Παναγιώτη Παναγόπουλου
Οταν μια σειρά παιδικών βιβλίων έχει πουλήσει περισσότερα από εκατό εκατομμύρια αντίτυπα σε όλο τον κόσμο και έχει μεταφραστεί σε 47 γλώσσες (από τα αλβανικά μέχρι τη γλώσσα των Ζουλού), μπορούμε να μιλάμε για πρωτοφανές φαινόμενο. Τα τέσσερα βιβλία της σειράς της Τζόαν Ρόουλινγκ ξανάφεραν τα παιδιά στο διάβασμα και τα απομάκρυναν για λίγο από την οθόνη των βιντεο-γκέιμ. Το φαινόμενο «Χάρι Πότερ» τώρα μεταφέρεται και στον κινηματογράφο με μία από τις πιο πλέον πολυδιαφημισμένες παραγωγές, βάζοντας τα παιδιά εδώ και καιρό σε αναμονή.
Βρεθήκαμε στο γεμάτο αφίσες Χάρι Πότερ Λονδίνο, για την παρουσίαση της ταινίας από τη Warner Bros, σε μία από τις μαζικότερες παρόμοιες εκδηλώσεις που έχουν ποτέ πραγματοποιηθεί. Το στούντιο έχει πολλές προσδοκίες από την παραγωγή, οι οποίες σε μεγάλο βαθμό επαληθεύονται από το αποτέλεσμα.
Οι θεατές που θα παρακολουθήσουν το «Ο Χάρι Πότερ και η φιλοσοφική λίθος» δεν πρόκειται να απογοητευθούν αν περιμένουν να δουν ακριβώς ό,τι περιγράφει το βιβλίο της Ρόουλινγκ. Ο μαγικός κόσμος του σχολείου Χόγκγουαρτς και η βρετανική ατμόσφαιρα του βιβλίου παρουσιάζονται με συνέπεια από τον Κρις Κολόμπους. O Αμερικανός σκηνοθέτης έχει υπογράψει πολλές οικογενειακές ταινίες, όπως το «Μόνος στο σπίτι» και την «Κυρία Νταπφάιρ», ο κόσμος του όμως ήταν τελείως διαφορετικός με τον κόσμο του 11χρονου Χάρι, του ορφανού αγοριού, που στα γενέθλιά του μαθαίνει ότι οι γονείς του δεν έχουν πεθάνει σε τροχαίο, αλλά ότι ηταν μάγοι που νικήθηκαν από έναν ισχυρότερο μάγο αφιερωμένο στο κακό. Στον Χάρι προσφέρεται μια θέση στο σχολείο μάγων Χόγκγουαρτς, μπροστά του ανοίγεται ένας ολοκαίνουργιος μαγικός κόσμος και μέσα σε αυτόν παρουσιάζεται η ευκαιρία να αντιμετωπίσει τον υπεύθυνο για τον θάνατο των γονιών του.
Το βασικό πρόσωπο της ταινίας υποδύεται ο 12χρονος Ντάνιελ Ράντκλιφ, που κέρδισε τον ρόλο ανάμεσα σε 60.000 παιδιά. O νεαρός ηθοποιός καταφέρνει με ευαισθησία και άνεση να κρατήσει έναν ρόλο που θα κριθεί από πολλούς. Τον στηρίζει με την παρουσία του ένα θαυμάσιο καστ σπουδαίων Βρετανών ηθοποιών, που περιλαμβάνει τους Ρίτσαρντ Χάρις, Μάγκι Σμιθ, Αλαν Ρίκμαν, Ρόμπι Κολτρέιν, Ιαν Χαρτ και Τζούλι Ουόλτερς.
Οι συνεντεύξεις για την πρώτη ταινία «Χάρι Πότερ» δόθηκαν στο «Knebowrth House», ένα παλιό αρχοντικό έξω από το Λονδίνο, όπου παραβρέθηκαν πολλοί από τους συντελεστές.
Οπως είπε ο Ντάνιελ Ράντκλιφ, είναι «κουλ» όταν τα παιδιά είναι οι ήρωες, όπως συνέβαινε και στον «Κύκλο των χαμένων ποιητών», την αγαπημένη του ταινία. «Είναι μια ταινία για παιδιά όλων των ηλικιών», σύμφωνα με τον παραγωγό Ντέιβιντ Χέιμαν. «Ο Χάρι είναι ένα παιδί, που από τα συνηθισμένα πράγματα που κάνει, ανοίγεται σε έναν σπουδαίο διαφορετικό κόσμο πηγαίνοντας στο Χόγκγουαρτς.
