O σα χρόνια κι αν περάσουν, ο πιο καλοδιατηρημένος σαραντάρης της μεγάλης οθόνης θα είναι πάντα ο Τζέιμς Μποντ. Οι δεκαετίες περνούν, οι γυναίκες και οι περιπέτειες ξεχνιούνται, όμως ο Μποντ δείχνει σαν να μην πέρασε ούτε μια μέρα από πάνω του. Ακόμη και τώρα, που έχει κλείσει σαράντα χρόνια από την κινηματογραφική του γέννηση, το «Δρ. Νο» του 1962. Από την Πρωτοχρονιά προβάλλεται και στην Ελλάδα το «Πέθανε μια άλλη μέρα», η εικοστή περιπέτεια του Βρετανού πράκτορα της MI2, με τον Πιρς Μπρόσναν για τέταρτη φορά στον ρόλο. Γυρισμένη από τον Νεοζηλανδό Λι Ταμαχόρι, η εικοστή περιπέτεια του 007 είναι όπως λένε και οι φανατικότεροι οπαδοί, η πιο χορταστική των τελευταίων ετών. Με γυρίσματα στις πέντε άκρες της γης (Αγγλία, Κορέα, Φινλανδία, Ισπανία, Ισλανδία και Χαβάη), τη βραβευμένη με Οσκαρ Χάλι Μπέρι στον ρόλο του «κοριτσιού» και τη Μαντόνα στο τραγούδι των τίτλων, το «Πέθανε μια άλλη μέρα» ήταν καταδικασμένο να ζήσει στο παγκόσμιο box office, όπου κονταροχτυπήθηκε με τη δεύτερη περιπέτεια του Χάρι Πότερ για την κορυφή.
Ανεξάρτητα από κέρδη, πρωταγωνιστές και τοποθεσίες, περισσότερο απ’ οτιδήποτε άλλο, ο Μποντ είναι ένα κινηματογραφικό φαινόμενο και μάλιστα μακράς διαρκείας. O μακροβιότερος ήρωας της οθόνης, μπορεί να μην είχε πάντα τις πιο καλοσκηνοθετημένες περιπέτειες, να μη διεκδικεί Οσκαρ για τις ερμηνείες των ηθοποιών και να βρίσκεται μέσα σε αφελείς καταστάσεις, από τις οποίες ξεφεύγει με τους πιο απίθανους τρόπους. Μέσα στα τελευταία σαράντα χρόνια όμως, ο κοσμοπολίτης Μποντ κατάφερε να γίνει ο πιο δημοφιλής κινηματογραφικός ήρωας.
Ο κοσμοπολίτης του καζίνου
Ποιος είναι ο φυσικότερος χώρος για έναν άνθρωπο που κινείται με πανάκριβα αυτοκίνητα, έχει στο πλάι του τις ωραιότερες γυναίκες και φοράει το σμόκιν σαν το δέρμα με το οποίο γεννήθηκε; Φυσικά ένα διεθνές καζίνο. Το «Casino Royale» του 1953 ήταν το μυθιστόρημα του Ιαν Φλέμινγκ, με το οποίο ο Μποντ συστήθηκε στο κοινό. Χρειάστηκαν εννέα χρόνια για να περάσει στη μεγάλη οθόνη με τον «Δρ. Νο», ενώ στις τέσσερις δεκαετίες που ακολούθησαν, ο 007 γύρισε ολόκληρο τον κόσμο σε μυστικές αποστολές και ερωτικές περιπέτειες. H προέλευση ωστόσο του ονόματος του Μποντ είναι ελάχιστα συναρπαστική. Στο σπίτι του Φλέμινγκ στη Τζαμάικα, ένα από τα πιο αγαπημένα του βιβλία ήταν τα «Πουλιά των Δυτικών Ινδιών» του ορνιθολόγου Τζέιμς Μποντ.
