Raymond Carver – Call If You Need Me – εκδ. Vintage
O Ρέιμοντ Κάρβερ ήταν μόλις 50 ετών όταν πέθανε, το 1988, από καρκίνο του πνεύμονα. Εκείνοι που τον γνώρισαν προσωπικά πένθησαν και συνεχίζουν να πενθούν την απώλεια ενός ζεστού και γενναιόδωρου φίλου, που οι αρχικές αντιξοότητες της ζωής του -αδιέξοδες δουλειές, φτώχεια, αλκοολισμός- του είχαν προσδώσει, κατά κάποιο τρόπο, μια γλυκιά πραότητα. Και λείπει εξίσου στους αναγνώστες, που τον γνώρισαν μόνο μέσα από τα βιβλία του, καθώς ο Κάρβερ, για δώδεκα συνεχή χρόνια πριν από τον θάνατό του, επανεφηύρε επί της ουσίας το αμερικανικό διήγημα.
Τέσσερις συλλογές
Η αναγνώριση της αξίας του οικοδομήθηκε μέσα από τέσσερις συλλογές: «Will You Please Be Quiet, Please?» («Θα σωπάσεις επιτέλους, σε παρακαλώ;», 1976), «Για τι πράγμα μιλάμε όταν μιλάμε για αγάπη;» (1981, που εκδόθηκε στα ελληνικά από τις εκδόσεις Απόπειρα), «O καθεδρικός ναός» (1983, εκδ. Οδυσσέας) και «Where I’ m Calling From» (Από εκεί που σου μιλάω, 1988). Τα διηγήματα του Κάρβερ δημοσιεύονταν, επίσης, στο Esquire κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ’70 και στο New Yorker τη δεκαετία του ’80.
H φωνή του -λιτή, στιβαρή και συναισθηματικά αποφορτισμένη- και τα τυπικά θέματά του -στιγμές αλήθειας από τη ζωή ταλαιπωρημένων ανθρώπων, που γνωρίζουν ότι αποτυγχάνουν σε μια χώρα που είναι αφιερωμένη στην επιτυχία- έγιναν αμέσως αναγνωρίσιμα.
Απλές ιστορίες
Ο Ρέιμοντ Κάρβερ αντιστάθηκε στην άποψη (που πήγαζε από τα έργα του Χένρι Τζέιμς) ότι μόνο οι άνθρωποι με καλοκουρδισμένες ευαισθησίες και χωρίς οικονομικές ανησυχίες έχουν τη δυνατότητα να κάνουν άνω κάτω τη ζωή τους με ενδιαφέροντα τρόπο. O Κάρβερ μπορούσε να γράφει για τους χαμένους της ζωής χωρίς κανενός είδους συγκαταβατικότητα, διότι ο ίδιος είχε συχνά νιώσει ότι ήταν ένας από αυτούς.
Οι ιστορίες του φαίνονται απλές και τόσο αβίαστες που αρκετοί επίδοξοι συγγραφείς αποφάσισαν να γράψουν και αυτοί τέτοιες. Οι θαυμαστές αυτοί μπορεί να είχαν όλα τα συστατικά του σκηνικού σωστά -για παράδειγμα, το τροχόσπιτο με το λινόλεουμ στο πάτωμα και το ανοιγμένο μπουκάλι τζιν στο τραπέζι της κουζίνας- δεν είχαν όμως τη μαγεία που ο Κάρβερ μπορούσε να αναδεικνύει μέσα από αυτά τα σκηνικά ούτε την τρομακτική σημασία που παραμόνευε στις σιωπές των ασυνάρτητων συνομιλιών.
«Μινιμαλιστές»
Βιβλιοπαρουσιαστές και κριτικοί χαρακτήρισαν τον Κάρβερ και τους επιγόνους του «μινιμαλιστές», έναν όρο που ο ίδιος σιχαινόταν. Οι λόγοι της αντίθεσής του αυτής δεν περιορίζονται μόνο στην τυπική καλλιτεχνική εναντίωση προς κάθε προσπάθεια ταξινόμησης. O Κάρβερ ήξερε, όπως ανακάλυψαν και άλλοι τα τελευταία χρόνια, ότι είχαν γίνει μεγάλες περικοπές στα πρώτα του διηγήματα από τον Γκόρντον Λις, έναν συντάκτη του Esquire τη δεκαετία του ’70, και αργότερα στον εκδοτικό οίκο Knopf κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας του βιβλίου «Για τι πράγμα μιλάμε όταν μιλάμε για αγάπη;».
Το βιβλίο αυτό, που περιελάμβανε 17 διηγήματα, εδραίωσε τη φήμη του Κάρβερ, αλλά του άφησε την αίσθηση ότι είχε παραχωρήσει υπερβολικό έλεγχο στον εκδότη του. (Αργότερα ενσωμάτωσε στο βιβλίο «Where I ‘m Calling From» δύο διηγήματα που είχε περικόψει ο Λις, στην αυθεντική μορφή τους.)