Για τον θεατή νομίζω ότι αφήνει την ίδια αίσθηση με τις αγαπημένες μου ταινίες, όπως το ”Ολιβερ”, η ”Μελωδία της ευτυχίας”, το ”Toy Story”».
Η αγαπημένη παιδική ταινία του Κρις Κολόμπους, σκηνοθέτη του «Χάρι Πότερ», είναι ο «Μάγος του Οζ», όμως δίπλα του βάζει (για άγνωστους λόγους, που μόνο αυτός γνωρίζει) το «Καμπαρέ»(!). «Κάναμε την ταινία έτσι ώστε να απευθύνεται σε όλο τον κόσμο», λέει. «Συνοδεύοντας παιδιά στο σινεμά έχω δει τόσο φριχτές ταινίες, που σκέφτηκα ότι αυτή πρέπει να είναι ταινία και για τους γονείς. Πολλοί παρατήρησαν πόσο πιστή είναι η ταινία στο βιβλίο: Αυτό ακριβώς θέλαμε να κάνουμε. Υπήρξαν διάφορες ιδέες, να μεταφερθεί η ιστορία στην Αμερική, τα παιδιά να γίνουν σπουδαστές, το σχολείο να αλλάξει σε κολέγιο… Είμαι όμως τόσο αφοσιωμένος οπαδός των βιβλίων που δεν ήθελα να αλλάξω τίποτα. Ορισμένα κομμάτια του όμως έπρεπε να γίνουν πιο σύντομα, διαφορετικά η ταινία θα γινόταν επτάωρη.
Από την αρχή είχα πολύ άγχος για τις συναντήσεις μου με τη Τζόαν Ρόουλινγκ. Δεν είχα δει φωτογραφίες της και πίστευα ότι θα συναντήσω μια μεγάλη γυναίκα, σαν την Αντζελα Λάνσμπερι. Μετά βέβαια είδα ότι ήταν μια νέα γυναίκα, αφοσιωμένη στη δουλειά της. Επειτα από εκείνη την πρώτη μας επαφή, συναντηθήκαμε πολλές φορές για τρεις μήνες, συζητώντας κάθε πιθανή λεπτομέρεια πριν να αρχίσουν τα γυρίσματα». «Με τις προσδοκίες που υπήρχαν μετά την επιτυχία των βιβλίων, το χειρότερο σενάριο θα ήταν μια κακή ταινία Χάρι Πότερ», σημείωσε ο Ρόμπι Κολτρέιν.
Η Ρόουλινγκ είναι πράγματι αφοσιωμένη στα βιβλία της και την προώθησή τους, σε τέτοιο βαθμό που αρκετοί της αποδίδουν με ευκολία τον χαρακτηρισμό της «σκύλας». Εχει κερδίσει 65 εκατομμύρια λίρες και έχει γίνει η δεύτερη πλουσιότερη γυναίκα του χώρου της ψυχαγωγίας στη Βρετανία, ενώ την ξεπερνά μόνο η Μαντόνα. Διεκδικεί επομένως τον απόλυτο έλεγχο για κάθε είδους εκμετάλλευση των χαρακτήρων των βιβλίων της, από την ταινία (και τις επόμενες που θα ακολουθήσουν) έως τα παράπλευρα προϊόντα. Ηδη έχει αρχίσει η προετοιμασία των γυρισμάτων για την επόμενη ταινία με ήρωα τον Χάρι Πότερ. Είναι η μεταφορά του δεύτερου βιβλίου «Ο Χάρι Πότερ και η κάμαρα με τα μυστικά», με τους ίδιους συντελεστές και καστ, στο οποίο θα υπάρξουν ορισμένες προσθήκες, όπως του Κένεθ Μπράνα στον ρόλο του φιγουρατζή αλλά ανίκανου καθηγητή Γκιλντερόι. Η Warner έχει εξασφαλίσει τα διακαιώματα και για τα επτά βιβλία της σειράς της Ρόουλινγκ, ακόμη και εκείνα που δεν έχουν γραφτεί. «Θα ήταν θαυμάσιο να κάνουμε κάθε χρόνο μια ταινία με το ίδιο καστ και συντελεστές», είπε ο Κολόμπους. «Φτάνει να μπορούμε να εξελιχθούμε όλοι παράλληλα» – και εννοεί τα παιδιά, που θα μεγαλώνουν και δεν θα μπορούν και την επόμενη δεκαετία να παίζουν τους ρόλους των 13χρονων μαθητών της Σχολής Μάγων.
