Οι 125 ημέρες που έφεραν τη Δημοκρατία

Οι 125 ημέρες που έφεραν τη Δημοκρατία

8' 32" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Ο Αγγελος Σ. Βλάχος -στον οποίο χρωστάμε, μεταξύ άλλων, μία εξαιρετική μετάφραση αλλά και σχόλια στον Θουκυδίδη καθώς και την εξάτομη σειρά των αναμνήσεών του «Μια φορά κι έναν καιρό ένας διπλωμάτης»- είναι μεγάλος παραμυθάς, με την έννοια του ικανότατου αφηγητή.

Αυτήν τη φορά, οι αναμνήσεις του, συνδυασμένες με ημερολογιακές σημειώσεις, αναφέρονται στη δημόσια δράση του από τις 23 Ιουλίου 1974, ημέρα κατάρρευσης του δικτατορικού καθεστώτος, που είχε βαθμιαία συγκροτηθεί και διαμορφωθεί μετά το πραξικόπημα του Παπαδόπουλου, έως την 17η Νοεμβρίου του ιδίου έτους, ημέρα εκλογών και λήξης της πρώτης και δυσχερούς φάσης της Μεταπολίτευσης του Καραμανλή. Μιας περιόδου, την οποία ο ίδιος θεωρεί σαν τη σημαντικότερη της 40ετούς σταδιοδρομίας του.

Αυτές οι αναμνήσεις κυκλοφορούν σε λίγες ημέρες από τις εκδόσεις «Ωκεανίδα» με τον τίτλο «Αποφοίτηση 1974. 25 Ιουλίου – 17 Νοεμβρίου».

Η «K» προδημοσιεύει σήμερα αποσπάσματα της «Αποφοίτησης 1974» που αφορούν σε αποκαλύψεις γύρω από σημαντικά γεγονότα της περιόδου, όπως η αποχώρηση της Ελλάδος από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ, ή σε δηκτικές σκιαγραφίες προσώπων, όπως ο Ανδρέας Παπανδρέου.

Ποιος είναι ο Αγγελος Σ. Βλάχος

Από το 1915, οπότε γεννήθηκε στην Αίγυπτο ο Αγγελος Βλάχος, μέχρι σήμερα, έχει διαγράψει μακρά πορεία στην πολιτική και πολιτιστική ζωή της χώρας. Η ιστορία τον κέρδισε σε κάθε μορφή της: είτε στη διάρκεια της πολύχρονης διπλωματικής του καριέρας (1939-1974), είτε μέσω των μεταφράσεων έργων του Θουκυδίδη και του Ηρόδοτου, είτε μέσα στις σελίδες των λογοτεχνικών του κειμένων. Το πολυδιαβασμένο «Ο κύριός μου ο Αλκιβιάδης», «Ενας φιλέλλην για το 1821», «Μια φορά κι έναν καιρό ένας διπλωμάτης», «Η Πράσινη Μόσχα», «Η 14η Νιζάν», «Δέκα χρόνια Κυπριακού», «Η σκιά του βασιλέως» είναι μερικά από τα πιο γνωστά βιβλία του.

Τις μέρες της μεταπολίτευσης ο Α. Βλάχος τις έζησε στην πρώτη γραμμή, ως γενικός. γραμματέας του υπουργείου Εξωτερικών, ως διευθυντής του Πολιτικού Γραφείου του πρωθυπουργού K. Καραμανλή και ως υπουργός παρά τω πρωθυπουργώ στην υπηρεσιακή κυβέρνηση που διεξήγαγε τις εκλογές της 17ης Νοεμβρίου 1974.

«Εχω έντονη την εντύπωση πως ο Βλάχος δεν προσέγγισε την ιστορική ύλη, επειδή εθήτευσε πολλά χρόνια στη διπλωματία. Αντίθετα, φαίνεται πως ακολούθησε το διπλωματικό στάδιο γιατί είχε μια καλπάζουσα ροπή προς το ιστορικό γεγονός», έχει γράψει γι’ αυτόν ο Κώστας Γεωργουσόπουλος.

Κίσσινγκερ: Δεν υπάρχει ελληνική κυβέρνηση

Απόγευμα, 23ης Ιουλίου. Ο Αγγελος Σ. Βλάχος, έχοντας ήδη από τις 29 Ιουνίου παραιτηθεί από τη θέση του Γενικού Γραμματέα του υπουργείου Εξωτερικών για να προειδοποιήσει -εις μάτην- τον μακαρίως εφησυχάσοντα Μακάριο, επί των προθέσεων της χούντας, φθάνει στα Παλαιά Ανάκτορα, όπου η σύσκεψη των εν Ελλάδι ευρισκομένων πολιτικών αρχηγών υπό τον Γκιζίκη.

