Μάνος Μπίρης, Μάρω Καρδαμίτση-Αδάμη – Νεοκλασική Αρχιτεκτονική στην Ελλάδα – εκδ. «Μέλισσα»
Η νέα, σύνθετη, ματιά πάνω στον νεοκλασικισμό, που σφράγισε το αρχιτεκτονικό τοπίο στην Ελλάδα για περίπου έναν αιώνα, αποτυπώνεται μέσα από μία πολύπτυχη ανάλυση σε ένα νέο εγχείρημα των εκδόσεων «Μέλισσα». H ανάγκη για μία τέτοια έκδοση ήταν εμφανής, καθώς η έρευνα έχει φέρει στο φως πολλά νέα στοιχεία αλλά και πολλά νέα δεδομένα επαναπροσδιορίζονται συνδυαστικά.
Είναι ένα βιβλίο που εστιάζει στον νεοκλασικισμό (από το κλίμα που τον γέννησε ώς τις νεώτερες παρεκκλίσεις του) στον ευρύτερο ελληνικό χώρο, που δεν συνέπιπτε πάντα με τα όρια του ελληνικού κράτους. Είναι, με άλλα λόγια, μία μελέτη ενός τεράστιου κεφαλαίου που αφορά όχι μόνο την ελληνική εκδοχή μιας διεθνούς τάσης αλλά και το σύνολο της ελληνικής κοινωνίας, αφού αντανακλά τον ιδεολογικό προσανατολισμό, τη γεωπολιτική θέση και την οικονομική στάθμη του ελληνικού κόσμου στην περίοδο 1830-1930.
Αντεξε περισσότερο
Ο νεοκλασικισμός ως ανάγκη, ως κίνημα, ως μόδα αλλά και ως αντίληψη του κόσμου άρχισε να φθίνει ήδη από τα τέλη του 19ου αιώνα (αφού «ράγισε» για να εισχωρήσουν περισσότερο νεωτερικές τάσεις) αλλά ειδικά στον ελλαδικό χώρο άντεξε (τουλάχιστον ως εικονογραφία) ώς περίπου την τρίτη δεκαετία του 20ού αιώνα με πολλές παραλλαγές και απλουστεύσεις και σε διάφορες βαθμίδες ποιότητος. Συμβολική καμπή το τέλος της Μεγάλης Ιδέας το 1922.
Το βιβλίο αυτό παρουσιάζει επίσης τη συνεργασία δύο εκ των πλέον κατηρτισμένων και έμπειρων μελετητών της ελληνικής αρχιτεκτονικής αυτής της περιόδου, του Μάνου Μπίρη και της Μάρως Καρδαμίτση-Αδάμη, καθηγητών στο ΕΜΠ, με πλούσιο ερευνητικό και συγγραφικό έργο. Είναι για πρώτη φορά που ο νεοκλασικισμός δέχεται αυτήν την ευρεία θεώρηση και την εις βάθος ανάλυση σε ένα επίτομο έργο. Οι συγγραφείς επέλεξαν να προσφέρουν τον ελληνικό νεοκλασικισμό σε μία πλατιά πλατφόρμα που αποκλίνει από τη συμβατική ανάλυση.
Φωτογραφικό πανόραμα
Η διάχυση του νεοκλασικισμού αναλύεται από τις απαρχές του στη Δύση ως τον εκφυλισμό του τον 20ό αιώνα μέσα από μία ιστορική και γεωγραφική τομή του ελληνικού χώρου. Μία δεύτερη ανάγνωση επιτρέπει την προσέγγιση βάσει της κοινωνικής κινητικότητας και της αστικής ανάπτυξης, αλλά και βάσει των αρχών της νεωτερικότητας και του δυτικού εκσυγχρονισμού πάνω στις οποίες στηρίχτηκε η επιβίωση του νεοσύσταστου βασιλείου.
Για τον μέσο αναγνώστη, το επίτομο αυτό έργο προσφέρει ένα φωτογραφικό πανόραμα της κλασικής και εκλεκτικιστικής παράδοσης στην Ελλάδα, με φωτογραφίες που σε ένα μεγάλο ποσοστό έγιναν ειδικά για την έκδοση (των φωτογράφων Γιώργη Γερόλυμπου, Βελή Βουτσά, Ηλία Γεωργουλέα και Στέλιου Συνόδη). Είναι σημαντικό ότι πολλές φωτογραφίες αποτυπώνουν κτίρια ελάχιστα γνωστά από άλλες εκδόσεις (όπως πολλά κτίρια επαρχιακών αστικών κέντρων), ενώ ένα επίσης σημαντικό ποσοστό της εικονογράφησης προέρχεται από αρχεία και αφορά συχνότατα κτίρια κατεδαφισμένα.
Ενδιαφέρον έχει η φωτογραφία του υπό κατεδάφισιν Βαρβακείου Λυκείου στην οδό Αθηνάς (Αρχείο Π. Μυλωνά, 1956), η έγχρωμη φωτογραφία του 1955 του αρχοντικού Βούρου της Πλατείας Συντάγματος (γωνία με τη Σταδίου), του Μεγάρου Νεγρεπόντη-Λουριώτη, Αμαλίας και Οθωνος, έργο του E. Troump (Αρχείο Π. Μυλωνά) κ.ά. Σχετικά άγνωστη είναι η λήψη της εντυπωσιακής (κατεδαφισμένης) Οικίας Ιωάννη Φ. Σμιθ στη γωνία Βουκουρεστίου και Αλ. Σούτσου, που δείχνει με τρόπο συμβολικό την κορύφωση του αθηναϊκού κλασικισμού όταν είχε ήδη αρχίσει να επηρεάζεται από αναγεννησιακά στοιχεία.
Με πυρήνα αλλά και κέντρο ερμηνείας τον αθηναϊκό κλασικισμό και τη διάχυσή του σε όλα τα ημι-αστικά και αστικά κέντρα της Παλιάς Ελλάδας (Ερμούπολη, Χαλκίδα, Πάτρα, Μεσολόγγι, Λαύριο, Ναύπλιο κ.λπ.), οι συγγραφείς χαρτογραφούν την ελληνική αστική αναγέννηση μέσα και έξω από τα όρια του ελληνικού κράτους. Εμφαση δίνεται κυρίως στις περιοχές που εν τέλει ενσωματώθηκαν.
Νεοκλασικά ιδιώματα
Ενα μεγάλο μέρος του βιβλίου παρουσιάζει το αρχιτεκτονικό και αισθητικό λεξιλόγιο του εκλεκτικισμού, τις «φυγές» προς μία πολυφωνία που συχνά μαρτυρούσε αμηχανία αλλά που τις περισσότερες φορές άφησε γοητευτικά κατάλοιπα σε όλες σχεδόν τις πόλεις.
Ιδιαίτερη αξία δίνεται στη διάχυση των νεοκλασικών ιδιωμάτων σε όλες τις σφαίρες της ιδιωτικής ζωής, γεγονός που προσφέρεται σε πολλές ερμηνείες και το οποίο μπορεί να στηρίξει την υπόθεση για έναν πολυσήμαντο ελληνικό κορμό του διεθνούς νεοκλασικισμού.
Το σωστό σκηνικό