ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ. Αρωματικά έλαια, κρέμες, χρώματα και μεθυστικά αρώματα Ανατολής, Οπως το αιγυπτιακό της «Κλεοπάτρας» με πικραμύγδαλο και άλλα αρωματικά φυτά, χρησιμοποιούσαν οι γυναίκες στο Δίον πριν από 19 αιώνες. Τις συνήθειες του γυναικείου καλλωπισμού κατά τον 2ο π.Χ. αι. μαρτυρούν δεκάδες υαλά σκεύη Διέων πολιτών που βρέθηκαν σε μια μεγάλη συστάδα τάφων στη βόρεια Νεκρόπολη του Δίου.
Ακέραια περίτεχνα μικρά αγγεία που στην πλειονότητά τους προορίζονταν για αρωματικά έλαια, και μεγαλύτερα σκεύη, πιθανώς για κρασί ή άλλα υγρά, χάλκινοι καθρέφτες, χτένες, μικρά δοχεία για κρέμες, περόνες (καρφίτσες) για τη μίξη και το στάξιμο των αρωματικών ελαίων και κοσμήματα δείχνουν την εξειδίκευση στη χρήση και την παραγωγή των αρωμάτων και φέρνουν στο φως τον πολιτισμό του γυαλιού κατά την αρχαιότητα.
«Γυάλινα αντικείμενα χρησιμοποιούσαν στο Δίον από τον 2ο αιώνα π.Χ. αλλά ως πολύτιμα σκεύη για θυσίες στα ιερά ή ως αντικείμενα καθημερινής χρήσης στα σπίτια», εξήγησε ο καθηγητής Αρχαιολογίας κ. Δημήτρης Παντερμαλής, μιλώντας χθες για τα ευρήματα της περσινής ανασκαφής του, στο ετήσιο αρχαιολογικό συνέδριο Μακεδονίας και Θράκης. «Το γυαλί έγινε κοινό αγαθό μόνον τον πρώτο αιώνα π.Χ., όταν οι υαλουργοί της Μέσης Ανατολής ανακάλυψαν το φυσητό γυαλί. Το νέο προϊόν ήταν σχετικά φθηνό, κατάλληλο για δοχείο αρωματικών υγρών αλλά και άλλων προϊόντων και εξαιρετικά γοητευτικό εξαιτίας της πρωτόγνωρης για τα μάτια των αρχαίων διαφάνειάς του».
Ετσι εξηγούνται οι πλούσιες σε τέτοια κτερίσματα γυναίκειες ταφές από τον 2ο π.Χ. αιώνα – μια περίοδος κατά την οποία το Δίον γνωρίζει άνθηση. Τα γυάλινα αγγεία, σφαιρικά, κυλινδρικά ή τετράγωνα, ήταν διακοσμημένα με εγχάρακτους κύκλους, ενώ ένα από αυτά είχε γραμμένο το εράσμιο όνομα της νεκρής: Φιλήτη. Τον γυναικείο καλλωπισμό ανασυνθέτει και ένας χάλκινος καθρέφτης -αναπάντεχο εύρημα κατά τον κ. Παντερμαλή- καθώς διατηρούσε τη στιλπνότητα της αρχαίας εποχής. Απεικονίζει τα είδωλα με μια συγκρατημένη διαύγεια όπως ακριβώς ήταν πριν από 19 αιώνες.
Φιλοσοφία μετά θάνατον
Σε φιλόσοφο που ασχολήθηκε με την αστρονομία πριν από 24 αιώνες στην αρχαία πρωτεύουσα της Μακεδονίας ανήκει ο κιβωτιόσχημος τάφος του τέλους του 4ου -αρχών 3ου αι. π.Χ., ο μεγαλύτερος έως σήμερα- που ήρθε στο φως το περασμένο καλοκαίρι στην Πέλλα. Στο συμπέρασμα αυτό κατέληξε η διευθύντρια της IZ΄ Εφορείας Αρχαιοτήτων κ. Μαρία Λιλιμπάκη-Ακαμάτη, μελετώντας την παρουσία της ουράνιας σφαίρας στη μοναδική και εντυπωσιακή ζωγραφική διακόσμηση που διασώζει το ταφικό μνημείο.
Απεικονίζει μια συγκέντρωση φιλοσόφων σε μια πρωτότυπη σύνθεση η οποία, εκτός από τις πληροφορίες για την πνευματική ζωή της μακεδονικής πρωτεύουσας τον 4ο αι. π.Χ., πλουτίζει τις γνώσεις για τη ζωγραφική της αρχαιότητας. Το εικονογραφικό θέμα με συγκεντρώσεις πνευματικών ανθρώπων που επιβεβαιώνει ότι οι επιστήμες μεταξύ των οποίων η αστρονομία αποτελούσαν τον πυρήνα της ανθρωπιστικής μόρφωσης στη μακεδονική πρωτεύουσα, μέχρι σήμερα ήταν γνωστό από παραστάσεις των ρωμαϊκών χρόνων, οι οποίες εμπνέονται από ένα πρωτότυπο έργο της ύστερης κλασικής εποχής. H ζωγραφική σύνθεση της Πέλλας που για πρώτη φορά παρουσιάζεται σε ταφικό μνημείο, φαίνεται ότι είναι η παλαιότερη και ίσως φιλοτεχνήθηκε από τον ίδιο ζωγράφο. Το έργο επηρεάζει καλλιτέχνες και στους μεταγενέστερους αιώνες καθώς παρόμοια θέματα επικρατούν στην τέχνη του 3ου και 4ου αιώνα μ.Χ., σε ψηφιδωτά δάπεδα ρωμαϊκών χρόνων, σε ασημένια ανάγλυφα αγγεία ακόμα και σε εικονογραφημένους κώδικες.
Τις τοιχογραφίες στον τάφο της Πέλλας συνθέτουν ανδρικές μορφές, μεμονωμένες, στεφανωμένες, σε ποικίλες στάσεις και με πολύχρωμα ενδύματα? δύο νέοι, ένας ηλικιωμένος και μια καθιστή γεροντική μορφή που κρατάει πάπυρο πλαισιώνουν μια ζωφόρο με άλογα που καλπάζουν και διακοσμητικά φυτά, ενώ η νεκρική κλίνη είναι τοποθετημένη πάνω σε ένα λίθινο θρανίο. «O ζωγράφος, εξηγεί η κ. Ακαμάτη, διακρίνεται για την επιδεξιότητά του στη σχεδίαση των μορφών και την ευαισθησία του στη χρήση των χρωμάτων. Είναι ένας καλλιτέχνης που διεκδικεί μια σημαντική θέση ανάμεσα στους δημιουργούς της ζωγραφικής την εποχή της μεγαλύτερης ακμής της στη Μακεδονία».
Και αρχαίο… μίξερ
Ενα από τα αρχαιότερα δείγματα γραφής χαραγμένο σε προϊστορική σφραγίδα-επιγραφή που χρονολογείται στην 5η χιλιετία π.Χ, πριν από τις γνωστές γραφές της Ανατολής, εκατοντάδες ειδώλια, αγγεία, εργαλεία και σκεύη μεταξύ των οποίων ένας αναδευτήρας που τεκμηριώνει την επινόηση του μίξερ πριν από οκτώ και πλέον χιλιάδες χρόνια, έφερε στο φως η νεολιθική έρευνα στην επαρχία Γιαννιτσών. Τα νέα ευρήματα ανακοινώνει σήμερα ο αρχαιολόγος κ. Πανίκος Χρυσοστόμου.