Ενας από τους μείζονες πεζογράφους της σύγχρονης ισπανικής λογοτεχνίας, ο Καμίλο Χοσέ Θέλα, πέθανε χθες σε νοσοκομείο της Μαδρίτης από καρδιακή και αναπνευστική ανεπάρκεια. Ηταν 85 ετών και θα μείνει στην ιστορία κυρίως για το βραβείο Νόμπελ λογοτεχνίας, με το οποίο τιμήθηκε το 1989. Ανθρωπος ο οποίος απολάμβανε την καλή ζωή και τη συντροφιά των γυναικών, ο Θέλα έγινε ευρέως γνωστός με την κυκλοφορία του βιβλίου του «Η οικογένεια του Πασκάλ Ντουάρτε», το 1942, το οποίο πούλησε περισσότερο από ένα εκατομμύριο αντίτυπα στην Ισπανία και στη Λατινική Αμερική. Είχε μεταφερθεί και στον κινηματογράφο, όπως και το δεύτερο πιο γνωστό βιβλίο του, «Η κυψέλη».
Γεννημένος το Μάιο του 1916 στην πόλη Ιρια ντε Φλάβια της Γαλικίας από Ισπανό πατέρα και Αγγλίδα μητέρα, ο Θέλα ξεκίνησε να γράφει σε ηλικία 26 ετών. Θεωρείται ως ο δημιουργός ενός στυλ γραφής που ονομάστηκε «tremendismo» (ή «σκοτεινός ρεαλισμός»), ενώ επίσης συνέγραψε πολλά ταξιδιωτικά άρθρα. Συνολικά εξέδωσε 70 έργα: 10 μυθιστορήματα και σημαντικό αριθμό δοκιμίων και ποιητικών συλλογών. Η Βασιλική Ακαδημία της Σουηδίας εξίσωσε τον «Πασκάλ Ντουάρτε» με τον «Δον Κιχώτη», όταν τίμησε με το Νόμπελ τον Ισπανό συγγραφέα. Το έργο του, εκτίμησε, ήταν «μία πλούσια και έντονη πρόζα, η οποία -με συγκρατημένη ευσπλαχνία- διαμορφώνει ένα ενδιαφέρον όραμα της τρωτής φύσης του ανθρώπου». Ο ίδιος ο Θέλα είχε υποδεχθεί το νέο της βράβευσής του με το σχόλιο πως «η ζωή είναι σαν ένα παιχνίδι τένις και αυτή τη φορά κέρδισα εγώ»…
Με τον «Πασκάλ Ντουάρτε», ο Θέλα καταδύθηκε στο ζοφερό σύμπαν της Ισπανίας της δεκαετίας του ’40, αποδίδοντας χωρίς ωραιοποιήσεις τη μετεμφυλιακή, φρανκική κοινωνία. Οπως όμως είχε επισημάνει εκπρόσωπος της Βασιλικής Ακαδημίας, από το έργο του Θέλα «δεν λείπει η συμπάθεια ή το κοινό ανθρώπινο αίσθημα, εκτός αν έχουμε την απαίτηση αυτά τα συναισθήματα να εκφράζονται με τον απλοϊκότερο δυνατό τρόπο». Είναι χαρακτηριστικό ότι «Η οικογένεια του Πασκάλ Ντουάρτε» δημοσιεύθηκε πρώτα στην Αργεντινή και πολύ αργότερα στην πατρίδα του, την Ισπανία.
Αντίθετα με ό,τι θα περίμενε ένας ανγνώστης του, ο Θέλα τάχθηκε στη διάρκεια του ισπανικού εμφυλίου πολέμου με το μέρος του Φράνκο. Αμέσως, όμως, μετά την επικράτηση των αντιδημοκρατικών δυνάμεων, άλλαξε στρατόπεδο και εξέδωσε ένα περιοδικό που έμεινε στην ιστορία για τους αγώνες του ενάντια στο φασισμό. Οταν τον είχαν ρωτήσει πώς θα ήθελε να τον θυμάται ο κόσμος, είχε απαντήσει: «Θα ήθελα στον τάφο μου να γραφτεί το εξής: Εδώ κείται κάποιος που προσπάθησε να βλάψει τους συνανθρώπους του όσο το δυνατόν λιγότερο». Στα ελληνικά κυκλοφορούν τρία έργα του από τις εκδόσεις «Ζαχαρόπουλος»: «Η οικογένεια του Πασκάλ Ντουάρτε», «Η κυψέλη» και «Ανοιξιάτικοι Ερωτες».
Παρότι σ’ όλα του τα πεζογραφήματα κινείται μεταξύ φανταστικού και πραγματικού, προτιμάει να έχει ζήσει τους χώρους στους οποίους κινεί τους ήρωές του. Ετσι, ο Γιώργος Σκαμπαρδώνης δεν είναι ακόμη έτοιμος να «κατέβει» λογοτεχνικά στην Αθήνα, παρ’ όλο που θεωρεί την Αθήνα «μαγικό χώρο για να ζεις. Εδώ σκέφτεσαι και δρας με άλλες ταχύτητες και ίσως με περισσότερη εξωστρέφεια».