Κώστας Βεργόπουλος
Το Τέλος του Κύκλου
Καταστολή και Ηγεμονία στον 21ο Αιώνα
Εκδ. «Λιβάνη», σελ. 322
Μεταπολεμικά η υπερατλαντική Δημοκρατία στήριξε -όχι βέβαια δίχως ανταλλάγματα- την ανασυγκρότηση και την πολιτική σταθερότητα σε αρκετές χώρες, περιοριζόμενη στη ρεαλιστική αρχή της επικυριαρχίας, σεβόμενη τρόπον τινά τοπικές ιδιαιτερότητες. Σήμερα, επιχειρείται η ανασυγκρότηση της «αυτοκρατορίας» με τη μέθοδο του οδοστρωτήρα? με αντίστροφη και μονόπλευρη γενναιοδωρία του υπόλοιπου κόσμου προς την Αμερική. «Είτε είστε μαζί μας είτε είστε με τους τρομοκράτες», βροντά κι αστράφτει o Μπους. Αυτό είναι. Υφαίνεται η βία και η καταστολή.
Ο κύκλος της καταστολής
Ο καθηγητής Κώστας Βεργόπουλος στο επίκαιρο βιβλίο του σημειώνει την υποκατάσταση του κύκλου της παγκοσμιοποίησης από τον κύκλο της καταστολής που προσχηματικά άρχισε την επομένη της 11ης Σεπτεμβρίου. Το έργο είναι συνέχεια της μελέτης που εκδόθηκε προ διετίας με τίτλο «Παγκοσμιοποίηση. Η Μεγάλη Χίμαιρα». Στον βαθμό που η «αυτοκρατορία» παραμένει στη θέση της, ενδιαφέρει να ξέρουμε πώς διοικείται? πώς η οικονομική διαχείριση του παγκόσμιου συστήματος μεταλλάσσεται σε αμυντική και στρατιωτική.
Η ανάλυση απαντάει σε τέτοια ερωτήματα και φωτίζει τις πτυχές της νέας παγκόσμιας πολιτικής των ΗΠΑ. Αντί να σταθεροποιούν το παγκόσμιο σύστημα με τη συμπεριφορά τους οι ΗΠΑ αναδιπλώνονται. Πιέζουν ή ενθαρρύνουν τους άλλους να συμμετέχουν σε διεθνείς οργανισμούς, ενώ απορρίπτουν συστηματικά τη δική τους συμμετοχή σε οποιαδήποτε διεθνή συνθήκη θα περιόριζε τα συμφέροντά τους και θα τις έθετε υπό τον έλεγχο της διεθνούς νομιμότητας. Υπονομεύουν κάθε προσπάθεια ανάδειξης εξισορροπητικών πόλων, όπως γίνεται στην πράξη με την ευρωπαϊκή ιδέα. Αντιμετωπίζουν την παγκόσμια οικονομία όχι απλώς ως ανταγωνιστή αλλά ως έναν αντίπαλο που θα πρέπει να εξουδετερωθεί.
Ηδη από το 1980 η Αμερική επιδιώκει τη σταθερότητά της με τίμημα την αποσταθεροποίηση της παγκόσμιας οικονομίας και εις βάρος της διεθνούς αναπτυξιακής δυναμικής. Η σημερινή εκστρατεία του προέδρου εναντίον της διεθνούς τρομοκρατίας σκοπεύει πρωτίστως να καλύψει τις αδύνατες πλευρές της Αμερικής και να προβάλει τις ισχυρές. Σύμφωνα, άλλωστε, με το Oxford English Dictionary, ο όρος «τρομοκρατία» πλάστηκε κατά τη διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης για να δείξει τις Ιακωβίνικες μεθόδους φατριαστικής καταστολής και αιματοχυσίας για τη διάδοση των αρχών της δημοκρατίας και της ισότητας. Σωστά διαβάσατε! Οι σχεδιαστές φροντίζουν επιμελώς για τη λεξιλογική ορθοδοξία.
Η πρωτοφανής έξαρση, λοιπόν, μιας άνευ όρων αντιτρομοκρατικής επαγρύπνησης έρχεται να προστεθεί στις συμφορές και στα δεινά που επισώρευσε η παγκοσμιοποίηση σε οικονομικό, κοινωνικό, πολιτικό και πολιτισμικό επίπεδο. Οι εκθέσεις της Παγκόσμιας Τράπεζας σημειώνουν ότι, σε παγκόσμιο πληθυσμό 6 δισεκατομμυρίων ανθρώπων, περίπου 5 δισεκατομμύρια ζουν με λιγότερο από 2 δολάρια ημερησίως, εκ των οποίων 1,2 δισ. άτομα με λιγότερο από ένα δολάριο ημερησίως. Ακόμη επισημαίνεται ότι το 15% του παγκόσμιου πληθυσμού ιδιοποιείται πάνω από το 80% του παγκόσμιου προϊόντος, ενώ το 50% του παγκόσμιου πληθυσμού περιορίζεται στο 6% του παγκόσμιου προϊόντος. Οι ανισότητες και οι αδικίες αυξάνονται, ακυρώνοντας κάθε ελπίδα και κηλιδώνοντας κάθε έννοια ηθικής στο παγκόσμιο σύστημα. «Η παγκοσμιοποίηση δεν καταστρέφει άλλους πλανήτες, αλλά τον δικό της? είναι μια μεγάλη πρωτοτυπία της εποχής μας», γράφει ο Βεργόπουλος.
Η απο-παγκοσμιοποίηση
Οσο για τη σταδιακή απο-παγκοσμιοποίηση; Δεν είναι εύκολο να απαντηθεί ένα τέτοιο ερώτημα. Γιατί είναι μάλλον δύσκολο να θεωρήσουμε ως υπαίτια της διεθνούς αδικίας μία και μόνη αιτία: την «παγκοσμιοποίηση» ή την «τρομοκρατία». Και αν ο πόλεμος είναι το τέλος του πολιτικού λόγου, η επανέναρξή του θα σημάνει το τέλος της βίας. Οπως και να ‘χει, η αρπακτική διάθεση των μεν καθιστά ανοιχτομάτηδες τους δε. Ολοι οι «εκτός νόμου» -για τους Μπους και Μπλερ- μαζί με τα πρόσφατα αντιπολεμικά κινήματα, με εμβρυακό έστω λόγο, στην ουσία ανακαλύπτουν την «πολιτεία» μετέχοντας στα παγκοσμίως τεκταινόμενα. Εκτός από την οξεία επίκριση της μονοπολικής κυριαρχίας, οραματίζονται και προτείνουν εναλλακτικές μορφές διεθνούς οικονομικής ολοκλήρωσης – πράγματα απόντα από την τρέχουσα πολιτική. Σε αυτό το πλαίσιο, η μελέτη του Κ. Βεργόπουλου έρχεται να δώσει ένα πρόσθετο θεωρητικό υπόβαθρο στο θέμα του τέλους ή όχι της παγκοσμιοποίησης και, σίγουρα, της εξόδου από τα δεινά αυτού του φαύλου κύκλου.
(1) Ο κ. Θ. Βασιλείου είναι πολιτικός επιστήμων.