Μεταμορφώσεις της Αθήνας

3' 37" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Μ. Καρδαμίτση-Αδάμη – Φ. Κωνσταντίνου

Αθήνα τότε και τώρα

Σύγχρονη φωτογράφηση των φωτογράφων L. Lugozi και Λ. Κουργιαντάκη, παλιές αρχειακές λήψεις περιόδου 1839-1919,

Ολκός 2002, σελ. 177.

Κάθε χρονικό άλμα, ακόμα και το πιο σύντομο και φαινομενικά ανώδυνο, κατά κανόνα αποδεικνύεται παγιδευμένο, ύπουλα υπονομευτικό. Πάρτε για παράδειγμα τις διαφημίσεις των ινστιτούτων αδυνατίσματος: εκείνες οι παράλληλες εικόνες «πριν» και «μετά», τι αιματηρές προσπάθειες, πόσα σκοτεινά δράματα κρύβουν εκείνα τα χαμογελαστά πρόσωπα ύστερα από τη μαγική μεταμόρφωση μιας αποκρουστικής γυναίκας σε συλφίδα. ΄H, αν προτιμάτε, δείτε τις νοερές εικόνες από φιλικά πρόσωπα που όλοι κουβαλάμε μέσα μας, αν και έχουμε καιρό να ειδωθούμε, και αναπάντεχα η τύχη μας φέρνει αντικριστά και τότε γίνεται μια άγρια, ανελέητη σύγκριση της μνήμης με το παρόν.

Χρονικές γέφυρες

Αυτές οι συναντήσεις, ύστερα από τη βίαιη συρρίκνωση του χρόνου, προκαλούν το δέος, ανοίγουν πληγές. Αλλά αυτό άραγε συμβαίνει μόνο ανάμεσα στους ανθρώπους; Ως τώρα τέτοιες ανάλογες χρονικές γέφυρες έχουν συχνά εφαρμοστεί σε τοπία, για να αποδείξουν τις αλόγιστες καταστροφές του ανθρώπου – ο προηγούμενος αιώνας μάς τροφοδότησε με άφθονο τέτοιο υλικό. Ομως, σε πόλεις; Μπορούμε άραγε να κάνουμε το ίδιο με τις πόλεις, να τις φανταστούμε σαν γυναικείες φιγούρες, που παλεύουν ενάντια στη φθορά του χρόνου, αλλού να κερδίζουν (σε ωριμότητα) και αλλού να χάνουν (σε φρεσκάδα); Είναι νόμιμο να τις αντιμετωπίζει κανείς σαν ζωντανούς οργανισμούς, που εκτελούν κάποιο βιολογικό κύκλο (ή περισσότερους από έναν τέτοιους κύκλους), καθώς τρέχουν μέσα στον χρόνο;

Η πόλη-άνθρωπος, ειδικότερα η πόλη-γυναίκα (για να θυμηθούμε την τυπική προσωποποίηση πόλεων που έκαναν στην ελληνιστική περίοδο), ίσως να αποδειχτεί πιο ικανοποιητικό μοντέλο από πολλά δήθεν «επιστημονικά» που σερβίρονται άφθονα στις μέρες μας. Τουλάχιστον έτσι εκφράζει πιο παραστατικά το ανθρώπινο περιεχόμενό της, τους κατοίκους της, που της προσδίδουν ουσιαστικό νόημα.

