«Για σκεφθείτε τι θα είχε γίνει στην Ελλάδα και στον κόσμο όλο, αν η Ελένη Παπαδάκη ήταν κομμουνίστρια», έγραψε κάποτε η Ελένη Βλάχου στην «Καθημερινή». «Τι ποιήματα, τι θρήνος, τι βιβλία, τι αγάλματα θα είχε εμπνεύσει, τι δρόμοι, τι θέατρα θα έφεραν το όνομά της. Αλλά ήταν δικιά μας και συνεπώς δεν την κλάψανε ούτε οι άλλοι ούτε εμείς».
Θα μπορούσε, πράγματι, να φανταστεί κανείς μια μετά θάνατον ηρωοποίηση της χαρισματικής και αδικοχαμένης πρωταγωνίστριας ανάλογη με εκείνη του Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα. Ηταν και οι δύο τους εξίσου «αθώοι» εν μέσω καιρών φρίκης, φωτεινές καλλιτεχνικές και πνευματικές προσωπικότητες της εποχής τους που απήχθησαν μέσα από φιλικά τους σπίτια και εκτελέστηκαν αιφνίδια και αδόκητα μέσα στη δίνη εμφύλιων συρράξεων από φανατικά, ανεξέλεγκτα, έως ένα βαθμό και εγκληματικά στοιχεία -από φασίστες του Φράνκο ο μεν, «αγωνιστές» του EAM, στα Δεκεμβριανά, εκείνη. Ηταν επίσης νεότατοι, και σχεδόν συνομήλικοι, όταν χάθηκαν: 38 αυτός, 36 εκείνη.
Δεν συνέβη όμως κανενός είδους «αναγνώριση» ή «ηρωοποίηση» στην περίπτωση της Ελένης Παπαδάκη -μιας ηθοποιού που ήδη από τη δεκαετία του ’30 εθεωρείτο η διάδοχος των μεγάλων Κυριών του ελληνικού θεάτρου, της Κοτοπούλη και της Κυβέλης, και που «κονταροχτυπιόταν» με την (πανίσχυρη κοινωνικά και οικονομικά) Κατίνα Παξινού για την πρωτιά στη σκηνή του Εθνικού Θεάτρου. Αντιθέτως, παρ’ όλο που έχει μείνει διάχυτος ένας θρύλος στο ελληνικό θέατρο για την Ελένη Παπαδάκη, «η οποία, αν ζούσε…», ωστόσο η περίπτωσή της τείνει να ξεχαστεί. Και όχι μόνο γιατί είναι η μοίρα των ηθοποιών αυτή.
Το «γιατί» ξεθωριάζει η μνήμη της σπουδαίας εκείνης ηθοποιού το εξηγεί πειστικότατα -ξορκίζοντάς το ταυτόχρονα- ένα εκλεκτό στο είδος του βιβλίο που εκδόθηκε πρόσφατα («Καστανιώτης») με τίτλο «Ελένη Παπαδάκη-Μια φωτεινή θεατρική πορεία με απροσδόκητο τέλος». Συγγραφέας του ο Πολύβιος Μαρσάν, ο οποίος, πρέπει από την αρχή να επισημανθεί, παρουσιάζει μια πραγματικά εντυπωσιακή εργασία -όχι απλώς ένα καλαίσθητο λεύκωμα φωτογραφιών και θεατρικών παραστάσεων στις οποίες έπαιξε η Παπαδάκη.
Το βιβλίο αυτό, 400 και πλέον σελίδων, με πυκνό κείμενο, δεν είναι μόνο το αποτέλεσμα μιας πολύχρονης έρευνας και το απόσταγμα δύο πολύτιμων αρχείων (του αδελφού και μιας επιστήθιας φίλης της Παπαδάκη), με πολλά και αδημοσίευτα στοιχεία, αλλά είναι και ένα συναρπαστικό ανάγνωσμα. O Π. Μαρσάν, με μέτρο, αντικειμενικότητα και τεκμηριωμένες θέσεις αποτυπώνει ολοζώντανα, σαν σε «φρέσκο», μιαν ολόκληρη εποχή, με επίκεντρο το τραγικό τέλος της νεαρής πρωταγωνίστριας.
Φυσικά, δεν παραλείπει να δώσει ταυτόχρονα, και για πρώτη φορά, μια μνημείωση του βίου και της σύντομης, αλλά λαμπρής καλλιτεχνικής πορείας αυτής της χαρισματικής και ιδιαίτερα καλλιεργημένης νέας γυναίκας, της εύθραυστης αλλά και αντισυμβατικής, που ενώ μόνη της έγνοια είχε το θέατρο, βρέθηκε από ανεμελιά της, αλλά κυρίως εξαιτίας «συναδελφικού» φθόνου, στο «μάτι» ενός άγριου, φονικού καιρού.