Radical Hollywood
Paul Buhle and David Wagner
Εκδ. The New Ρress
Φωνές από το παρελθόν. Αλλά ποιο παρελθόν; O Πολ Μπιούλε είναι πανεπιστημιακός και ο Ντέιβιντ Βάγκνερ, δημοσιογράφος. Και οι δύο μαζί κάθησαν και έγραψαν μια εξαντλητική (και ενίοτε κοπιαστική) ιστορία της 20χρονης ερωτοτροπίας (1930-1950) του Χόλιγουντ με τον κομμουνισμό, τον φιλελευθερισμό και όλα τα συμπαρομαρτούντα. Κάθε καταβύθιση στην ιστορία απαιτεί μόχθο, τούτη όμως ανασύρει στην επιφάνεια κάποιες παραλληλίες με το σήμερα, που αξίζει να επισημανθούν, έστω και με περιπαικτικό τρόπο.
Οι σεναριογράφοι
Αξίζει να υπομνησθεί ότι πανικός και Τύπος πάνε μαζί. Και ότι εάν η Αμερική συλλογικά έχασε τα μυαλά της, μπορεί να το ξαναχάσει. Ποια η χρεία του νέου Σαντάμ Χουσεΐν, όταν υπάρχει ο παλαιός Ρόναλντ Ρέιγκαν! Το ερώτημα παραμένει: τι ώθησε το Χόλιγουντ, στις δεκαετίες του 1930 και 1940, προς τα αριστερά, ή τουλάχιστον ελαφρώς αριστερά; Κάθε απάντηση για να είναι αξιοπρεπής πρέπει να είναι σύνθετη. Τη στροφή ξεκίνησαν οι σεναριογράφοι. Ηθελαν όρους και συνθήκες, καθώς η βιομηχανία άλλαζε και άρχισαν να ελαύνουν οι γιάπηδες από τα μεγάλα στούντιο. Τούτο σήμαινε συνδικαλισμό, δηλαδή, για ορισμένους πράγματα τρομερά. Σεναριογράφοι, όπως ο Τζον Μπράιτ ζητούσαν αναγνώριση και καλλιτεχνική ελευθερία, πράγμα που σήμαινε ότι χτυπούσαν το κεφάλι τους, δηλ. το ταλέντο τους, πάνω στον Κώδικα Χέιζ και τον φοβερό υπερασπιστή του, τον Τζόζεφ Μπριν. Παρατηρούν οι συγγραφείς: «Δημόσια ο Μπριν υποστήριζε μια ισορροπημένη αντιμετώπιση του Χίτλερ και του Μουσολίνι, σχεδόν έως τον πόλεμο και εγκωμίαζε ανοιχτά τον Φράνκο». Ιδιωτικά, απέπνεε βαθύ αντισημιτισμό. «Αυτοί οι Εβραίοι δεν φαίνονται να νοιάζονται για τίποτε άλλο εκτός από τα λεφτά και το σεξ», έγραφε το 1937. «Είναι μάλλον αποβράσματα της γης». Μια και οι περισσότεροι από τους σεναριογράφους ήταν Εβραίοι, τέτοιες απόψεις έκαναν τον Μπριν πολυκέφαλο τέρας, έναν επιπλέον εχθρό, εμπόδιο στην ανανέωση.
Εκτός και εντός
Εκτός των τειχών του Χόλιγουντ, ήταν το Κραχ και το Νιου Ντιλ του Ρούζβελτ. Κάτω από τη σημαία τους τάχθηκαν οι πτωχοί νεανίες που μοχθούσαν πάνω από ένα απρόσωπο σενάριο. O πόλεμος και ο φασισμός έρχονταν και ο Στάλιν με τον Κόκκινο Στρατό του κρατούσαν το Ανατολικό Μέτωπο. H ανάγκη ήταν για σενάρια και ήρωες που αντανακλούσαν τον βρασμό της ανθρωπότητας παντού. Ετσι γεννήθηκαν μικροί, σφιχτοί πυρήνες και πιο χαλαρές ομάδες σαν το Λαϊκό Μέτωπο. Ετσι για λίγο διακρίθηκαν οι πιο κοινωνικά συνειδητοποιημένοι βιομήχανοι του κινηματογράφου κι έτσι μετά το Περλ Χάρμπορ κατέστη δυνατό να γίνουν δογματικές ταινίες σαν το «Αποστολή στη Μόσχα».
Υστερα, ο κόσμος άλλαξε. Εγινε το «Το τρένο θα σφυρίξει τρεις φορές», που ο σεναριογράφος του Καρλ Φόρμαν το είδε σαν σύμβολο του ίδιου του Χόλιγουντ, «μια κοινότητα που άρχισε να καταρρέει σιγά σιγά, καθώς άρχισαν να εισέρχονται οι μεγαλοσχήμονες πολιτικοί… και οι άνθρωποι άρχισαν να σωριάζονται… είτε υπέκυπταν στους πολιτικούς γκάνγκστερ ή εκτελούνταν υπό αυτούς».
