Λουκία Δρούλια: «H ιστορία του ελληνικού βιβλίου. Προσεγγίσεις και σύγχρονες κατευθύνσεις της έρευνας. Βιβλιογραφία των ελληνικών εργασιών (1965 – 2000)». Εκδόσεις «Κότινος», 2001, σελ. 103.
«H ενασχόληση των Ελλήνων με το ελληνικό έντυπο έχει την αφετηρία της στην προσπάθεια ανάδειξης της πνευματικής παραγωγής και πορείας του νέου ελληνισμού. Απτεται, έτσι, άμεσα του υπαρξιακού του προβλήματος και συμβάλλει στη διαμόρφωση της εθνικής του συνείδησης». H εναρκτήρια θέση της συγγραφέως στο πρώτο μέρος του μελετήματός της αποτελεί τη βάση στην οποία στηρίζεται μια σύντομη μεν αλλά περιεκτική ιστορία της εκδοτικής δραστηριότητας του ελληνισμού από την εποχή των πρώτων βιβλίων που τυπώθηκαν στην ελληνική, στο εξωτερικό αρχικά και κατόπιν και στον ελλαδικό χώρο. Ταυτόχρονα εξιστορείται και η αδέξια στην αρχή και αργότερα πιο αυστηρή και σχολαστική επιχείρηση των βιβλιογραφήσεων του έργου της ελληνικής τυπογραφίας.
Είναι περισσότερο μια «βιβλιογραφική ιστορία» του αγαθού και προϊόντος «βιβλίο». Ασχολείται (βλ. α΄ μέρος, «Προσεγγίσεις…») με τις μελέτες για το ελληνικό βιβλίο, σε όλες τις εκφάνσεις του, σε σχέση με τη μελέτη του πνευματικού πολιτισμού που υπηρέτησε. Τα τελευταία σαράντα χρόνια που καλύπτει το μελέτημα είναι μια περίοδος που προωθήθηκαν οι μελέτες -αυτοτελείς εκδόσεις και δημοσιεύματα- πάνω στο θέμα «ελληνικό βιβλίο» μια περίοδος που πρέπει να θεωρηθεί πλούσια ως προς τον αριθμό των λημμάτων (βλ. β΄ μέρος «Βιβλιογραφία…»), αλλά και χρήσιμη ως προς τη σημασία των κειμένων που έφερε στο φως η συστηματική έρευνα.
Το δεύτερο μέρος είναι ένας ανθόκηπος 427 καταγραφών (αυτοτελείς εκδόσεις και δημοσιεύματα) που εντυπωσιάζουν με το εύρος και την ποικιλία των θεμάτων που αναπτύσσουν. Είναι σαφές ότι εκεί όπου συνυπάρχουν η συστηματική έρευνα, η επιμελής μελέτη και εξέταση των ευρημάτων και η δημιουργική φαντασία, πολλά οδηγούν τη γνώση πλατύτερα και την επιστήμη μακρύτερα. Οι εθισμένοι στην ανάγνωση βιβλιογραφιών μπορούν να αποκτήσουν μια καλή θεώρηση της ιστοριογραφίας του ελληνικού εντύπου και των παραμέτρων του, «διαβάζοντας» τα άφωνα αυτά λήμματα, για να δικαιωθεί ο K. Θ. Δημαράς που πρόβλεψε ότι θα ερχόταν η εποχή που θα διαβάζουμε τα βιβλία δευτερογενώς, δηλαδή βιβλιογραφίες! Νομίζω πως το παραδοξολόγημα έχει προ πολλού αρχίσει να ασκείται από πολλούς μυημένους…
Το βιβλίο είναι ένας πολύτιμος οδηγός για τους ερευνητές και καλή χαρτογράφηση μιας κρυφής πτυχής των πνευματικών κατακτήσεων που διευκόλυνε το βιβλίο τα τελευταία πεντακόσια χρόνια.
Η αναστολή της έκδοσης της «Εστίας» κράτησε αρκετά. Και το 1927 ο Ξενόπουλος αναλαμβάνει ένα άλλο παρόμοιο εγχείρημα? την έκδοση δηλαδή ενός νέου περιοδικού, το οποίο με τη χρηματοδότηση του γνωστού εκδότη Ιω. Κολλάρου, κυκλοφόρησε στις 15 και όχι την 1η Απριλίου 1927, όπως αρχικά υπολόγιζε. H δικαστική διαμάχη με τους νέους ιδιοκτήτες της Εφ. «Εστία» για την κυριότητα του τίτλου, τον έφεραν λίγο πιο πίσω. Από τότε το εν λόγω περιοδικό έμελλε να κυκλοφορεί ανελλιπώς ίσαμε σήμερα. Πρόκειται, όπως είναι φανερό, για τη «Νέα Εστία».