Τον θυμάμαι αμυδρά τις ζοφερές ημέρες του πολέμου στη Γιουγκοσλαβία. Τότε, ο Μπερνάρ Ανρί Λεβί είχε ξεσπαθώσει κατά των Σέρβων και είχε γίνει κάτι σαν μπετόν αρμέ με όλο το σινάφι των Γάλλων διανοουμένων της εποχής που ζητούσαν να βομβαρδιστεί το Βελιγράδι. Οπερ και εγένετο, όχι γιατί το απαιτούσε ο Λεβί ή ο Κουσνέρ, αλλά γιατί πολλές φορές έτσι επιτάσσουν οι στρατηγικές συντεταγμένες.
Εκτοτε παρακολουθούσα τα κείμενά του στο γαλλικό περιοδικό «Le Point». Τίποτα το φοβερό. Λίγη χολή παραπάνω απ’ όση εμείς οι δημοσιογράφοι συνηθίζουμε να ρίχνουμε στα κείμενά μας, άντε και μερικές ιστορικές αναφορές. Γι’ αυτό και εντυπωσιάστηκα, όταν επιστρέφοντας από το ταξίδι της ανάπαυλας, πήρε το μάτι μου στους έγκυρους «Φαινάνσιαλ Τάιμς» ένα ολόκληρο αφιέρωμα στην υψηλότητά του. Θέλω να ελπίζω πως το αφιέρωμα έγινε με αφορμή το τελευταίο βιβλίο του Μπερνάρ Λεβί για τον σφαγιασθέντα δημοσιογράφο της «Wall Street Journal» Ντάνιελ Περλ. Αυτόν που επελέγη από εξτρεμιστές ισλαμιστές να πληρώσει με τις μύριες όσες κουκκίδες του αίματός του τις ανεξέλεγκτες, απρόβλεπτες και σε τελευταία ανάλυση μοιραίες, για τον μουσουλμανικό κόσμο, αποφάσεις της νεοσυντηρητικής αμερικανικής ηγεσίας.
Στη Γαλλία ο Μπερνάρ Ανρί Λεβί είναι διάσημος σε τέτοιο βαθμό, ώστε να βρίσκεται χιλιόμετρα μπροστά ακόμη και από τον Νόελ Γκάλαγκερ των Oasis που θεωρείται top και συνήθως φλερτάρει την κορυφή του star system. Λένε ότι οι Γάλλοι προσκολλώνται στους διανοουμένους τους και σ’ εκείνους που διατηρούν ακόμη και σήμερα ψήγματα αριστοκρατικής καταγωγής. H εποχή του Διαφωτισμού εξακολουθεί να διαφεντεύει τις ζωές τους και παρά τα όποια κοινωνικά προβλήματα της χώρας, αλλά και την πολυφυλετική πλέον σύνθεσή της, μεγάλη μερίδα της Γαλλίας παραμένει πιστή στις αρχές και τις αξίες εκείνης της περιόδου.
Ο Λεβί, λοιπόν, είναι ένας σύχγρονος διανοητής. Ενας άνθρωπος των γραμμάτων, που λένε. Κυκλοφορεί μονίμως με το laptop και το κινητό του, έχοντας παραμάσχαλα το, δεξιών αποκλίσεων, πολιτικό περιοδικό «Le Point». Στο μανίκι του, όμως, κρύβει έναν άσο κι όταν στριμώχνεται γενικά, τον βγάζει. Πρόκειται για την απαστράπτουσα σύζυγό του. Την κατά μερικές δεκεατίες νεότερή του ηθοποιό Arielle Dombasle. Στους κοσμικούς παρισινούς κύκλους λένε πως το ζεύγος Λεβί μοιάζει πολύ με το ζεύγος Αρθουρ Μίλερ και Μέριλιν Μονρόε!
Οι «Φαϊνάνσιαλ Τάιμς» εκτιμούν πως το επί 25 χρόνια φαινόμενο της γαλλικής διανόησης Μπερνάρ Ανρί Λεβί (BHL) με την έκδοση του βιβλίου του «Ποιος σκότωσε τον Ντάνιελ Περλ» θα βγει από τα σύνορα της Γαλλίας και θα λειτουργήσει ως παγκόσμιο φαινόμενο. Μάλιστα, η έγκριτη βρετανική εφημερίδα επικαλείται άρθρο του αμερικανικού περιοδικού «Vanity Fair» που τοποθετεί τον Λεβί στην ίδια θέση με τον Σαρλ Μπωντλέρ, τον Εμίλ Ζολά, τον Βίκτωρ Ουγκώ, τον Αντρέ Μαλρώ και τον T.E. Λώρενς. Στο ίδιο άρθρο το αμερικανικό περιοδικό αναφέρει πως την πρώτη φορά που η Arielle Dombasle είδε τον Λεβί, νόμισε ότι είδε μπροστά της τον Ιησού Χριστό!
Σίγουρα αγγίζουν τα όρια της υπερβολής αυτές οι συγκρίσεις. Αλλά κάπως έτσι λειτουργεί παντού στον δυτικό κόσμο το star system, μόνο που η περίπτωση του Μπερνάρ Λεβί έχει και πολιτικές διαστάσεις. O Γάλλος διανοητής γεννήθηκε στην Αλγερία. Μεγάλωσε όμως στο Παρίσι και σπούδασε υπό το άγρυπνο βλέμμα του μαρξιστή θεωρητικού Louis Althusser. Εναγκαλίστηκε τον μαοϊσμό και τις ιδέες της άκρας Αριστεράς, αλλά μετά τον Μάη του ’68 έκρινε πως ο συγκεκριμένος χώρος δεν θα του έδινε ψωμί ούτε και την αίγλη που χρειαζόταν για να αναρριχηθεί. Το βιβλίο του «H βαρβαρότητα με το ανθρώπινο πρόσωπο» ήταν η δική του επίθεση στον μαρξιστικό χώρο και στη μαρξιστική γαλλική σκέψη, όπου κατήγγειλε τον κομμουνισμό ως δικαιολογία για ολοκληρωτική αγριότητα. Ηταν η εποχή που εφηύρε ένα σλόγκαν τόσο πειστικό ώστε έγινε το σύνθημα μιας ολόκληρης γενιάς ανθρώπων.