Η απειλή
Πόσο πραγματική όμως ήταν η υποτιθέμενη απειλή; Συμβατικά η Επιτροπή Αντιαμερικανικών Ενεργειών δίωξε 19 άτομα, που μερικοί τους ήταν διάσημοι, όπως ο Ρόμπερτ Ρόσεν και ο Λιούις Μαϊλστόουν και άλλοι σαν το Ερβιν Πίτσελ και τον Χέρμπερτ Μπίμπερμαν, άγνωστοι. H ετυμηγορία ήταν αυτή που εξεφώνησε το 1949 ο Αρθρουρ Σλέσιντζερ ο νεώτερος: «Επρόκειτο για περιοδεύοντες, πρώην προλετάριους συγγραφείς που πήγαν στο Χόλιγουντ και έγιναν σεναριογράφοι – φαντάσματα σε ένα κλίμα ιδιαίτερα ευνοϊκό για την επέκταση του κομμουνισμού». Δηλαδή, κατά τον Σλέσιντζερ, η Επιτροπή δεν έβλαψε την καλλιτεχνική ανεξαρτησία και ακεραιότητα, αλλά μια μικρή ομάδα μικροτάλαντων ζηλωτών.
Στην πραγματικότητα, όμως, το ριζοσπαστικό κίνημα και στην πιο χαλαρή μορφή του, ήταν πολύ μεγαλύτερο και πιο συγκροτημένο. Εντός του ανήκουν και ψυχαγωγικές ταινίες σαν το «Λάσι γύρνα σπίτι», ο «Μάγος του Οζ» και το «Γεράκι της θάλασσας». Ακόμη, το «Σπασμένο βέλος» πλάι στη «Γυναίκα της χρονιάς». H Κάθριν Χέμπορν και ο Σπένσερ Τρέισι ήταν οι μονάρχες του βασιλείου της Αριστεράς, όπως ο Τζιν Κέλι και η Λορίν Μπακόλ. Για το «ριζοσπαστικό Χόλιγουντ», η αριστερά συμβάδιζε με τα γουέστερν, όπου κάποιος φρικτός τραπεζίτης εκμεταλλευόταν τους εποίκους, κι όπου οι Ινδιάνοι έμοιαζαν με ανθρώπινα πλάσματα.
Ηταν ριζοσπαστική η νοοτροπία που έκανε το «Γεράκι της Μάλτας» και τα περισσότερα από τα φιλμ νουάρ, τα Μπι-Μούβις, να αντιπαρατίθενται ή να λοιδωρούν τον Κώδικα Χέιζ. Ηταν ριζοσπαστικό οι απόκληροι να θριαμβεύουν και ο Τζέιμς Στιούαρτ και ο κ. Σμιθ να πηγαίνουν στην Ουάσιγκτον και ριζοσπαστικά, να πάλλει επί της οθόνης ο σφυγμός της αληθινής ζωής.Μια φορά κι έναν πολύ παλιό καιρό ακόμη και ο Τζον Φορντ και ο Φρανκ Κάπρα, ήταν ριζοσπάστες ακόμη και ο Τζον Γουέιν. Στα αλήθεια, δεν υπήρχε τίποτα το πραγματικά ριζοσπαστικό σε εκείνο το ανερχόμενο Χόλιγουντ. O τόπος, οι σεναριογράφοι και οι σκηνοθέτες που το δημιούργησαν, προσπαθούσαν απλώς να απελευθερωθούν από την αποστειρωτική δύναμη της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, η οποία απομυζούσε τις δυνάμεις τους. Πάρτε τον Ντάλντον Τράμπο, τον Κλίφορντ Οντέτς, τον Ζυλ Ντασσέν, τον Αμπραχαμ Πολόνσκι? οι άλλοι ήταν απλώς ανήσυχα πνεύματα (όπως σήμερα ο Τζορτζ Κλούνεϊ και η Σούζαν Σάραντον).
Μεταμφιεσμένη επιστροφή
Και οι παραλληλισμοί με το παρελθόν; Σήμερα εγκληματίες δεν είναι οι Εβραίοι αλλά οι Αραβες. Σήμερα, τα μεγάλα στούντιο ανεμίζουν την αστερόεσσα, υπέρ του Λευκού Οίκου. Σήμερα, είναι επικίνδυνο να διαφωνείς ανοιχτά. Σήμερα, οι προκαταλήψεις ξαναεπιστρέφουν ντυμένες με τον μανδύα της ηθικής και των αρχών, τα όπλα της μαζικής υστερίας. Οι συγγραφείς τούτου του βιβλίου δεν είχαν την πρόθεση να γράψουν την υποβόσκουσα ιστορία του σήμερα, μόνο ένα ζωντανό εγχειρίδιο μελέτης μιας άνυδρης εποχής, όμως κάποιες υπομνήσεις αναδύονται ανεμπόδιστα στον νου του αναγνώστη.