Ο Φλέμινγκ έλεγε τότε: «Ημουν αποφασισμένος να δώσω στον μυστικό μου πράκτορα μια προσωπικότητα όσο το δυνατόν πιο ανώνυμη. Κόλλησα σε αυτό το όνομα, το σύντομο, μη ρομαντικό και αρρενωπό, το οποίο ήταν ακριβώς ό,τι χρειαζόμουν». Μπορεί να πει κανείς σήμερα ότι το όνομα Τζέιμς Μποντ περνάει απαρατήρητο; Δεν συμβαίνει σε «ανώνυμες προσωπικότητες» να παίρνουν τη σάρκα και τα οστά πέντε διαφορετικών ηθοποιών μέσα σε σαράντα χρόνια. Την αρχή έκανε ο «καλύτερος» Μποντ, ο Σον Κόνερι με πέντε ταινίες, ακολούθησε ο «άτυχος» Αυστραλός Τζορτζ Λέιζενμπι με μόλις μια περιπέτεια, ενώ με ακόμη μία επανήλθε ο Κόνερι πριν τον «λαμπερό» Ρότζερ Μουρ, ο οποίος κατάφερε να παραμείνει για επτά ταινίες. O «άχρωμος» Τίμοθι Ντάλτον δεν κράτησε για περισσότερο από δύο ταινίες, ενώ ο «κουλ» Πιρς Μπρόσναν, θεωρείται δίκαια ο καλύτερος Μποντ μετά τον Κόνερι.
Και πολυκατάστημα
Οι ταινίες Μποντ, πέρα από την -συγκεκριμένης και περιορισμένης αξίας- κινηματογραφική τους διάσταση, αποτελούν το χαρακτηριστικότερο και πιο επιτυχημένο παράδειγμα της έννοιας του franchise.
Οι ταινίες Μποντ πολλαπλασιάζονται με τα χρόνια, όπως τα υποκαταστήματα μιας επιτυχημένης εμπορικής αλυσίδας και όπως κάθε καλός επιχειρηματίας, ο Μποντ κάνει καλές εμπορικές συμφωνίες. Σε καμία άλλη παραγωγή στην ιστορία του κινηματογράφου, δεν παρουσιάζεται τέτοιος όγκος απροκάλυπτης γκρίζας διαφήμισης.
Ομως κι αυτό τελικά είναι ένα από τα παιχνίδια που διασκεδάζουν τους πιστούς θεατές: Ποιο προϊόν εμφανίζεται και με ποιον τρόπο. Οπως στο «Πέθανε μια άλλη μέρα», όπου ένα νέο μοντέλο ξυριστικής μηχανής εμφανίζεται σε μια αφίσα που βρίσκεται σε έναν -υποτίθεται εδώ και χρόνια- εγκαταλελειμμένο σταθμό του μετρό.
Περισσότερα από είκοσι προϊόντα διαφημίζονται στο «Πέθανε μια άλλη μέρα» με τις συμφωνίες product placement, «τοποθέτησης», όπως λέγεται κομψά η γκρίζα διαφήμιση. Τα διαφημιστικά πακέτα που έχουν κλειστεί, φτάνουν τα 45 εκατομμύρια δολάρια για κάθε προϊόν.
Ετσι, ο προϋπολογισμός της ταινίας, που έφτασε τα 142 εκατομμύρια δολάρια (η ακριβότερη ταινία της σειράς) υπερκάλυψε το κόστος της, μόνο από την προπληρωμένη διαφήμιση. Ισως τελικά ο Τζέιμς πιστεύει σε κάτι άλλο περισσότερο από το «O Θεός σώζοι τη βασίλισσα».
