«Ζήτημα ύψους» φαίνεται πως είναι η ευτυχία για εκατοντάδες νεαρούς Κινέζους που υποβάλλονται σε μια δαπανηρή χειρουργική επέμβαση για να ψηλώσουν μερικά εκατοστά. Το ρεπορτάζ φιλοξενήθηκε στην «Κ» (8/5), μαζί με ένα σκίτσο που θυμίζει μεσαιωνικά βασανιστήρια. Το οστό της κνήμης κόβεται εγκάρσια, το πόδι τοποθετείται σε νάρθηκα και, με το σταδιακό τέντωμα, επιτυγχάνεται, ύστερα από μήνες οδυνηρής ακινησίας, η οστεϊκή επιμήκυνση. Το μπόι είναι επαγγελματικό προσόν: πολλές επιχειρήσεις, γνωρίζοντας ότι χιλιάδες Κινέζοι θα συρρεύσουν για μια θέση εργασίας, θέτουν την προδιαγραφή του ελάχιστου ύψους για να περιορίσουν τον αριθμό των υποψηφίων.
«Δύο μικρά πέλματα στοιχίζουν ένα λουτρό δακρύων», λέει μια παλιά κινεζική παροιμία, που αναφέρεται στο έθιμο του δεσίματος των ποδιών των μικρών κοριτσιών, το οποίο κράτησε περίπου χίλια χρόνια και καταργήθηκε το 1911. Τα τέσσερα μικρά δάχτυλα δίπλωναν κάτω από το πέλμα, ώστε το μεγάλο δάχτυλο να αγγίξει τη φτέρνα, και το πόδι, ύστερα από διαδοχικές σμικρύνσεις, να μοιάζει με μισοφέγγαρο.
Μόνο τα κορίτσια των φτωχών αγροτικών οικογενειών γλίτωναν αυτή τη δοκιμασία, αφού έπρεπε να είναι γερά, ώστε να εργάζονται στο χωράφι για την επιβίωσή τους. Τα λεπτεπίλεπτα, ασταθή και ανίκανα για σκληρή εργασία, αλλά και για περπάτημα, ποδαράκια ήταν σύμβολο αριστοκρατικής καταγωγής, ευμάρειας και συζυγικής αρετής (ένα είδος ζώνης αγνότητας).
Ομως, το τέλος της φεουδαρχίας δεν σημαίνει και το τέλος της βαρβαρότητας. Μια 19χρονη Κινέζα, η Λι Τσανμέι, πέθανε τον περασμένο Νοέμβριο από «υπερβολική εργασία» («overwork death»), όπως διαβάζουμε στην «Ουάσιγκτον Ποστ» (13.5). Με τον ίδιο τίτλο («death from simple overwork»), οι βρετανικές εφημερίδες είχαν παρουσιάσει, τον Ιούνιο του 1863, τον θάνατο της Μαίρης-Ανν Ουέλκλι, μιας 20χρονης καπελούς, όπως διαβάζουμε στον πρώτο τόμο του «Κεφαλαίου» του Μαρξ. Η Μαίρη-Ανν, που εργαζόταν σε ένα λονδρέζικο εργαστήριο, 16,5 ώρες κατά μέσον όρο την ημέρα, αρρώστησε ξαφνικά μια Παρασκευή και πέθανε την Κυριακή, χωρίς να προλάβει «να τελειώσει το κέντημά της», όπως παρατήρησε με έκπληξη η εργοδότριά της. Η Λι δούλευε σε ένα εργοστάσιο παιχνιδιών, 16 ώρες συνεχώς, εφτά ημέρες την εβδομάδα. Από τα χέρια της περνούσαν μισοτελειωμένα αρκουδάκια: άλλη κοπέλα έραβε το μάτι, άλλη γάζωνε το αυτί…
Δεν πρόκειται για μεμονωμένα φαινόμενα. Δεκάδες εκθέσεις επιθεωρητών εργασίας της βικτωριανής εποχής μιλούσαν, με ψυχρά νούμερα, για τη μικρή ζωή και τον θάνατο κοριτσιών σαν τη Μαίρη-Ανν. Αντίστοιχα, στην Κίνα κάποιες τολμηρές εφημερίδες μιλάνε για τον «γκουολαόσι», τον θάνατο από την πολλή δουλειά. Νέα «λουτρά δακρύων» ποτίζουν τον θαυμαστό και βίαιο μετασχηματισμό της Κίνας σε μεγάλη καπιταλιστική δύναμη? σε ωκεανούς καταπίεσης και αυτο-καταπίεσης οικοδομείται η ανάπτυξη – και όχι μόνο στην Απω Ανατολή.
Τα κορίτσια με τα παραμορφωμένα πέλματα δεν βάδιζαν, αλλά «γλιστρούσαν με χάρη πάνω σε χρυσούς κρίνους», έλεγαν οι ποιητές. Σε νέου τύπου μαρτύρια υποβάλλονται εθελοντικά κάποιοι εργαζόμενοι άλλοτε για να επιβιώσουν και άλλοτε, μες στον ανταγωνιστικό πυρετό, για να υψωθούν «υπέρ πάντα τον λαόν υπερωμίαν και επάνω», σαν τον βιβλικό Σαούλ. Και το μισοτελειωμένο κέντημα της Μαίρης-Ανν σκεπάζει στοργικά τα μονόφθαλμα αρκουδάκια της Λι.
Ζούμε σ’ έναν κόσμο όπου η πολιτική έχει χάσει τη σημασία της. O Φορτάιν έδειξε την παραφροσύνη αυτής της κατάστασης και αυτό είναι το πιο πολύτιμο μάθημα που έδωσε.