Αφηγείται: «Ο Γκιζίκης διάβασε υψηλοφώνως μερικά τηλεγραφήματα που του είχαν φέρει από το υπουργείο Εξωτερικών και ανεφώνησε: Οι Τούρκοι προχωρούν. Κάτι πρέπει να γίνει για να σταματήσουν. Τέτοιες στιγμές απογνώσεως θολώνουν την σκέψη. Χωρίς να θυμηθώ ότι ο Σίσκο είχε επιβάλει παύση πυρός την οποία παρεβίαζαν οι Τούρκοι, είπα του Γκιζίκη: Μόνο ο Κίσσινγκερ μπορεί να το κάνει αν επέμβει προσωπικά στον Ετζεβίτ. Τηλεφωνήστε μου, κύριε Βλάχο, κάνετε ό,τι μπορείτε.

Ετρεξα στο υπουργείο και από το υπουργικό γραφείο ζήτησα γραμμή για τον Κίσσινγκερ. Τι θα του έλεγα; Τίποτε άλλο παρά ανεδαφικά, ηχηρά λόγια. Ποιος είναι; ρώτησε ο Κίσσινγκερ και αποκρίθηκα, ψευδόμενος, ότι είμαι ο Γεν. Γραμματεύς του υπουργείου Εξωτερικών, χωρίς να πω το όνομά μου, και ότι έχω εντολή από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, στρατηγό Γκιζίκη, να δηλώσω ότι εάν οι Τούρκοι δεν αναστείλουν την προέλασή τους στην Κύπρο, η Ελλάς θα αναλάβει ελευθερίαν δράσεως. Ηταν η καταλληλότερη μωρία που είχα σκεφθεί να του πω. Τα τέτοια εντυπωσιάζουν και αν το σχέδιο του Κίσσινγκερ ήταν να αδιαφορήσει για την εγκατάσταση των Τούρκων στην Κύπρο αλλά να εμποδίσει μια ελληνοτουρκική σύρραξη, δηλαδή να δημιουργήσει μιαν ελεγχόμενη κρίση, ο μόνος τρόπος να πεισθεί να επέμβει ήταν να φοβηθεί ότι η κατάσταση θα εξέφευγε εκτός ελέγχου αν η Ελλάς ενεργούσε επίθεση κατά των αποβατικών τουρκικών σκαφών στην Κερήνεια.

Ο Κίσσινγκερ δεν πτοήθηκε και αποκρίθηκε ότι από όσες είχε πληροφορίες, δεν υπήρχε ελληνική κυβέρνηση και ότι πριν μιλήσει, έπρεπε να σχηματισθεί. Περιορίσθηκα να του απαντήσω ότι τον προειδοποίησα, και η συνομιλία έληξε».

Στις 9 Αυγούστου και ενώ ο «Αττίλας» Α’ έχει ήδη παγιωθεί στην Κύπρο, ο πρέσβης της Σοβιετικής Ενωσης στην Αθήνα Γιέζοφ κομίζει στον πρωθυπουργό Καραμανλή μήνυμα του ομολόγου του Κοσίγκιν. Ο Βλάχος παρίσταται ως (επαναδιορισμένος) γενικός γραμματέας του υπουργείου Εξωτερικών. Και θυμάται:

«Το μήνυμα του Κοσίγκιν ήταν απλή φιλοφρόνηση, τα όσα είπε όμως ο Γιέζοφ, αφού άκουσε τα πικρά παράπονα του Καραμανλή για τη στάση της Μόσχας, ήσαν άκρως κακόπιστα. Είπε ότι η Ρωσσία τασσόταν πάντα υπέρ του ενιαίου της Κυπριακής Δημοκρατίας, αλλά ότι υπάρχουν πληροφορίες περί σχεδίου διχοτομήσεως. Το πρόσωπο του Καραμανλή κοκκίνισε ζωηρά και, συγκρατώντας την φωνή του όσο μπορούσε, αποκρίθηκε στον Γιέζοφ: Αγωνίζομαι είκοσι χρόνια για ν’ αποτρέψω τη διχοτόμηση την οποία επιδιώκει η Τουρκία. Αν υπάρχουν τέτοια σχέδια είναι τουρκικά και πρέπει στην Αγκυρα ν’ ασκηθεί πίεση. Οσοι συμφωνούν μαζί μας πρέπει να βοηθήσουν. Το πρόβλημα δύναται να λυθεί μόνο αν λογικευθούν οι Τούρκοι.

Ελέχθησαν μερικά άλλα και στο τέλος ο Καραμανλής είπε πολύ καθαρά: Η Ελλάς επιδιώκει την εφαρμογή της αποφάσεως 353 του Συμβουλίου Ασφαλείας, αλλά δεν έχει τα μέσα να την επιβάλει. Η Σοβιετική Ενωσις δύναται να την επιβάλει αλλά δεν το πράττει».