Σαράντα χρόνια ιστορίας 007
H εικοστή ταινία της σειράς αποτίει φόρο τιμής στην σαραντάχρονη ιστορία των ταινιών Μποντ, με μικρές αναφορές στις 19 προηγούμενες. Ορισμένες είναι έντονες, όπως το μπικίνι με τη ζώνη που φοράει η Χάλι Μπέρι έπειτα από την Ούρσουλα Αντρες στον «Δρ. Νο», άλλες τόσο υπαινικτικές, που θα τις αναγνωρίσουν μόνο οι φανατικοί οπαδοί των περιπετειών του Βρετανού πράκτορα. Στο «Απ’ τη Ρωσία με αγάπη» η Λότε Λένια φορούσε ένα παπούτσι με δηλητηριώδη λεπίδα. Το ίδιο βλέπουμε τώρα στο εργαστήριο του Q. Επίσης, παρακολουθούν τον Μποντ με κάμερα πίσω καθρέφτη, όπως στην ταινία του ’63. H Τζινξ απειλείται από λέιζερ, όπως συνέβαινε στον «Χρυσοδάκτυλο», ενώ η ξιφομαχία του «Πέθανε μια άλλη μέρα» παραπέμπει στο παιχνίδι σκακιού των Μποντ-Χρυσοδάκτυλου. O Μποντ σώζεται από μια χιονοστιβάδα, όπως στο «Στην υπηρεσία της Αυτού Μεγαλειότητος», ενώ η υπόθεση περιστρέφεται γύρω από έναν δορυφόρο, όπως στο «Τα διαμάντια είναι παντοτινά», ενώ οι διάδρομοι του κουβανέζικου ιατρικού κέντρου παραπέμπουν στη μυστική περιοχή του κέντρου γενετικής από τον «Ανθρωπο με το χρυσό πιστόλι». Το ρολόι του Μποντ έχει λέιζερ, όπως και στην «Επιχείρηση χρυσά μάτια», ενώ και σ’ αυτή την ταινία υπάρχει συνάδελφος πράκτορας που προδίδει τον Μποντ. Παρόμοιες είναι οι αναφορές και στις υπόλοιπες ταινίες της σειράς, ενώ τα αυτοκίνητα του «κακού» Κορεάτη Ζάο είναι νεότερα μοντέλα προηγούμενων αυτοκινήτων του Τζέιμς Μποντ. Τέλος, ο υπεύθυνος για τα γκάτζετ Q, λέει στον Μποντ για το ρολόι του, «πιστεύω ότι είναι το εικοστό σου».
Τα κορίτσια του Μποντ
Οι περιπέτειες του Τζέιμς Μποντ ξεχωρίζουν για τις εξωφρενικές καταστάσεις, από τις οποίες φυσικά πάντα ξεφεύγει, τον απίθανο εξοπλισμό του και τις ωραίες γυναίκες που τον περιβάλλουν και λιώνουν για εκείνον. Στο «Πέθανε μια άλλη μέρα» το κορίτσι είναι η Χάλι Μπέρι, που δίνει νέα αίγλη στον δευτερεύοντα συνήθως ρόλο, καθώς έκανε τα γυρίσματα έχοντας κερδίσει ένα Οσκαρ α΄ γυναικείου ρόλου. Πέρα απ’ αυτό όμως, ο χαρακτήρας της Τζινξ, ακολουθώντας την πιο μοντέρνα προσέγγιση της τελευταίας ταινίας απέναντι στον μύθο, στέκεται σχεδόν ισοδύναμος με εκείνον του Μποντ. Γι’ αυτό και σύντομα αναμένεται να αποκτήσει μια δική της ταινία. Το μόνο που δεν έλειψε από τον Τζέιμς Μποντ τα τελευταία σαράντα χρόνια ήταν οι ωραίες γυναίκες: Ούρσουλα Αντρες, Ονορ Μπλάκμαν, Ντανιέλα Μπιάνκι, Νταϊάνα Ριγκ, Τζιλ Σεν Τζον, Τζέιν Σέιμουρ, Μπριτ Εκλαντ, Καρόλ Μπουκέ, Ταλίσα Σότο, Ιζαμπέλα Σκορούπκο, Φάμκε Γιάνσεν, Μισέλ Γιο, Σοφί Μαρσό, δηλαδή μερικές από τις πιο εντυπωσιακές γυναίκες του σινεμά. Το πιο εντυπωσιακό στοιχείο τους σε πολλές από τις περιπτώσεις ήταν τα «παιχνιδιάρικα» ονόματά τους, τα οποία δυστυχώς συνήθως δεν μπορούν να αποδοθούν σωστά. Πώς να πει κανείς στα ελληνικά τα Pussy Galore, Honey Ryder και Holly Goodhead, χωρίς να κατηγορηθεί για χυδαιότητα; Τα ονόματα όμως συχνά έδωσαν αφορμή και για ειρωνικές ατάκες του Μποντ, όπως στην περίπτωση της Tiffany Case, η μητέρα της οποίας εμπνεύστηκε το όνομά της από το διάσημο κοσμηματοπωλείο. Και το σχόλιο του Μποντ: «Ευτυχώς που δεν της άρεσαν οι VaCleef & Arpels».