Θλιμμένοι τροπικοί

2' 42" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Οι Γιανομάμι είναι πιθανώς το μόνο, εναπομένον δείγμα των πολυάριθμων φυλών που κατοικούσαν κάποτε στη λεκάνη του Αμαζονίου, αρμονικά συμβιώνοντας με τα τροπικά δάση. Οι Δυτικοί ανθρωπολόγοι, βέβαια, διέπραξαν παλιότερα το λάθος να βλέπουν έναν τέτοιο τρόπο ζωής, γυμνοδίαιτοι πρωτόγονοι, πνεύματα της Φύσης κυρίαρχα του ρυθμού της ζωής, κυνήγι και ψάρεμα, σαν ενσάρκωση των ρουσοοϊκών οραμάτων.

Παραλληλίες

Ομως, ήταν μια ζωή, σύντομη, σκληρή, εργώδης. Από αυτήν την άποψη είναι αξιοθαύμαστο ακόμη και το ότι επέζησαν οι Γιανομάμι. Σε επαφή με τους Δυτικούς ήρθαν για πρώτη φορά στις αρχές του 20ού αιώνα.

Στο μέσον του αιώνος, καθολικοί και προτεστάντες ιεραπόστολοι είχαν εγκατασταθεί στα εδάφη τους στα οποία, κατά τη δεκαετία του 1980, εισήλθαν κυνηγοί του χρυσού. Μόλυναν τα νερά, έφεραν μεταδοτικές ασθένειες και μόλις το 1992 η κυβέρνηση της Βραζιλίας, υποχω ρώντας σε διεθνείς πιέσεις, τους παραχώρησε για να ζουν μια δασική έκταση 37 χιλιάδων τετραγωνικών χιλιομέτρων. Μέσα στη δυστυχία τους όμως οι Γιανομάμι διατήρησαν τη γλώσσα, τα ήθη και τα έθιμά τους. Αγωνίστηκαν γι’ αυτό και αυτόν τον αγώνα παρουσιάζει τώρα η σπάνια έκθεση του Ιδρύματος Σύγχρονης Τέχνης Καρτιέ του Παρισιού, «Οι Γιανομάμι ή το πνεύμα του δάσους». Δεν είναι μια απλή εθνογραφική έκθεση, όπως σημειώνει ο Αλαν Ράιντινγκ στους «Νιου Γιορκ Τάιμς», αλλά συνάμα και μια απόπειρα κατάδειξης της παραλληλίας μεταξύ της φαντασίας των Γιανομάμι και της δημιουργικής διαδικασίας Δυτικών καλλιτεχνών.

Κέντρο είναι η κοινότητα Βατορίκι, 127 κατοίκων, ένα από τα 185 χωριά όπου ζουν οι δωδεκάμισι χιλιάδες Γιανομάμι της Βραζιλίας (άλλοι 14 χιλιάδες ζουν, μόλις επιβιώνοντας, στη Βενεζουέλα). O Μπρους Αλμπέρ είναι ένας Γάλλος εθνολόγος που εργάζεται πλάι στους ιθαγενείς από τη δεκαετία του 1970 και ο Ντέιβι Κοπενάβα, ένας Γιανομάμι που μιλάει πορτογαλικά όσο και τη μητρική του γλώσσα, υπήρξε ο σύνδεσμος μεταξύ του Βατορίκι και του Παρισιού.

Πέρυσι, πέντε από τους καλλιτέχνες της έκθεσης ταξίδεψαν στο Βατορίκι, τρεις άλλοι δούλεψαν με υλικό φερμένο από την περιοχή και τέσσερις ακόμη ασχολήθηκαν με φωτογραφίες και φιλμ που τραβήχτηκαν στα τροπικά δάση πριν από μερικά χρόνια. Το αποτέλεσμα είναι μια εικόνα της καθημερινής ζωής και των θρησκευτικών τελετών των Γιανομάμι, καθώς και η δυτική εκδοχή της κοσμοαντίληψής τους.

Στο κέντρο της ζωής τους στέκει ο σαμάνας, στην περίπτωση του Βατορίκι δώδεκα σαμάνες, που ρουφώντας την παραισθησιογόνο ουσία γιακοάνα, επικοινωνούν με τα πνεύματα, τα οποία γιατρεύουν τους αρρώστους και εποπτεύουν τη ζωή του δάσους. Μέσω των σαμάνων, οι Γιανομάμι μετέχουν του εσωτερικού κόσμου, όπου ο δημιουργός και πλάστης του παντός, Ομάμα, βρίσκεται σε διαρκή σύγκρουση με τον κακό αδελφό του Γιοάσι.

Με αυτόν τον κόσμο προσπάθησαν να συνυπάρξουν οι καλλιτέχνες του Ιδρύματος Καρτιέ. O Γάλλος Ρεμόν Ντεπαρντόν γύρισε μια ημίωρη ταινία, όπου αποτυπώνει σκηνές κυνηγιού και ψαρέματος, αλλά και σαμάνες υπό την επίδραση του γιακοάνα, ενώ ο Αμερικανός Γκάρι Χιλ ήταν ο μόνος Δυτικός που κατανάλωσε γιακοάνα και κατέγραψε σε φιλμ τον εαυτό του, σε κατάσταση παραίσθησης, να κρέμεται ανάποδα και να μουρμουρίζει πράγματα ακατάληπτα.

Το φως πέφτοντας

Και η ομορφιά; O Στέφεν Βιτιέλο από τη Νέα Υόρκη συνέλαβε τους ήχους του δάσους και της καθημερινότητας των ιθαγενών σε ένα βίντεο που ταξιδεύει τον νου στον Αμαζόνιο και ο Ιάπωνας Ναόκι Τακιζάβα, σε ένα άλλο, ανάπλασε ποιητικά την ιδέα του δάσους, με το φως να διαπερνάει τα κλαριά των δέντρων και να γυαλίζει πάνω σε φυλλώματα και στις ράχες περαστικών ζώων.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή