Κρίστοφερ Χίτσενς
Η Δίκη του Χένρι Κίσινγκερ
Μετ.: Θ. Γιαννακόπουλος
Εκδ. Εστία, σελ. 257
Α πό τη στιγμή που η ιστοριογραφία, κυρίως του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα, έστρεψε το βλέμμα της στις κοινωνικο-οικονομικές δομές, σε βάρος της εξέτασης του ρόλου των μεγάλων προσωπικοτήτων (παρόλο που ο 20ός αιώνας κάθε άλλο παρά υστερούσε σε «χαρισματικές» φυσιογνωμίες), η εκτίμηση του ειδικού βάρους της προσωπικότητας ως παράγοντος του κοινωνικού γίγνεσθαι, αποτέλεσε ταμπού και υπέκειτο συνεχώς στην κατηγορία του ψυχολογισμού.
Σαφείς προθέσεις
Ο Αγγλος φιλέλληνας αρθογράφος Κρίστοφερ Χίτσενς και συγγραφέας (μεταξύ πολλών άλλων) του βιβλίου «Η Δίκη του Κίσινγκερ» δεν ενδιαφέρεται για την ψυχανάλυση? και ευτυχώς. Ούτε, ωστόσο, ακολουθεί πάντα με συνέπεια τις αρχές της ιστορικής έρευνας? δυστυχώς. Εχει όμως την τιμιότητα να κάνει σαφείς, εξ αρχής (ήδη από τον τίτλο), τις προθέσεις του. Με το βιβλίο αυτό ο 79χρονος σήμερα Χ. Κίσινγκερ «δικάζεται». Το κατηγορητήριο είναι δριμύ. Κατηγορείται για μια σειρά από εγκλήματα. Οχι μόνο πολιτικά αλλά και ποινικά. Και το βιβλίο του Χίτσενς αποτελεί τη «δικογραφία» του.
Με πάθος
Είναι λοιπόν ένα παθιασμένο πολεμικό-καταγγελτικό βιβλίο, γραμμένο στην παράδοση της ριζοσπαστικής αριστερής δημοσιογραφίας το οποίο, πάντως, είναι καλογραμμένο και διαβάζεται απνευστί, χάρη και στην προσεγμένη μετάφραση του Θ. Γιαννακόπουλου? αλλά τα παραπάνω χαρακτηριστικά θέτουν ταυτοχρόνως και τα όρια της συγκεκριμένης, δημοσιογραφικής, έρευνας. Αν και γραμμένο από τρεμάμενη και όχι από ήρεμη πένα, το εν λόγω βιβλίο πρέπει, παρόλμ αυτά, να τύχει της προσοχής του ελληνικού αναγνωστικού κοινού. Οχι όμως για να κολακευτούν τα αντιαμερικανικά του αισθήματα.
Σειρά παραγόντων
Μόλις παραβλέψει κανείς τον διάχυτο συναισθηματικό λόγο, και σκεφτεί με όρους της Κοινωνιολογίας των Διεθνών Σχέσεων, θα συνειδητοποιήσει διαβάζοντάς το -παρόλο που αυτό δεν περιλαμβάνεται στις συνειδητές προθέσεις του συγγραφέα του- ότι καμία πολιτική, και πολύ περισσότερο η εξωτερική, δεν είναι προϊόν ενός και μόνου ανδρός, ούτε φυσικά του Χ. Κίσινγκερ. Εμφιλοχωρούν πάντα μια σειρά παραγόντων: ομάδες πίεσης, πολύκλαδες αλυσίδες συμφερόντων, φαινομενικά ασήμαντα αλλά εντέλει κομβικής σημασίας τεχνικά προβλήματα, και πλήθος άλλων. Το βαρύ αυτό οικοδόμημα δύναται δε να αναπτύξει τη δική του εσωτερική δυναμική και τους αυτοματισμούς του κατά την εκάστοτε διαχείριση μιας διεθνούς κρίσης.
Προτείνουμε, συνεπώς, έναν τύπο ανάγνωσης του αρχειακού υλικού που παρατίθεται στο βιβλίο, ο οποίος θα αποκρυπτογραφεί το πολύ ειδικό σύμπαν λόγου εντός του οποίου αρθρώνει τις επιδιώξεις της η πολιτική εξουσία και συγκεκριμένα η πολιτική ελίτ και το τεχνοκρατικό προσωπικό των υπηρεσιών μιας παγκόσμιας υπερδύναμης. Τα δημόσια έγγραφα και τα αρχεία, ακόμη και τα απόρρητα, κρύβουν λιγότερες οντολογικές αποκαλύψεις από όσες περιμένουμε. Είναι όμως πολύ ενδεικτικά για το ειδικό λεξιλόγιο με το οποίο δομεί, κατασκευάζει και παρουσιάζει την «αλήθεια» της μια ειδική ομάδα, όπως η συγκεκριμένη.
Μια κουκκίδα…
Σε κάποια ομιλία του για το Τιμόρ (σελ. 164 – 165) ο Χ. Κίσινγκερ εξηγεί με αποκαλυπτικό κυνισμό: «σε κάθε δεδομένη περίοδο υπάρχουν περισσότερα προβλήματα από αυτά με τα οποία μπορείς πράγματι να ασχοληθείς. […] Και στα δικά μας μάτια το Τιμόρ, δείτε ένα χάρτη, είναι μια κουκκίδα σ’ ένα απέραντο αρχιπέλαγος […]». Προφανώς, υπονοεί ότι ακόμη και οι πανίσχυροι του κόσμου τούτου είναι εκ των πραγμάτων υποχρεωμένοι να ιεραρχούν τα πλανητικά ενδιαφέροντά τους αρχικά με βάση τα επείγοντα συμφέροντά τους. Αλλά και σε άλλο σημείο, ο γερμανικής καταγωγής αξιωματούχος υπενθυμίζει στους υφιστάμενούς του -όπως θα έκανε ο Θουκυδίδης, ο Ν. Μακιαβέλι ή ο Ρ. Αρόν- τη βασική επιδίωξη του κάθε ισχυρού: δεν πρέπει μόνο να είναι αλλά και να φαίνεται τέτοιος (σελ. 174 – 179).
Και το Κυπριακό
Παρόμοιες ερμηνευτικές προσεγγίσεις μάς βοηθούν να θέσουμε στη σωστή του διάσταση, εντός του πλαισίου των προαναφερθεισών ιεραρχήσεων της υπερδύναμης, και το κυπριακό ζήτημα -ένα από τα τελευταία κεφάλαια της απο-αποικιοποίησης που συντελέστηκε μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο- το οποίο αναπτύσσεται στο εν λόγω βιβλίο (κεφ. 7). Και τούτο συνιστά απολύτως απαραίτητη προϋπόθεση, καθώς η επικείμενη διαχείριση μιας οριστικής λύσης του επιβάλλει στους άμεσα ενδιαφερομένους τη μετατροπή της βαριάς ιστορικής μνήμης σε ιστορικό επιστημονικό λόγο.
Ο κ. Δ. Π. Σωτηρόπουλος είναι δρ Ιστορίας – Fellow του ερευνητικού ινστιτούτου «EuropeaDoctorate iSocial History of Europe and the Mediterranean» της Βενετίας.