Τα τρία παιδιά, τον Ντάνιελ Ράντκλιφ, τον Ρούπερτ Γκριντ και την Εμμα Ουότσον, σχεδόν κανείς πια δεν τα φωνάζει με τα ονόματά τους, αλλά Χάρι, Ρον και Ερμιόνη. Στη συνέντευξη τύπου που έδωσαν στο Knebworth House, ο Ρούπερτ δεν μπορούσε να αρθρώσει λέξη, η Εμμα έπαιζε τον ρόλο της νεαρής σταρ και ο Ντάνιελ, δείχνοντας ξεχωριστή ωριμότητα, φάνηκε να μην παρασύρεται από την υπερέκθεση. «Μου συμπεριφέρονται όλοι όπως πριν. Αν αλλάξει κάτι στη ζωή μου αυτό νομίζω ότι θα είναι για καλό. Ομως στο σχολείο δίνω ακόμη τις ίδιες εξετάσεις με όλους τους συμμαθητές μου».
Εμπορεύματα Χάρι Πότερ
Πέρα από βιβλίο και τώρα πια και ταινία, ο «Χάρι Πότερ» είναι κυρίως ένα προϊόν. Σε όποιο μέρος συχνάζουν παιδιά, ο Χάρι Πότερ τους καταδιώκει. Τσάντες, τετράδια, ρούχα με τη μορφή του, παιχνίδια με τις φιγούρες των καθηγητών και μαθητών του Χόγκγουαρτς, μπαλάκια για το «μαγικό» παιχνίδι κουίντιτς, καραμέλες και σοκολατένιοι βάτραχοι, δοκιμάζουν την καταναλωτική διάθεση των παιδιών και τα νεύρα των γονιών.
Είναι πολλοί αυτοί που επικρίνουν την σε τέτοιο βαθμό εμπορευματοποίηση μιας ταινίας που απευθύνεται σε παιδιά. Και δεν πρόκειται μόνο για παιδαγωγούς ή γονείς. Ενας από τους πρωταγωνιστές, ο Ρόμπι Κολτρέιν, που υποδύεται τον ρόλο του γίγαντα Χάγκριντ, στη συνέντευξη που έδωσε ήταν ιδιαίτερα επικριτικός, για τους δικούς του όμως λόγους. «Μας είχαν σκανάρει ολόκληρους, από την κορυφή έως τα νύχια και μπορούσαν να κάνουν τα κουκλάκια ”Χάρι Πότερ” ακριβώς όπως τους ηθοποιούς. Δεν το έκαναν όμως και ξέρετε γιατί; Για να μη μας δώσουν φράγκο». Ο Κολτρέιν ωστόσο, παρά τις οικονομικού χαρακτήρα αντιρρήσεις του, είχε μόνο καλά λόγια να πει για την ίδια την ταινία. «Εχει πολλές συναρπαστικές στιγμές, όπως τη σκηνή με το παιχνίδι του κουίντιτς, ενώ σε άλλες σκηνές, όπως σε εκείνη με τον καθρέφτη, συγκινήθηκα μέχρι δακρύων. Πολλά παιδικά βιβλία και ταινίες είναι τελείως ανόητα και προσπαθώντας να κολακέψουν τα παιδιά δείχνουν ηλίθιους τους μεγάλους. Ο Χάρι Πότερ έχει επιτυχία επειδή κατά βάθος δείχνει τη ζωή όπως είναι, με καλούς και κακούς ενήλικες».
Ο παραγωγός Ντέιβιντ Χέιμαν έχει διαφορετική άποψη για την εμπορευματοποίηση: «Τα βιβλία έχουν τη δική τους ύπαρξη, το ίδιο και η ταινία, το ίδιο και τα προϊόντα». Οι επικρίσεις για υπερβολική εκμετάλλευση, πάντως δεν έβλαψαν την εμπορικότητα της ταινίας. Δέκα ημέρες πριν από την έξοδο της ταινίας στις βρετανικές αίθουσες είχαν προπωληθεί περίπου 500.000 εισιτήρια στις αλυσίδες multiplex, ενώ η προβολή της είχε προγραμματιστεί σε περίπου χίλιες αίθουσες σε όλη τη χώρα. Η Κόκα Κόλα απέκτησε τα δικαιώματα της εκμετάλλευσης των χαρακτήρων για τα προϊόντα της πληρώνοντας 55 δισ. δρχ. ελπίζοντας σε κέρδη 550 δισ. δραχμών. Το παιχνίδι των εκατομμυρίων όμως θα συνεχιστεί για πολύ καιρό ακόμη.