«Είμαι το νόθο παιδί ενος διαβολικού ζευγαριού, του φασισμού και του σταλινισμού», είπε ο Λεβί για ν’ αρχίσει σιγά σιγά ν’ απομακρύνεται από τον μαρξισμό, τον οποίον παντού όπου βρισκόταν χαρακτήριζε demode. Και με αυτήν τη λογική, φρόντισε να υφάνει την καινούργια προσωπικότητά του, που μεταφραζόταν σε εμφανίσεις με πανάκριβα αυτοκίνητα, προσωπικούς ενδυματολογικούς κανόνες και συζητήσεις γύρω από τις γυναίκες ή μάλλον κάτι βαθύτερο (καταλαβαίνετε εσείς). Ενδιαμέσως έγραφε βιβλία για τους Βόσνιους μουσουλμάνους, τα έβαζε με την αμερικανική υπερδύναμη (στην προκειμένη περίπτωση, όμως, με το γάντι) και τελευταία, απεσταλμένος της γαλλικής κυβέρνησης υπό τον Σιράκ και τον Ζοσπέν, έκανε την εμφάνισή του στην Καμπούλ, όπου μαζί με το αντιρατσιστικό γκρουπ SOS Racisme έστησαν τον ραδιοφωνικό σταθμό Radio Free Kabul. Τότε και μόνον η ιδέα να σταλεί ένας διανοούμενος σε πολεμική ζώνη προκάλεσε τον γέλωτα και τα ειρωνικά σχόλια των απανταχού στον κόσμο ρεαλιστών της πολιτικής.
Πίσω όμως από τις κουίντες, η γαλλική κυβέρνηση είχε χαράξει ήδη τη δική της πολιτική και άνοιγε πλέον την ψαλίδα της διαφοροποίησής της από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Τη στιγμή, δηλαδή, που η Ουάσιγκτον έστελνε μαχητικά και ορδές στρατιωτών για να πλήξουν τους Ταλιμπάν, η Γαλλία έστελνε έναν διανοούμενο… κάτι σαν το γαρύφαλλο του Μιτεράν σε εποχές με πολύ μεγαλύτερο πολιτικό ενδιαφέρον. Τότε ακριβώς ο Μπερνάρ Ανρί Λεβί είχε δηλώσει στον Τύπο: «H Γαλλία, όπως είχε πει ο Καρλ Μαρξ, είναι η χώρα της πολιτικής, της επανάστασης και της παγκοσμιότητας. Είναι αυτοί ακριβώς οι παράγοντες που μεγεθύνουν τον ρόλο του διανοουμένου και ώς ένα βαθμό εξηγούν γιατί δίδεται τόση βαρύτητα σ’ αυτές τις προσωπικότητες που προβάλλουν την αλήθεια, το δίκαιο και το καλό και οι οποίες διακρίνουν μια ευγένεια σε κάθε πολιτικό γεγονός. Πηγαίνουν κόντρα στον εμπειρισμό, τον πραγματισμό και τη συστολή της αγγλοσαξονικής διανόησης. Στην Αγγλία, η πολιτική δεν είναι ευγενής σκοπός, αλλά μια φυσιολογική κοινωνική δραστηριότητα».
Στην Καμπούλ ο Λεβί έμαθε για την τύχη του Ντάνιελ Περλ. Και ήταν το ενδιαφέρον του για έναν τόσο σημαντικό δημοσιογράφο που τον οδήγησε στο να αναζητήσει τα αίτια της δολοφονίας του. Λένε πως το βιβλίο του, που θα κυκλοφορήσει τον άλλο μήνα στις Ηνωμένες Πολιτείες, περιέχει πολλές ανακρίβειες και λάθη στα ονόματα των πρωταγωνιστών του. Στη Γαλλια ήδη έχει πουλήσει διακόσιες χιλιάδες αντίτυπα κι αν σε κάτι συμφωνούν όσοι το διάβασαν, είναι ότι προσεγγίζει το θέμα της δολοφονίας ως συγγραφέας, φιλόσοφος και δημοσιογράφος και ότι το τελικό αποτέλεσμα ισορροπεί ανάμεσα στο ρομάντσο και την έρευνα.
Πολλές κουβέντες για το τίποτα, που θα ‘λεγε και η Μαργκερίτ Γιουρσενάρ, την οποία σωστά τιμά η Γαλλία αυτές τις μέρες. Τα κράτη χρειάζονται είδωλα και πρότυπα βγαλμένα από το χώρο της κουλτούρας, όχι γιατί την εκτιμούν, αλλά γιατί μπορούν με περισσή άνεση να κρύβονται πίσω τους και να παράγουν ρεαλιστικό πολιτικό έργο. Αν δεν κάνω λάθος, ένα τέτοιο πρότυπο είναι ο Μπερνάρ Ανρί Λεβί και η διανοουμενίστικη πολιτική που εκπέμπει. Αλλωστε, είναι μη αμφισβητήσιμο γεγονός πως ο Λεβί και οι όμοιοί του πολύ απέχουν από τους πνευματικούς ήρωες, τους κοινωνικούς αναμορφωτές και τους οραματιστές των προηγούμενων αιώνων.