Η αποχώρηση

από το ΝΑΤΟ

Ο δεύτερος γύρος των συνομιλιών στη Γενεύη οδηγείται σε αδιέξοδο. Η Τουρκία εξαπολύει τον «Αττίλα» Β’ για την κατάληψη και άλλων εδαφών στην Κύπρο.

Ο Βλάχος παραθέτει από το Ημερολόγιό του την εγγραφή της 14ης Αυγούστου: «4.30′ το πρωί με ξυπνάει στο τηλέφωνο ο πρέσβυς της Γαλλίας, Ντε Μαρζερύ, που ζητάει να με δει αμέσως. Ερχεται στο σπίτι και είναι ακόμη σκοτάδι. Η γυναίκα μου ετοιμάζει καφέ και ο πρέσβυς μου ανακοινώνει διάβημα των Εννέα (Κοινή Αγορά) συνιστώντας αυτοσυγκράτηση. Παράλληλο διάβημα γίνεται την ίδια στιγμή στην Αγκυρα. Στις 5 το πρωί φεύγει ο πρέσβυς και αρχίζω να γδύνομαι για να πέσω στο κρεβάτι. Στις 5.15′ τηλεφώνημα του ακολούθου Κουζοπούλου. Οι Τούρκοι άρχισαν επιχειρήσεις και βομβαρδισμούς. Αρχισα να ντύνομαι και χτυπάει πάλι το τηλέφωνο. Καραμανλής. Ελα αμέσως στην Μεγάλη Βρεταννία. Τον βρίσκω έτοιμο, ευσταλή, το πρόσωπο αυστηρό χωρίς καμιά σύσπαση. Υπαγορεύει στον Λαμπρία σχέδιο δηλώσεων. Μου λέει να του ετοιμάσω συντομότατο κείμενο για την αναγγελία ότι βγαίνομε απ’ το ΝΑΤΟ. Του το διαβάζω και διορθώνει, αντί μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας, προτιμάει μεταξύ δύο συμμάχων. Πιο σωστό. Με βάζει και του διαβάζω και ξαναδιαβάζω, ίσως και δέκα φορές, το ελάχιστο αυτό κείμενο, πέντε γραμμές με το χέρι μου. Τηλεφωνεί στον Αβέρωφ να γίνει αμέσως σύσκεψη στο Πεντάγωνο. Ζητεί και πάλι να του διαβάσω το κείμενο και θαρρώ πως θέλει να ζήσει αυτήν τη στιγμή σε όλη της την ένταση. Την απόφαση την έχει πάρει αλλά ίσως θέλει να διώξει και τους τελευταίους δισταγμούς. Φεύγει στις 6.30 περίπου για το Πεντάγωνο αφού τηλεφώνησε του Μαύρου στην Γενεύη. Εχω εντολή να δώσω στον Λαμπρία, μόλις ετοιμασθεί, το οριστικό κείμενο των δηλώσεων Καραμανλή. Πηγαίνω στο γραφείο μου, όπου βρίσκω τον πολύ νεότερο συνάδελφο Δούντα. Περιμένω τηλεφώνημα του Λαμπρία αλλά χτυπάει το τηλέφωνο και είναι ο Αβέρωφ από το Πεντάγωνο. Με ρωτάει αν δεν θα έφθανε να αποσύρομε μόνο τα κλιμάκιά μας από την Νεάπολη. Αγανακτώ και φωνάζω ότι το ίδιο κάναμε το 1955 (από το αρχηγείο Σμύρνης), το 1964 και το 1967, ότι θα χάσομε κάθε αξιοπρέπεια αν περιοριστούμε σε αυτά και ότι εσωτερικά θα εξασθενίσει πολύ η θέση του Καραμανλή. Φωνάζω τόσο πολύ, ώστε ο Δούντας μου κάνει νόημα να ηρεμήσω. Ακούω τον Αβέρωφ που λέει στον Καραμανλή: Ο Βλάχος επιμένει και ο Καραμανλής αποκρίνεται: Πες του να δώσει την ανακοίνωση.

Ολος ο Τύπος δημοσίευσε το κείμενο:

Την 9ην πρωινή εξεδόθη η ακόλουθη κυβερνητική ανακοίνωσις:

«Κατόπιν της αποδείξεως της ανικανότητος της Ατλαντικής Συμμαχίας όπως αναχαιτίση την Τουρκίαν από τού να δημιουργήση κατάστασιν συρράξεως μεταξύ δύο συμμάχων, ο πρόεδρος της Κυβερνήσεως κύριος K. Καραμανλής έδωσε εντολήν όπως αι Ελληνικαί Ενοπλοι Δυνάμεις αποσυρθούν από την συμμαχίαν του ΝΑΤΟ. Η Ελλάς θέλει παραμείνη μέλος της Συμμαχίας ως προς το πολιτικόν σκέλος αυτής».

