Με πλήθος ανέκδοτων ώς τώρα φωτογραφιών του 19ου αιώνα, η πρώτη μονογραφία για τον πρωτοπόρο φωτογράφο Πέτρο Μωραΐτη παρουσιάστηκε χθες στο Μουσείο Μπενάκη. Το λεύκωμα με τίτλο «H Ελλάδα του 19ου αιώνα με τον φακό του Πέτρου Μωραΐτη», των εκδόσεων «Ποταμός», είναι ένα γοητευτικό πανόραμα σε τόνους της σέπιας της αστικής και μεγαλοαστικής κοινωνίας της Αθήνας στα μέσα και στα τέλη του προπερασμένου αιώνα. Ενδυμασίες, απόψεις, βασιλικά πορτρέτα, αστικές πόζες, οικογενειακές φωτογραφίες, από τις δεκαετίες του 1860, του 1870 και του 1880, σε μία εποχή κρίσιμου μετασχηματισμού της ελληνικής κοινωνίας, συγκροτούν το αισθητικό φόντο αυτής της έκδοσης. Κρινολίνα και φουστανέλες, αττικά τοπία και φωτογραφικά στούντιο συνθέτουν ένα αστικό-παραδοσιακό δίπτυχο. Πέραν όμως της κυρίαρχης αισθητικής απόλαυσης που πηγάζει από τη θέα αυτών των φωτογραφιών, έντονη είναι η ιστορική διάσταση του υλικού. O ιστορικός της φωτογραφίας Αλκης Σ. Ξανθάκης εκπόνησε εις βάθος έρευνα σε αρχεία και συλλογές, προκειμένου να ανασυστήσει την προσωπικότητα και την προσφορά του Τήνιου την καταγωγή Πέτρου Μωραΐτη, που από το 1859 είχε το φωτογραφείο του στην οδό Αιόλου. «Θα είναι ο τρίτος κατά σειράν επαγγελματίας φωτογράφος στην Ελλάδα», επισήμανε χθες ο Αλκης Ξανθάκης, «μετά τον Φίλιππο Μαργαρίτη και με διαφορά στήθους από τον Δημήτριο Κωνσταντίνου».
Την αφήγηση του ελληνικού βίου μέσα από τις φωτογραφίες του Πέτρου Μωραΐτη υπογράμμισε χθες η ιστορικός Αικατερίνη Κουμαριανού ενώ ο Μάνος Χαριτάτος μίλησε μεταξύ άλλων για τη δημιουργία μιας βάσης δεδομένων για 2.500 φωτογράφους που γίνεται στο ΕΛΙΑ σε συνεργασία και με τον Αλκη Ξανθάκη, ο οποίος από το 1983 συνεργάζεται και με το Φωτογραφικό Αρχείο του Μουσείου Μπενάκη.Ν. Β.
Κοινή ήταν η διαπίστωση πως οι τέσσερις συγγραφείς, παρά τις διαφορές στη θεματολογία και το ύφος, συγκλίνουν σε τρία-τέσσερα βασικά σημεία που δείχνουν να σηματοδοτούν τη νέα γενιά των πεζογράφων. Με χιούμορ, άνεση και χωρίς δογματισμό, ενίοτε με πείσμα, πάντα όμως με θετική διάθεση και άπλετη αισιοδοξία, οι «4» έδειξαν να πιστεύουν ότι η δική τους γενιά γυρίζει σελίδα. Κάνοντας περισσότερο μια νέα αρχή, παρά διευρύνοντας μια παράδοση, κοινή ήταν η διαπίστωση πως το θέμα της ελληνικής ταυτότητας είναι ένα θέμα που δεν τους απασχολεί, όπως, ενδεχομένως μεγαλύτερους συγγραφείς. H διεύρυνση της θεματολογίας προς μία νέα οικουμενικότητα, όρο που επανέλαβε ο Παντελής Κοντογιάννης, είναι και για τους «4» η πύλη προς τον έξω κόσμο. H ανάγκη απελευθέρωσης από τον στενό εθνικό χώρο, από τον φραγμό της φιλολογίζουσας γλώσσας, από τον μικροαστισμό, από την εντοπιότητα και τις παραδοσιακές εμμονές, είναι ζητήματα που ετέθησαν προχθές προς συζήτηση. Και οι τέσσερις νέοι συγγραφείς έχουν ενεργή και προσωπική σχέση με την ξένη λογοτεχνία, τον Κάφκα ανέφερε ο Π. Κοντογιάννης, τον Μπλέικ ο X. Χρυσόπουλος. H Φανή Παπαγεωργίου έγραψε το νέο της μυθιστόρημα στα αγγλικά (είναι δίγλωσση) και η Βασιλική Κάππα με το γαστριμαργικό-συμβολικό θέμα του μυθιστορήματός της (με τις μαγικές διαστάσεις) έδωσε τον τόνο μιας σαφώς ριζοσπαστικής σε ύφος ελληνικής πεζογραφίας.