H μεγάλη στιγμή του Ιαν ΜακΓιούαν
Ιαν ΜακΓιούαν «Εξιλέωση», μτφ. Γιάννης Σκαρπέλος. Εκδόσεις Νεφέλη
Η «Εξιλέωση» μας πηγαίνει πίσω στη δεκαετία του ’30 στην αγγλική εξοχή. Από ‘κει στο μέτωπο του Βελγίου τον B΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Στα νοσοκομεία του Λονδίνου. Και μετά, με ένα άλμα στο χρόνο, φθάνουμε στο 1999. Δεν πρόκειται, όμως, για ένα προβλέψιμο μυθιστόρημα. O Ιαν ΜακΓιούαν δίνει με την «Εξιλέωση» ένα σπουδαίο δείγμα γραφής που εντάσσεται στη μεγάλη παράδοση του βρετανικού μυθιστορήματος. Οσοι έχουν παρακολουθήσει τη γραφή του ΜακΓιούαν, θα διαπιστώσουν ότι στην «Εξιλέωση» επιχειρεί κάτι πολύ πιο σύνθετο, ένα εκ πρώτης όψεως ριψοκίνδυνο εγχείρημα, που, όμως, το βγάζει πέρα με εντυπωσιακή επιτυχία.
Ο Ιαν ΜακΓιούαν είναι αυστηρός. Απαιτεί την εγρήγορση του αναγνώστη. H «Εξιλέωση», αν και χαρακτηρίζεται από αφηγηματική δύναμη, δεν είναι ένα εύκολο μυθιστόρημα. Χωρίζεται σε τέσσερα μέρη. Στο πρώτο, η 13χρονη Βρυώνη έχει γράψει ένα θεατρικό έργο για να υποδεχθεί τον αδελφό της. Εχει βάλει στο παιχνίδι τα ξαδέλφια της, που, όμως είναι απρόθυμα. Το μεγάλο σπίτι στην εξοχή είναι μία επίκληση στην παλιά Αγγλία. H Βρυώνη γίνεται μάρτυρας μιας σκηνής. Βλέπει τον γιο της οικονόμου και την αδελφή της σε σεξουαλική ένταση. Μεταφέρει ένα γράμμα με άσεμνο περιεχόμενο. Καταγγέλλει τον «διαφθορέα» της αδελφής της για αδίκημα που διέπραξε και τον στέλνει στη φυλακή.
Αυτό είναι το υπόστρωμα πάνω στο οποίο θα χτιστεί ένα μυθιστόρημα τύψεων, ενοχών, εξιλέωσης. Εχει ένα τρόπο ο Ιαν ΜακΓιούαν να μιλάει για εξαιρετικά δραματικές καταστάσεις με ένα ήπιο, φλεγματικό ύφος. Οι σκηνές του πολέμου και του νοσοκομείου είναι συνταρακτικές, το τέλος πικρό αλλά καταπραϋντικό. H «Εξιλέωση» κατά ένα παράδοξο τρόπο συνδέεται με τις μεγάλες φωνές της βρετανικής λογοτεχνίας, έχει κάτι από Βιρτζίνια Γουλφ και Εβελιν Γουό, σαν μία ελεγεία για την Αγγλία που θυμάται αμυδρά από τα παιδικά του χρόνια ο ΜακΓιούαν. Ηταν και τότε μία Αγγλία σε απόσυρση, αλλά οι σκιές του Μεσοπολέμου ευκρινείς. O ΜακΓιούαν δείχνει να χρησιμοποίησε αυτό τον βρετανικό καμβά για να μιλήσει για την ενηλικίωση, την ιστορία, τον αγώνα να ξεπεράσει κανείς τον εαυτό του. Εχει πλήθος χαρακτήρων που χαράσσονται στη μνήμη. Με την «Εξιλέωση», ο Ιαν ΜακΓιούαν έθεσε τον πήχυ πολύ ψηλά και έχει δημιουργήσει μεγάλες προσδοκίες για το επόμενο εγχείρημά του.