Λουκάς Τσούκαλης
What Kind of Εurope?
εκδ. Oxford University Press 240 σελ.
Το ερώτημα «ποιο είδος Ευρώπης θέλουμε;» είναι από αυτά που προκαλούν έντονες διχογνωμίες. Οι ευρωσκεπτικιστές πιστεύουν ότι η Ευρωπαϊκή Ενωση πάει να γίνει κάτι σαν ομοσπονδιακό κράτος, ενώ αυτοί θα ήθελαν να μοιάζει περισσότερο με περιοχή ελεύθερου εμπορίου. Οι ευρωπαϊστές συχνά διαμαρτύρονται ότι η Ευρωπαϊκή Ενωση εξακολουθεί να είναι κατά κύριο λόγο ένας οικονομικός οργανισμός, ενώ αυτοί θέλουν να εξελιχθεί σε κάτι που να μοιάζει περισσότερο με κράτος.
Στη συνεχιζόμενη συζήτηση για τον χαρακτήρα και τους στόχους της Ευρωπαϊκής Ενωσης, εκείνοι που διατυπώνουν ξεκάθαρα και ενδιαφέροντα επιχειρήματα δεν είναι συνήθως καλά πληροφορημένοι. Ενώ εκείνοι που είναι καλά πληροφορημένοι, εκφράζονται συνήθως με τον δυσνόητο και βαρετό τρόπο των μυημένων της Ε.Ε.
Με ζωντανό τρόπο
Ο Λουκάς Τσούκαλης καταφέρνει να σπάσει αυτή τη θλιβερή παράδοση. Καθηγητής στην έδρα ευρωπαϊκών σπουδών Ζαν Μονέ του Πανεπιστημίου Αθηνών και επισκέπτης καθηγητής στο Κέντρο Ανωτέρων Σπουδών Ρομπέρ Σουμάν και στο College D’ Europe, είναι κατ’ εξοχήν μυημένος στα ευρωπαϊκά πράγματα. Ωστόσο, παρά τα «μειονεκτήματα» αυτά, κατόρθωσε να γράψει ένα βιβλίο για την Ευρωπαϊκή Ενωση, το οποίο θίγει μεγάλα ερωτήματα και γράφει γι’ αυτά με σαφή και ζωντανό τρόπο (παρ’ όλο που χρησιμοποιεί υπερβολικά συχνά παρενθέσεις και αγκύλες).
Το κεντρικό επιχείρημα του Λ. Τσούκαλη είναι ότι οι παραδοσιακοί τρόποι θεώρησης της Ευρώπης είναι ξεπερασμένοι. Υποστηρίζει, αρκετά τεκμηριωμένα, ότι ως βασικό πολιτικό ερώτημα τίθεται συνήθως το αν θα πρέπει να υπάρξει περισσότερη ή λιγότερη πολιτική ολοκλήρωση – μια διαμάχη ανάμεσα στις «Βρυξέλλες» και το έθνος – κράτος. Παραδέχεται επίσης ότι η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση υπήρξε σε μεγάλο βαθμό «προϊόν μιας εκ των άνω συνομωσίας, με καλές προθέσεις και αξιοσημείωτα αποτελέσματα».
Αριστερές και δεξιές επιλογές
Κατα την άποψή του, ωστόσο, και τα δύο αυτά κεντρικά χαρακτηριστικά πρέπει να αλλάξουν: «O ελιτίστικος χαρακτήρας της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης φθάνει πολύ γρήγορα στα όριά του. Το ευρωπαϊκό σχέδιο πρέπει να γίνει περισσότερο δημοκρατικό και επομένως περισσότερο πολιτικό». O ορισμός τού τι σημαίνει «πολιτικό» πρέπει επίσης να αλλάξει. O Λ. Τσούκαλης θα προτιμούσε να αντικατασταθεί το δίλημμα «έθνος – κράτος ή Ευρωπαϊκή Ενωση» με μια πανευρωπαϊκή πολιτική που θα εστιάζει στις «αριστερές – δεξιές» επιλογές, οι οποίες έχουν ήδη συζητηθεί πολύ στο εσωτερικό των εθνικών πολιτικών συστημάτων. Αυτό θα σήμαινε να αναγνωρισθεί ότι πολιτικές επιλογές όπως η ενιαία αγορά και το κοινό νόμισμα, οι οποίες έχουν παρουσιαστεί ως τεχνοκρατικές ή πολιτικά ουδέτερες, είναι στην πραγματικότητα έντονα πολιτικές και δημιουργούν χαμένους και κερδισμένους.
Το είδος της Ευρώπης που θα δημιουργούσε ο Λ. Τσούκαλης δεν θα άρεσε σε όλους. Θα εξόργιζε τους Γάλλους κάνοντας περικοπές στην κοινή αγροτική πολιτική και θα αιφνιδίαζε δυσάρεστα τους Ισπανούς και τους Πολωνούς, επανεθνικοποιώντας μερικώς ορισμένα διαρθρωτικά ταμεία. Θα έκανε έξαλλους τους Βρετανούς και τους Ιρλανδούς προωθώντας έναν «ενιαίο ευρωπαϊκό φόρο». Και θα επαναπροσανατόλιζε πολλά από τα χρήματα αυτά για να ενισχύσει την κοινή εξωτερική και μεταναστευτική πολιτική της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
Θα αναστάτωνε τους θιασώτες της ευρωπαϊκής ομοσπονδιοποίησης αντιτασσόμενος στη δημιουργία ενός πανευρωπαϊκού κράτους πρόνοιας, αλλά θα εξόργιζε επίσης τους αντιπάλους της ομοσπονδιακής συγκρότησης προτείνοντας έναν εκλεγμένο πρόεδρο της Ευρώπης. Εν πάση περιπτώσει, όλοι όσοι συζητούν για το μέλλον της Ευρώπης θα ωφελούνταν από το διάβασμα αυτού του βιβλίου, το οποίο καταφέρνει να συνοψίσει παλιά επιχειρήματα με περιεκτικό και κατανοητό τρόπο, ενώ παράλληλα εισάγει νέες ενδιαφέρουσες ιδέες στη συζήτηση.