Ενα από τα αριστουργήματα του 20ού αιώνα, η «Εισαγωγή» (και όχι «Συμφωνία σε ένα μέρος», όπως παλαιότερα την αποκαλούσαν) του Νίκου Σκαλκώτα με τον συμβολικό τίτλο «Η επιστροφή του Οδυσσέα» ξαναγυρίζει στην όλβια ακοή μας.
Μιλώ για τη νέα έκδοση στην πολύτιμη σειρά «Σκαλκώτα» της BIS, η οποία περιλαμβάνει εκτός από τον «Οδυσσέα» και τους «36 ελληνικούς χορούς».
Το έργο ηχογραφείται για πρώτη φορά σε studio (κυκλοφόρησε προ ετών μια βραχύβια έκδοση στο εμπόριο με τον Μ. Καρύδη σε ζωντανή ηχογράφηση του 1979 με «φτωχό» ήχο, που, εντούτοις, εντυπωσίασε τους Αμερικανούς κριτικούς του «Fanfare»).
Η παρούσα, με τη Συμφωνική Ορχήστρα του BBC υπό τον Νίκο Χριστοδούλου, αποδίδει δικαιοσύνη σε μια στοχαστικά δεξιοτεχνική και πολύπλοκη γραφή -61 χρόνια μετά τη σύνθεση και 34 μετά την πρώτη εκτέλεση του έργου (Συμφωνική του Λονδίνου – Antal Dorati).
Διαβάζω σ’ ένα «Δελτίο της Λέσχης» του 1974 τις εντυπώσεις του Γιάννη Γ. Παπαϊωάννου από την πρώτη εκτέλεση και αισθάνομαι πως οι λέξεις που χρησιμοποιεί, έχουν τη συστοιχία τους στη σημερινή του ακροαστική ευτυχία: «…ενός απίθανου σε μορφολογική πύκνωση και πλούτο ενορχήστρωσης έργου, που η ακρόασή του προκαλεί τον ίλιγγο για τον κατακλυσμικό πλούτο των ιδεών του, που εντούτοις αντιπαρατάσσονται μ’ εκπληκτική διαύγεια».
Σήμερα ο Οδυσσέας επιστρέφει ευδαίμων στην Ιθάκη μιας μεγάλης ερμηνείας.
«Ηor si ti riconosco, hor si ti credo antico possessore del combattuto core» («Ω, ναι, σ’ αναγνωρίζω επιτέλους, πιστεύω ξανά σε σένα, παλιέ κύριε της κατατρεγμένης καρδιάς»): έτσι υποδέχεται η Πηνελόπη τον Οδυσσέα στο περίπου ομότιτλο μουσικό δράμα του Μonteverdi.
Με διαφορά σχεδόν 400 χρόνων -που ενώνει σαν αχρονικό νήμα τα μεγάλα έργα- ναι, «Il ritorno d’Ulisse (ipatria)» θα έπρεπε να ονομάζεται αυτός ο δίσκος, μια και επαναφέρει τον πολύτροπο Σκαλκώτα στα πάτρια εδάφη μετά από δεκαετίες νεοελληνικής εξορίας.