Οι θαυμαστές του Κάρβερ παρουσιάζουν τον Γκόρντον Λις ως τον κακό της ιστορίας, έναν επιμελητή που κακομεταχειρίζεται έναν αβέβαιο για τον εαυτό του πρωτοεμφανιζόμενο συγγραφέα. Οι υπερασπιστές του Λις ισχυρίζονται ότι έκανε για τα γραπτά του Κάρβερ ό,τι και ο Εζρα Πάουντ στην «Ερημη χώρα» του T. Σ. Ελιοτ, κόβοντας δηλαδή κάθε τι περιττό και αφήνοντας να αναδειχτεί η ουσία του έργου του.
Νέα απόδειξη
Η άποψη ότι τα διηγήματα του Κάρβερ που δημοσιεύτηκαν χωρίς την «επιμέλεια» του Λις είναι χειρότερα από τα διορθωμένα, παραμένει στο προσκήνιο, αν και δεν τη συμμερίζονται πολλοί άνθρωποι. Νέα απόδειξη για το αντίθετο αποτελεί η έκδοση του βιβλίου «Call If You Need Me» («Φώναξέ με όταν με χρειαστείς», εκδ Vintage, 300 σελίδες), μια συλλογή από θεωρητικά κείμενα και πέντε ακυκλοφόρητα διηγήματα.
Τρία από αυτά βρέθηκαν από την ποιήτρια Τες Γκάλαχερ, σύντροφο του Κάρβερ την τελευταία δεκαετία της ζωής του και σύζυγό του τους λίγους τελευταίους μήνες, στο σπίτι όπου ζούσαν στο Πορτ Αντζελες, στην Ουάσιγκτον. Τα άλλα δύο βρέθηκαν ανάμεσα στα χαρτιά του Κάρβερ στο Πανεπιστήμιο του Οχάιο. Στον πρόλογο, η Τες Γκάλαχερ σημειώνει ότι είχε επιφυλάξεις ως προς τη δημοσίευση των διηγημάτων, που ο σύζυγός της δεν τα είχε δουλέψει όσο θα ήθελε: «O Ρέι συχνά έγραφε, έσκιζε και ξανάγραφε μια ιστορία 30 φορές. Αυτά τα διηγήματα δεν τα είχε δουλέψει τόσο».
Το σωστό σκηνικό
Αποφάσισε, ωστόσο, ότι τα διηγήματα ήταν αρκετά καλά για να τα δημοσιεύσει, και δεν είχε άδικο. Παρόλο που δεν ήταν τόσο επεξεργασμένα όσο εκείνος πιθανόν να ήθελε, αυτές οι πέντε ιστορίες εκτυλίσσονται μέσα στο σκηνικό του Κάρβερ και κατοικούνται από τους ανθρώπους του. Οι ήρωες έχουν εγκαταλείψει το ποτό, όπως και ο Κάρβερ το 1977. Οι σχέσεις των ζευγαριών βρίσκονται σε κρίση ή έχουν διαλυθεί.
Στο διήγημα «Kindling», ένας άνδρας ονόματι Μάγιερς έχει μόλις βγει από ένα κέντρο αποτοξίνωσης για αλκοολικούς και δεν μπορεί να γυρίσει σπίτι του, επειδή η γυναίκα του «έχει δικηγόρο και απόφαση δικαστηρίου». Γι’ αυτό νοικιάζει ένα δωμάτιο σε μια άλλη πόλη και καταλήγει να κόβει, εθελοντικά, καυσόξυλα για τον σπιτονοικοκύρη του.
Μεταβολές
Στο «What Would You Like to See?» ένα παντρεμένο ζευγάρι αποφασίζει να χωρίσει. Πριν αδειάσουν το σπίτι που έχουν νοικιάσει για το καλοκαίρι, είναι καλεσμένοι σε ένα αποχαιρετιστήριο δείπνο από τον σπιτονοικοκύρη τους και τη γυναίκα του, που δεν ξέρουν ότι πρόκειται να χωρίσουν. Μετά το δείπνο οι οικοδεσπότες δείχνουν σλάιντς από τα ταξίδια τους.
Από τις περιλήψεις αυτών των δύο και των τριών άλλων διηγημάτων, δεν φαίνεται να συμβαίνει σ’ αυτά τίποτα σημαντικό. Αλλά όταν διαβάζεις τα ίδια τα διηγήματα, βιώνεις πολύ ζωηρά τις τεκτονικές μεταβολές, τα γκρεμίσματα και τις επανασυγκολλήσεις που συμβαίνουν κάτω από την επιφάνεια της καθημερινότητας. Πραγματικά, δεν υπάρχει τίποτα μινιμαλιστικό στη δουλειά του Κάρβερ.