Α. Παπανδρέου: «Ο πατέρας μου τα έκανε θάλασσα;»

Υπηρεσιακός υπουργός παρά τω πρωθυπουργώ Καραμανλή πριν από τις εκλογές της 17ης Νοεμβρίου ο Βλάχος παρακολουθεί τις προεκλογικές συγκεντρώσεις της πλατείας Συντάγματος. Θυμάται και βρίσκει αφορμή να γράψει για τον Ανδρέα Γ. Παπανδρέου:

«Ο Ανδρέας Παπανδρέου ήταν έξαλλος, σε βαθμό μάλιστα που μερικοί έλεγαν ότι είχε μεθύσει με τα ουίσκι που έπινε περιμένοντας την ώρα να παρουσιασθεί. Ξεμαλλιασμένος, με ένα ζιβάγκο που λες και θα τον πνίξει, ούρλιαζε και χειρονομούσε. Βλέποντάς τον να μην έχει αλλάξει κατά τίποτε από το 1966, όταν με την άκρα οξύτητα της συμπεριφοράς του έστρωνε, ασυνείδητα ίσως, κόκκινο χαλί για να περάσει ο δικτάτωρ Γ. Παπαδόπουλος, διερωτόμουν, τώρα, με ποιον τα έχει βάλει και προς τι η κακόγουστη αυτή δημαγωγία. Κοιτάζοντάς τον μου ήρθαν αναμνήσεις. Ο ωρυόμενος αυτός άνθρωπος ήταν πριν από τριάντα χρόνια ασήμαντος υφιστάμενός μου στον Αγιο Φραγκίσκο των Ην. Πολιτειών της Αμερικής. Ντυμένος ναυτάκι του Ειρηνικού, με το άσπρο καπελάκι στραβά το κούτελο και με φαρδιά γερανιά παντελόνια, είχε αποσπασθεί στην ελληνική αντιπροσωπεία και εφοδιασμένος μ’ ένα ποδήλατο έκανε τον ταχυδρόμο, παίρνοντας τα κρυπτογραφικά τηλεγραφήματά μας για να τα πάει στο Κεντρικό Ταχυδρομείο, από όπου μας έφερνε τα όσα έστελνε η Αθήνα.

Υπήκοος Αμερικανός, επιστρατευμένος αλλά βοηθητικός λόγω ελαττωματικής οράσεως, είχε την ειδικότητα του τραυματιοφορέως και, αν θυμάμαι καλά, είχε στο μανίκι του δύο κόκκινες σαρδέλλες, δηλαδή ήταν δίοπος.

Μαζί του είχε έρθει η πρώτη του γυναίκα, Ελληνίδα ομογενής, συμπαθής και γλυκιά ύπαρξη.

Λίγο αργότερα, μετά την αναχώρησή μας, μάθαμε ότι χώρισαν.

Μάλλον ψηλός, με ήδη αραιά μαλλιά, στρογγυλοπρόσωπος και πρόθυμος συνομιλητής, είχε στο βλέμμα του κάτι που σε ανησυχούσε, σαν δυσδιάκριτο αλληθώρισμα, που δημιουργούσε ένα δυσάρεστο συναίσθημα ανειλικρινείας. Αργότερα έμαθα ότι από το ένα μάτι είχε μόνο 6/10 οράσεως.

Στην καφετέρια του ξενοδοχείου Σαν Φρανς πίναμε, κάθε τόσο, καφέ μαζί και κάποια μέρα, όταν η ατμόσφαιρα είχε θερμανθεί μεταξύ ημών και υμών, ο Ανδρέας με ρώτησε:

Κύριε Βλάχο! Μου φαίνεσθε ειλικρινής και σοβαρός… Πέστε μου: ο πατέρας μου τα έκανε θάλασσα στην Ελλάδα;

Εξανέστην και του αποκρίθηκα ότι ο πατέρας του, Γεώργιος Παπανδρέου, επιτέλεσε το κατόρθωμα να επαναφέρει τη νόμιμη κυβέρνηση στην Ελλάδα. Ο Ανδρέας σκυθρώπασε και είπε μια μόνο λέξη: Κατάλαβα…. Από τότε και ύστερα, περίπου δύο μήνες, ποτέ πια δεν έγινε λόγος μεταξύ μας για τα ελληνικά πράγματα. Είχε ξαναγίνει το ναυτάκι του Ειρηνικού, σιωπηλό και εξυπηρετικό. Και τώρα, στις 13 Νοεμβρίου του 1974, έβλεπα το ναυτάκι να δημαγωγεί σπουδαίως στο Σύνταγμα, προκαλώντας ζητωκραυγές κι επευφημίες».

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή