Παύλου Μάτεσι
Ενοικιάζεται φύλακας άγγελος
Θεατρικό έργο Εκδ. Εστία
Το «Ενοικιάζεται φύλακας άγγελος», το πιο πρόσφατο θεατρικό έργο του Μάτεσι, που θα ανέβει το Φθινόπωρο στο θέατρο «Σημείο», δεν γράφτηκε κατόπιν παραγγελίας ή συμφωνίας. Παρουσιάστηκε αναγκαία και για τον ίδιο το συγγραφέα, αλλά και για την εσωτερική εξέλιξη όλου του δραματικού και πεζογραφικού έργου του. Καταιγιστικοί ρυθμοί που καταλαγιάζουν σε δισήμαντες σιωπές, λέξεις καίριες που αποκτούν ξαφνικά απρόσμενο βάρος, διάλογοι που δημιουργούν πανικό και καταλήγουν σε βίαια κρεσέντι, ιοβόλες ειρωνικές αιχμές, γλώσσα εύρωστη, «διάνοια» υψηλής θερμοκρασίας: ιδού μερικά χαρακτηριστικά του σύνθετου έργου που μπορεί να εκτροχιάσει κάθε ανάγνωση της πεπατημένης.
Μαγεία αντί λογικής
Εδώ η λογική έχει υποκατασταθεί από τη μαγεία και η αφήγηση του οικείου από μια υπερρεαλιστική παράσταση του κόσμου. Ενας γκροτέσκος κόσμος, πολύ συγγενικός στον Goya, όπου τα παράθυρα ανοίγουν μόνα τους, οι ελέφαντες τρώνε το θηριοδαμαστή τους και οι άνθρωποι χωρίς πόδια χορεύουν βαλς. Οι ήχοι πλημμυρίζουν τον χώρο ως δεύτερη γραφή. Κάποτε η μουσική του Boccherini θα εισβάλει στο χώρο καταλυτικά: αρκεί το φαντάγκο του δ΄μέρους για να ξεχάσει κανείς ότι δεν έχει πόδια και να χορεύει. Τα μεγέθη αντιστρέφονται: μικρά σπίτια και τεράστιοι άνθρωποι, μικροί άνθρωποι και υπέρογκα αντικείμενα αναποδογυρίζουν την οπτική του λογικού βλέμματος. Ενας κόσμος όπου τα αγγελικά φτερά φυτρώνουν στους κάδους αποκομιδής, κοχύλια και αχιβάδες κολλούν στο ανθρώπινο σώμα και οι ψυχές των νεκρών τυλίγονται σε πλαστικές σακούλες. Το θείο και το βέβηλο συνυφαίνονται. Το σπίτι, ως τόπος του οικείου, αφαιρείται εξαρχής με ξυράφι από το σκηνικό του δράματος, αφήνοντας σημάδια με αίμα, αλλά σε μια ανύποπτη στιγμή θα περάσει στον αέρα μπροστά από τα μάτια μας. Στα θεμέλια του σπιτιού εμφανίζεται μια θάλασσα? για μια ακόμη φορά ο Μάτεσις θα συμβολίσει με αυτήν την ίσαλο γραμμή της ανθρώπινης εμπειρίας. Κάποτε λεγόταν απλώς «θάλασσα»? τώρα λέγεται «Αχερούσιος Πόντος»? πλημμυρίζει τη σκηνή όταν πλησιάζει πια ο θάνατος. Η μικρή ανθρώπινη ζωή περιρρέεται από ένα απέραντο υδάτινο σύμπαν, άγνωστο στην εμπειρία, που είναι ο τόπος γέννησης, αλλά και αποδημίας των όντων. Λίκνο και τάφος.
Βαθιά ριζωμένος στην παράδοση της νεωτερικότητας, ο άνθρωπος του Μάτεσι ορίζεται ως πόθος υπέρβασης του εαυτού του. Γι’ αυτό παρουσιάζεται ως παραβάτης και παραβιαστής της φυσικής νομοτέλειας των πραγμάτων. Ο Κύριος και η Κυρία στο «Ενοικιάζεται φύλακας άγγελος» χάνουν σταδιακά μέλη του σώματός τους, πιστεύοντας ότι οδηγούνται στην εξαρσίωση. Η σταδιακή απώλεια της σωματικότητας γίνεται επίσημα, με αξιοπρέπεια, και τα πρόσωπα οδηγούνται στον θάνατο τελετουργικά και σεμνά, σχεδόν γιορταστικά. O θάνατος αντιμετωπίζεται ως μια νέα αφετηρία της σκηνικής ζωής, ως μια νέα χρονικότητα: «Δίπλα μου περνούν με ήχους χρωματιστούς διάφορα σχήματα που τα λέμε χρόνια. Αυτά, τα χρόνια, έχουν το ελεύθερο να προσπερνάνε… […] Ξέρεις, άμα βάλεις πολλά χρόνια μαζί πλάι πλάι σαν ανθοδέσμη, αυτό το λένε Ζωή».
Ως τα άκρα…
Η ιδιάζουσα μεταφυσική του Μάτεσι συνίσταται στην τοπιογραφία της υπαρξιακής περιπέτειας χωρίς το επιστέγασμα του θείου. Μόνιμο μέλημά της είναι η ανθρώπινη ύπαρξη καθ’ εαυτήν και όχι αυτός ή εκείνος ο άνθρωπος. Υπάρχει πάντα ένα διαυγές πάθος σε αυτήν την προσπάθεια, αλλά και μια γοητευτική δύναμη που παρασύρει ώς τα άκρα. Ακόμα και το σώμα μεταμορφώνεται σε αυτήν την προσπάθεια: τραυματίζεται, μικραίνει, πονάει, αγριεύει, αλλά και απολαμβάνει αυτό το ακατονόμαστο πάθος, που αστραπιαία βιώνει κανείς όταν συνειδητοποιεί αληθινά το ερώτημα του Ευριπίδη, όπως σώζεται στον πλατωνικό Γοργία: «Τίς δ’ οίδεν, ει τό ζην μέν εστι κατθανείν, τό κατθανείν δέ ζην» (492 e);