«T’ αγάλματα είναι στο μουσείο», Γ. Σεφέρης «Κίχλη» Β΄
Βέβαια, αγάλματα στολίζουν και πλατείες, πάρκα, προσόψεις επιβλητικών κτιρίων, οπότε βρίσκονται σε μόνιμη επαφή με τον όποιο περαστικό, περίεργο ή ενδιαφερόμενο στο αντικείμενο – συνήθως τους εικονιζομένους ή τους γλύπτες-μάστορες. Τα χοροθεατρικά έργα ανήκουν στη σκηνή – όμως πότε, ή μάλλον μέχρι πότε; Και ποια χοροθεατρικά έργα; Ποια και πότε αναγνωρίζονται ως «κλασικά» -άρα αιώνια- ποια και πόσα ξεπερνούν την εποχή τους και την αναπόφευκτη, συνήθως, ημερομηνία λήξεως; Ελάχιστα. Ρίξτε μια ματιά στο ρεπερτόριο του 19ου αιώνα, όταν άνθισε το ρομαντικό και κλασικό μπαλέτο. Πόσα από τις εκατοντάδες μπαλέτα διατηρήθηκαν, έστω και σαν αντίκες; Μετριούνται στα δάχτυλα των χεριών μας. Οι προσπάθειες αναβίωσης κάποιων άλλων παραμένουν παραδοξότητες. Θυμάστε, ίσως, τι έγραφα με την ευκαιρία της παρουσίασης στο Φεστιβάλ Αθηνών πέρσι του έργου της Πίνα Μπάους «Κομμάτι του ’80»; Κομμάτι για μελέτη, για ειδική -από ειδικούς- σπουδή, εξέταση, ενημέρωση.
Μουσειακό κομμάτι ήδη; Ισως. Είναι πολύ νωρίς για να αποφανθεί κανείς. Σε συζήτηση που είχα με επιφανέστατους αλλοδαπούς συναδέλφους στη Μπιενάλε της Λυών (1998) και το Φεστιβάλ Χορού των Καννών (2000) το θέμα είχε τεθεί πάλι επί τάπητος. Πολλά «αριστουργήματα» του παρελθόντος που σημάδεψαν μια εποχή και το κοινό της, σήμερα ανήκουν στο μουσείο. Τους κάνει κακό η επαναφορά τους στα φώτα της σκηνής. Μιλάμε για τον Φόκιν, τον Μασίν, τον Μπαλανσίν, τον Γιόος, την Γκράχαμ, τον Αστον, τον Τιούντορ… Ναι, υπήρξαν επιτυχίες, ναι, αποθεώθηκαν, ναι, υμνήθηκαν, αλλά και, ναι, ξεπεράστηκαν, γέρασαν, πάλιωσαν. Και δεν πρέπει να τα φθείρουμε κι άλλο. Γιατί τότε από παλαιά έργα γίνονται παλιοέργα. Σαν στους παλαιοπώλες όπου παλαιά πράγματα γίνονται παλιοπράγματα.
Τα σκεπτόμουν όλα αυτά παρακολουθώντας με συγκίνηση (nostalgia) το τρίπτυχο της Ραλλούς Μάνου που αναβίωσε το Ελληνικό Χορόδραμα στο θέατρο Κολλεγίου Ψυχικού (18/1). Το πολύτιμο αυτό υλικό δεν αντέχει άλλο πια τις αναβιώσεις, αναθεωρήσεις, αναπαλαιώσεις. Ανήκει στη μικρή, πολύτιμη ιστορία του ελληνικού έντεχνου χορού. Για όλους να το μελετούν, εκτιμούν, έστω να το πληροφορούνται. Κάτω από προστατευτικές προθήκες, σε κατάλληλα φωτισμένες και κλιματιζόμενες αίθουσες. Σκηνικά και κοστούμια, αφίσες και προγράμματα, κριτικές και φωτογραφίες, μουσικές μεταγραμμένες στη σύγχρονη τεχνολογία. Και βίντεο για όποιον θα σκύψει ευλαβικά να το προσκυνήσει. Και να εντρυφήσει. Οχι «ζωντανά». H ζωντάνια θα ξεπηδά από την περισυλλογή και τη σπουδή. Γιατί, όπως και τα αγάλματα, έτσι και το μοναδικό αυτό αμάλγαμα ελληνικού πνεύματος και καλλιτεχνίας του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα θα έπρεπε να βρίσκεται ήδη σ’ ένα μουσείο. Του το χρωστά η πολιτεία. Που το οφείλει σε όλους μας.