλης τέχνης, μεγάλης και ηρωικής, που παραχώρησε την θέση της στην οικουμενική φθήνεια, στο παγκοσμιοποιημένο σκουπιδαριό κ.λπ., κ.λπ. Συχνά, μάλιστα, οι απόψεις αυτές εκφράζονται από κριτικά πνεύματα που έχουν αφήσει την τέχνη στην εποχή του Μονέ και του Σεζάν – ένδοξη, ηρωική, ανδροκρατούμενη τέχνη, αλλά καθόλου δική μας.

Μήπως είναι καιρός να αναθεωρήσουμε αυτές τις νεο-εστέτ αντιλήψεις περί της τέχνης ως γοητευτικού μύθου; Μήπως επιτέλους η τέχνη θα πρέπει να πάψει να γοητεύει με τους επινοημένους, κλασικότροπους, φορμαλιστικούς τρόπους του 19ου αιώνα και να βρεθεί λίγο πιο κοντά στην αληθινή ζωή; Οταν πέφτουν αεροπλάνα δεν μπορείς να αντικατοπτρίζεσαι στα ήσυχα νερά μιας λίμνης.

Βλέποντας την μεγάλη ομαδική έκθεση «Collective Distribution» στα περίχωρα της Στουτγάρδης αισθάνθηκα, έπειτα από καιρό, ότι η τέχνη μπορεί και σ’ ένα βαθμό οφείλει κιόλας να πλησιάζει τα κοινωνικά αιτήματα, τον καιρό της. Καλλιτέχνες, γραφίστες και ακτιβιστές από το Μπουένος Αϊρες ώς το Βερολίνο και από την πρώην Γιουγκοσλαβία ώς το Λονδίνο δημιουργούν έργα πολιτικά – με την ευρεία έννοια του όρου. Εργα που αφουγκράζονται την εποχή τους και προσδιορίζουν καλλιτεχνικά τη σημερινή αμηχανία. Ο Τζον Τζόρνταν, Λονδρέζος εικαστικός, πρώην ηγετικό στέλεχος των «Reclame the Streets» εκφράζει την ανησυχία του με μια οπτικοακουστική εγκατάσταση: ο δίσκος βινυλίου έχει κολλήσει στη λέξη «μιλιονέρ» (εκατομμυριούχος), δημιουργώντας έναν εξακολουθητικό ενοχλητικό ήχο. Ο Τζόρνταν πέρασε δύο εικοσιτετράωρα κόβοντας ανθρωπάκια από χαρτί εφημερίδας, αναμιγνύοντάς τα με γύψο σε σκόνη μέσα σ’ ένα μίξερ και δημιουργώντας κατόπιν την ανάγλυφη όψη του Αφγανιστάν με τ’ απομεινάρια του μιξάζ. Πάνω από την κατασκευή του κρέμεται ένας γλόμπος που φωτίζει με το πρασινωπό του φως το πένθιμο τοπίο. Το όλον αποτυπώνεται σε βίντεο. Η εικόνα θυμίζει τις ανταποκρίσεις του CΝΝ.

Η γερμανική ομάδα Guilty στήνει μικρούς χάρτινους φράχτες στο πάτωμα με λέξεις όπως: μετανάστες, εθνικά σύνορα, αποκλεισμός, Κουρτ Σβίτερς. Ο Κουρτ Σβίτερς, θυμίζουμε σε όσους φρίττουν με την όψη απορριμμάτων, ήταν ο πρώτος που απενοχοποίησε τα σκουπίδια, στα άχρηστα αντικείμενα και τα πόστερ του, μερικές δεκαετίες πριν.

Ολοι οι καλλιτέχνες επιλέχθηκαν από τον Ζεράρ Παρί Κλαβέλ, τον γραφίστα που σχεδίασε μερικές από τις πιο σημαντικές αφίσες του Μάη του ’68. Πιστεύουν ότι ο ρόλος του σημερινού καλλιτέχνη είναι να κάνει την επανάσταση ακαταμάχητη. Θεωρούν, δηλαδή, ότι ο καλλιτέχνης δεν επαναπαύεται στις φορμαλιστικές του επιδιώξεις, αλλά ερμηνεύει και τον κόσμο γύρω του. Κάτι θα ξέρουν: τα έργα τους διαπνέονται από μια αίσθηση κατεπείγοντος και επαναδιαπραγματεύονται το ρόλο του καλλιτέχνη ως κοινωνικού όντος. Ισως, η τέχνη τους να μην είναι απαστράπτουσα χειρονομία στην επιφάνεια μιας λίμνης, αλλά τουλάχιστον εξηγεί την αναταραχή των νερών.

Τυπικά, βεβαίως, για να θυμηθούμε και πάλι το φασματικό«δίκαιο του πολέμου», οι βόμβες διασποράς δεν απαγορεύονται, τουλάχιστον έως τον Δεκέμβριο, οπότε θα επανεξεταστεί η χρήση τους στη Γενεύη, σε ειδική διάσκεψη του ΟΗΕ. Εντούτοις, όπως σημείωνε η Διεθνής Αμνηστία (κι αυτή φιλοταλιμπανική άραγε;) σε ανακοίνωσή της στις 27 Οκτωβρίου (υπό τον τίτλο «Η Διεθνής Αμνηστία ζητά λογοδοσία για τους θανάτους αμάχων στο Αφγανιστάν»), «υπάρχει υψηλός κίνδυνος να παραβιάζουν οι βόμβες διασποράς την απαγόρευση των αδιάκριτων επιθέσεων, λόγω της μεγάλης έκτασης που καλύπτουν τα πολυάριθμα βομβίδια που απελευθερώνονται. Τουλάχιστον το 5% από αυτά δεν εκρήγνυνται με την πρόσκρουση, και έτσι μετατρέπονται σε ντε φάκτο νάρκες κατά προσωπικού και σε διαρκή απειλή για τους ανθρώπους που έρχονται σε επαφή μαζί τους, περιλαμβανομένων των μετακινούμενων αμάχων. Το χωριό είναι διάσπαρτο με βομβίδια που δεν εξερράγησαν, περιορίζοντας έτσι τις δυνατότητες μετακίνησης των ντόπιων. Αν συνεχιστεί η χρήση βομβών διασποράς, οι άμαχοι δεν θα υποφέρουν μόνο τώρα, αλλά και για πολλά χρόνια ακόμα».

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή