Ωραία… Τα ελληνικά μυθιστορήματα μεταφράστηκαν, βρήκαν ξένους εκδότες, βγήκαν στην αγορά. Και τώρα; Τώρα τα μεταφρασμένα αρμενίζουν σε δύσκολες θάλασσες. Ποια επιπλέον βοήθεια μπορεί να προσφέρει η πολιτεία, που απλόχερα τα τελευταία χρόνια εξήγαγε συγγραφείς, πρόβαλε βιβλία, επιδότησε μεταφράσεις; Μια απάντηση είναι η πρόσφατη πρωτοβουλία του Ευρωπαϊκού Κέντρου Μετάφρασης (ΕΚΕΜΕΛ), το οποίο σε συνεργασία με το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου, οργάνωσε το περασμένο Σαββατοκύριακο στη Ρόδο την 1η Συνάντηση Ελλήνων συγγραφέων με αρχισυντάκτες και κριτικούς από κορυφαίες ευρωπαϊκές εφημερίδες.
Στο φιλόξενο σπίτι του Διεθνούς Κέντρου Συγγραφέων και Μεταφραστών στη Ρόδο, με τον άνεμο να φυσά ευεργετικά και τα μικρασιατικά παράλια να συντροφεύουν την κοσμοπολίτικη ομήγυρη, ξετυλίχτηκε, ντροπαλά κάπως στην αρχή, πιο θαρρετά αργότερα, η διαδικασία γνωριμίας, συστάσεων, σύμπηξης σχέσεων, μύησης. Από τη μια, η πρώτη δόση συγγραφέων: Ιωάννα Καρυστιάνη, Πέτρος Μάρκαρης, Νίκος Παναγιωτόπουλος, Νίκος Θέμελης, Ελένη Γιαννακάκη, Τάκης Θεωδωρόπουλος, Ευγένιος Τριβιζάς, Ερση Σωτηροπούλου, Βαγγέλης Χατζηγιαννίδης. Από την άλλη πλευρά, οι Boyd Tonki(The Indepedent), Maya Jaggi (The Guardian), Alix Mac Sweeney (Times Literary Supplement), Florence Noiville (Le Monde), Thierry Fabre (La pensee de Midi, Γαλλία), Michel Grodent (Le Soir, Βέλγιο), HUbert Spiegel (Frankfurter Algemeine Zeitung), Angel Vivas (El Mundo), Francisco Solano (El Ρais).
Το καινοφανές του εγχειρήματος δεν επηρέασε δυσμενώς την έκβασή του. Οι συγγραφείς μίλησαν ανοιχτά, εξομολογητικά σχεδόν, με μια χαριτωμένη νευρικότητα, απαντώντας στα, συχνά καίρια, ερωτήματα, εξηγώντας, ή και δηλώνοντας ότι δεν έχουν απαντήσεις. H Ιωάννα Καρυστιάνη δραπέτευσε από τα γυρίσματα των «Νυφών» της, για να παραστεί. Παρότι εντός των ημερών κυκλοφορεί το νέο της μυθιστόρημα (O Αγιος της μοναξιάς), απέφυγε να μιλήσει εκτενώς γι’ αυτό. Προτίμησε να σκιτσάρει με ορμή, με ζέση, ένα αδρό περίγραμμα για το τι γράφει: Γράφω για τους γκρίζους ανθρώπους, τα καμένα χαρτιά, τις στειμμένες λεμονόκουπες… O καθένας έχει ομορφιά, μεγαλείο, λάμψη… Και να πει σαν απολογούμενη: ξεκίνησα να γράφω μεγάλη, στα 42 μου, κι αισθάνομαι ότι με πιέζει ο χρόνος? αισθάνομαι ότι χρωστάω να δώσω κι άλλα, όσα προλάβω.
Ο Νίκος Θέμελης εξέθεσε επίσης διά μακρών τη δική του δόξα γραφής: για το πώς στις τοιχογραφίες-sagas του φιλοδοξεί να αποτυπώσει και να εξηγήσει τον ελληνικό μεσοπόλεμο, του βενιζελισμού και αστικού εκσυγχρονισμού. H λογοτεχνία υπηρετεί μια προσέγγιση /ερμηνεία της ιστορίας; O N. Θέμελης δεν απάντησε σε αυτό το καίριο ερώτημα.
Ο νεότερος N. Παναγιωτόπουλος εξήγησε τις πλάγιες σχέσεις του έργου του με την επιστημονική φαντασία, ενώ ο πρωτοεμφανισθείς B. Χατζηγιαννίδης εξήγησε αφοπλιστικά πώς σχημάτισε την ιδέα του βιβλίου του: παρατηρώντας τις ποικίλες προελεύσεις του μελιού στις ετικέτες των βάζων… Και άλλα τέτοια μικρά, αποκαλυπτικά, ενδιαφέροντα.
Συζητώντας πιο χαλαρά, φιλικά, στις έξοχες βραδινές συνεστιάσεις, ακούσαμε ότι η αγγλική γλώσσα δεν αναζητεί μεταφράσεις, είναι δυσπροσπέλαστη? διότι απλούστατα η περιφέρεια (η αχανής Κοινοπολιτεία) απορρέει αγγλιστί στην τεράστια λεκάνη της κυρίαρχης γλώσσας, πλουτίζοντάς την αδιάκοπα. Να μην επιδιώκουμε λοιπόν μεταφράσεις, γνωριμία, μετάγγιση; Κάθε άλλο. Τα κέρδη της συνάντησης δεν είναι όλα προφανή, και δεν είναι μονοσήμαντα. Αν μη τι άλλο, επικοινωνούμε με ανοιχτόμυαλους διανοούμενους σαν τον Μπόιντ και τη Μάγια, ανθρώπους σαν κι εμάς, συντρώγοντας και συνυπάρχοντας σε μια Ευρώπη που μπορεί να φανερώνεται συνεκτική, φιλική, πολύχρωμη, αλληλοπροσπελάσιμη, ισότιμη. Αδημονούμε για τη συνέχεια.