O συνθέτης και τραγουδιστής Ζακ Μπρελ ήταν από τις Βρυξέλλες. Και όταν τραγουδάει για τις Βρυξέλλες είναι σαν για έναν τόπο που πάντα βρέχει πάνω στα παλιά καλντερίμια. Εκεί, ο πρόγονός του ποιητής Πολ Βερλέν πυροβόλησε τον Ρεμπό και από εκείνα τα δρομάκια που γυάλιζαν στη βροχή έγραψε τον στίχο που λέει ότι βρέχει στην πόλη, όπως βρέχει στην καρδιά του. Από αυτόν τον στίχο, και από τις Βρυξέλλες, κι όταν ακόμη δεν κατονομάζονται ή ονομάζονται διαφορετικά, προέρχονται πολλά τραγούδια του Μπρελ. Για τη γενέτειρά του έχει πει ότι του εντυπώθηκε στην ανάμνηση σαν στάση του τραμ? του τραμ που έπαιρνε μικρός κάθε πρωί και κάθε βράδυ. Πάντα έβρεχε.
Το τραμ το τελευταίο
Ο Ζακ Μπρελ ανήκει στην παράδοση των «σανσονιέ», όπως τους ορίζει η γαλλική γλώσσα, τη σύγχρονη επιβίωση των παλιών τροβαδούρων και μολονότι ο έρωτας ήταν, όπως κι εκείνων, το κύριο θέμα του, το περιβάλλον πολλών ερωτικών τραγουδιών του είναι βελγικό. Σήμερα, που φαίνεται απίθανο να γράφονται παθιασμένα τραγούδια στις Βρυξέλλες, το να ακούει κανείς στα τραγούδια του Μπρελ για τηγανητές πατάτες ή για το τελευταίο δρομολόγιο του τραμ, είναι κάτι το μυθικό. Το ότι πέτυχε να μυθοποιήσει στα τραγούδια του τις Βρυξέλλες, κάνει τα τραγούδια αθάνατα και παρεμπιπτόντως τις Βρυξέλλες. Μπορεί να τις εγκατέλειψε για το Παρίσι και ύστερα για τον Ειρηνικό, όπως πριν από αυτόν ο Γκογκέν, τη Γαλλία, όμως η πόλη του, 25 χρόνια μετά τον θάνατό του στις Νότιες Θάλασσες, θυμάται κι αυτόν και τα τραγούδια του.
Ο ίδιος ο Μπρελ είναι ο καλύτερος οδηγός για τον Μπρελ. Και το όνομά του φέρει ο τίτλος «O Μπρελ των Βρυξελλών», των εκδηλώσεων που διοργάνωσε στη μνήμη του η γενέτειρά του. «Το δικαίωμα στο όνειρο» είναι η έκθεση που ετοίμασε η κόρη του Φρανς, όπου με αρχειακό κυρίως υλικό, ταινίες και συναυλίες, περιγράφεται η ζωή του Μπρελ από το οικογενειακό του σπίτι στο Βέλγιο μέχρι τα χρόνια του στο Παρίσι.
Ο Μπρελ γεννήθηκε το 1929 και η οικογένειά του ήταν μεσοαστική. Στα 11 του ο πατέρας του τον πήρε ως διάδοχό του στην οικογενειακή επιχείρηση και εκεί ο νεαρός αποφάσισε ότι μοίρα του δεν ήταν να γίνει επιπλοποιός. Ως νέος μουσικός το 1953 αποφάσισε να δοκιμάσει την τύχη του στο Παρίσι όπου εργάστηκε σκληρά. Τα τραγούδια του, ιστορίες αγάπης, λαχτάρας και ερημιάς, ήταν μοναδικά και μέσα σε δέκα χρόνια, καθώς γράφει η Γκαμπριέλ Ονίλ στη «Φαϊνάνσιαλ Τάιμς», ξεπέρασαν τα όρια των γαλλόφωνων χωρών και άρχισαν να αποδίδονται και από ξένους καλλιτέχνες, όπως το θρυλικό «Νε με κιτ πα» («μη με εγκαταλείπεις), από τον Φρανκ Σινάτρα και την Ντάστι Σπρίνγκφιλντ.
Το 1966 εγκατέλειψε τις μουσικές περιοδείες και συγκεντρώθηκε στον κινηματογράφο. H αποχαιρετιστήρια συναυλία του στο «Ολύμπια» του Παρισιού, μαζί με συνεντεύξεις από το καμαρίνι του, είναι ο κορμός της έκθεσης στο Διεθνές Ιδρυμα Ζακ Μπρελ στις Βρυξέλλες.
Το τοπίο του Μπρελ είναι η Φλάνδρα, αναζήτησε όμως και μακρινότερους ορίζοντες. Διέσχισε τον Ατλαντικό και τον Ειρηνικό και εγκαταστάθηκε τελικά στα Νησιά Μαρκίζες, όπου εκεί, παραδόξως, τον χτύπησε ο καρκίνος του λάρυγγα. Πέθανε στο Παρίσι το 1978, στα 49 χρόνια του.
Καπνισμένα μπαρ
Ηδη από τη δεκαετία του 1960 τα πέτρινα καλντερίμια που τραγούδησε είχαν γίνει αντικείμενα νοσταλγικά, μια και άρχισαν να δίνουν τη θέση τους στα γκρίζα ανάκτορα της ευρωγραφειοκρατίας. Παραμένουν λίγα και κάποια καπνισμένα μπαρ για να θυμίζουν τη φωνή και την ατμόσφαιρα των τραγουδιών του.