Με καθυστέρηση 130 ετών, ένα από τα πιο σημαντικά μυθιστορήματα του 19ου αιώνα, το «Middlemarch» της Τζωρτζ Ελιοτ (1819-1880), μεταφράστηκε στην ελληνική γλώσσα. Πολυσέλιδο (άνω των 1.000 σελίδων) και συναρπαστικό με αφηγηματική πλοκή, το «Middlemarch» (ο τίτλος είναι τοπωνύμιο) κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Ινδικτος» σε μετάφραση Εύης Γεωργούλη, η οποία υπογράφει και το περιεκτικό και εμβριθές επίμετρο. Είναι μία φροντισμένη έκδοση που έρχεται να καλύψει ένα σημαντικό κενό, από τα πολλά που έχουν μείνει ακόμη αμετάφραστα, δεκαετίες μετά την πρώτη τους έκδοση.
Τοιχογραφία
Το «Middlemarch», από τα ώριμα και κορυφαία έργα της Ελιοτ, εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1871. Μπορεί κανείς να το προσεγγίσει ως μία τοιχογραφία της αγγλικής επαρχιακής ζωής στη δεκαετία του 1830 στην κόψη μιας μεταβατικής εποχής. Μπορεί επίσης να το δει ως μια εμβάθυνση στον φιλοσοφικό στοχασμό της Ελιοτ και στη θέση της για την ευθύνη του ατόμου στην οργάνωση της ζωής του. H Ελιοτ είχε αποκλίνει από ντετερμινιστικά πρότυπα και είχε υπερασπισθεί εκσυγχρονιστικές απόψεις για τη σχέση του ανθρώπου με την κοινωνία, τον οποίον αντιμετώπιζε τόσο ως πολίτη όσο και ως φιλοσοφική οντότητα. Είχε δηλαδή, η Ελιοτ, θέση πάνω σε ζητήματα δημοκρατίας και ηθικής. Το «Middlemarch» είναι μία μυλόπετρα της βικτοριανής λογοτεχνίας, ένα μεγαλόπνοο έργο που ανανέωσε τη φύση του μυθιστορήματος.
Από τον 19ο στον 21ο
Η ελληνική μετάφραση του «Middlemarch», ενταγμένη επιτυχώς στην προσεγμένη λογοτεχνική σειρά των εκδόσεων «Ινδικτος», είναι και αυτή καρπός μιας πρόσφατης στροφής της ελληνικής εκδοτικής σκηνής στα κλασικά έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Στην τελευταία δεκαετία είδαμε σημαντικά έργα της λογοτεχνίας του 19ου αιώνα είτε να περνούν για πρώτη φορά στην ελληνική γλώσσα, με καθυστέρηση αιώνος και πλέον, είτε να εκδίδονται σε νέες, σχολιασμένες μεταφράσεις. Σταθμός στη νέα αυτή αναζωογονητική στροφή υπήρξε η μετάφραση του κλασικού έργου του Χέρμαν Μέλβιλ «Μόμπι Ντικ» που κυκλοφόρησε στις αρχές της δεκαετίας του ’90 από τις εκδόσεις Gutenberg, σε μετάφραση και σχολιασμό του A. K. Χριστοδούλου, του ειδικού στον Μέλβιλ. Σημαντική ήταν επίσης η νέα μετάφραση από τον Αρη Μπερλή του κλασικού, επίσης, βικτοριανού μυθιστορήματος της Εμιλι Μπροντέ «Ανεμοδαρμένα Υψη», που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Αγρα» το 1994. H κυκλοφορία εκείνης της μετάφρασης είχε τότε ανοίξει διάλογο και είχε αναζωπυρώσει το ενδιαφέρον για τη λογοτεχνική παράδοση του 19ου αιώνα.
Μόλις δύο χρόνια πριν, το 2001, οι εκδόσεις «Πατάκη» είχαν εκδώσει για πρώτη φορά στην ελληνική γλώσσα δύο έργα σε έναν τόμο της Ελίζαμπεθ Γκάσκελ, σύγχρονης της Τζωρτζ Ελιοτ, που ασχολείται επίσης με την επαρχιακή βικτοριανή Αγγλία. O τόμος εκείνος με τις νουβέλες «Κράνφορντ» και «H εξαδέλφη Φύλλις» σε μετάφραση Παλμύρας Ισμυρίδου, είχε προχωρήσει ένα ακόμη βήμα τη διείσδυση της βικτοριανής λογοτεχνίας στην ελληνική γλώσσα. Στο ίδιο κλίμα, που προετοίμασε τη σημερινή υποδοχή του «Middlemarch», θα συμπεριλάβουμε και τις πρόσφατες σχετικά μεταφράσεις τεσσάρων ακόμη μυθιστορημάτων του 19ου αιώνα.
Τέσσερα ακόμη έργα
Τα δύο από αυτά αφορούν δύο σχετικά άγνωστους στην Ελλάδα βικτοριανούς συγγραφείς, με σημαντικό όμως έργο. Το ένα είναι «H κοινή ανθρώπινη μοίρα» του Σάμιουελ Μπάτλερ (1835-1902) που κυκλοφόρησε στα ελληνικά μόλις το 1994 (μετ. Εφη Καλλιφατίδη, εκδ. Gutenberg). Το άλλο είναι «Οι Κονδυλοφόροι» του Τζωρτζ Γκίσινγκ (εκδόσεις «Εξάντας») που στην Αγγλία κυκλοφόρησε το 1891 και στα ελληνικά, 102 χρόνια αργότερα. Δύο ακόμη αναφορές σε έργα του Ντίκενς συμπληρώνουν αυτήν τη σύντομη αναδρομή στην πρόσφατα μεταφρασμένη βικτοριανή λογοτεχνία. Το 1996, είδαμε στα ελληνικά τη νέα μετάφραση του μυθιστορήματος «Το Παλαιοπωλείο» (μετ. Εφη Καλλιφατίδη, εκδ. «Ωκεανίδα») και λίγο αργότερα την πολύ καλή μετάφραση του κλασικού έργου «Μεγάλες Προσδοκίες» από την Αρτεμη Σταμπουλοπούλου, που κυκλοφόρησαν οι εκδόσεις «Πόλις».