Προσεγμένη έκδοση

Αν λοιπόν δεχτούμε μια τέτοια εικόνα, τότε μπορούμε να απολαύσουμε το υλικό αυτής της προσεγμένης έκδοσης για την Αθήνα (προσεκτική επιλογή θεμάτων, άρτιος σχολιασμός, ευρηματικό σενάριο για την κατάταξη της ύλης) με ελαφρά διαφορετικό μάτι. Οχι βέβαια με το μίζερο μάτι εκείνου που ψάχνει χαιρέκακα τα σημάδια του χρόνου πάνω στο αγαπημένο πρόσωπο, τις χαρακιές, τα ίχνη από τραύματα, αλλά εκείνον που με χαρά αναγνωρίζει, πίσω από όλα αυτά τα μοιραία συμπτώματα, τα αυθεντικά στοιχεία της ακατάλυτης προσωπικότητας. Επιτέλους, την πόλη να λάμπει ξαναγεννημένη, εξωραϊσμένη από την επίγνωση του χρόνου που μεσολάβησε. Σαν μια γυναίκα που με τόση αγαλλίαση συναντάμε στον δρόμο και μας ξυπνά όλα εκείνα τα θαμμένα συναισθήματα, τις πυκνές αναμνήσεις. Με τη σοφή επίγνωση πως καθώς όλα τρέχουν αδιάκοπα και αλλάζουν, υπάρχουν εκείνα που διατηρούν μυστηριακά τον αυθεντικό τους πυρήνα. Και κάτι παραπάνω: ότι αυτός ο πυρήνας ήταν έτσι και αλλιώς η ουσία που εξ αρχής μάς είχε τραβήξει την προσοχή, εκείνο το άφθαρτο που αξίζει κανείς να διατηρήσει.

Η Αθήνα της μνήμης, η Αθήνα του χαοτικού παρόντος. Πέρα από τις ανούσιες φλυαρίες και τις πομπώδεις σαπουνόφουσκες για το 2004 (η σημερινή ακαταστασία της πόλης δυσκόλεψε σοβαρά τη σύγχρονη φωτογράφηση), η Αθήνα μάς πλησιάζει χαμογελαστή μέσα από αυτά τα «παράλληλα» πορτρέτα της, τόσο οικεία, τόσο αγαπητή – αλλά συνάμα και παράδοξα απόμακρη. Η τυποποιημένη της εικόνα, εκείνη που προβάλλεται στις οθόνες μέσα μας και των ΜΜΕ, είναι διαφορετική. Εχουμε όλοι αγριευτεί από τις βάρβαρες εκείνες εικόνες της: το κυκλοφοριακό άγος, τις αναπάντεχες εγκληματικές εκρήξεις, τις ανήσυχες νύχτες της, το φωτοστέφανο του (διαπλεκόμενου) νέφους της. Ομως εδώ, χωρίς ίχνη από μακιγιάρισμα, η πόλη κρατιέται. Μας προκαλεί να τη δούμε και έτσι.

Ας γίνει αυτό μάθημα στους λογής-λογής γλοιώδεις νοσταλγούς μιας πλατωνικής Αθήνας που δεν υπήρξε ποτέ άλλωστε. Ωστε τουλάχιστον να πάψουν να οιμώζουν λέγοντας ξανά και ξανά το ίδιο τροπάρι, τόσο βαρετό αλήθεια, που μόνοι τους το ακούν. Πόσο αδικούν, αλήθεια, μια τέτοια γυναίκα. Πόσο μακριά στέκουν, ανέραστοι, από τη μαγεία των άπειρων ελαττωμάτων της, εκείνων που την κάνουν τόσο θερμά ανθρώπινη.

Επιφανειακές αλλαγές

Το χαμηλών τόνων αυτό βιβλίο, με τη φαινομενικά απλή παράθεση των αντικριστών «πορτρέτων» της πόλης, πετυχαίνει να δείξει ακριβώς αυτό, την Αθήνα ως σταθερή παρουσία. Και αυτό δεν είναι διόλου λίγο. Εχουμε μεγάλη ανάγκη από τέτοιες μαρτυρίες, από μια τέτοια ψύχραιμη ματιά, απροσχημάτιστη. Γιατί είναι εύκολο να παρασυρθείς από τη σκόνη που σηκώνουν τα λογής-λογής «έργα» ή από τον συνεχή βομβαρδισμό με εκσυγχρονιστικά οράματα και να απατηθείς πως κάτι πράγματι αλλάζει. Ναι, αλλάζει, αλλά μόνο στη φλούδα, επιφανειακά. Μια κίνηση μόνο χρειάζεται, να διώξει από το πρόσωπο το πέπλο του εξωραϊσμού, και η Αθήνα αποκαλύπτεται «αιώνια» μέσα από τις άπειρες μεταμορφώσεις της. Πάντα μοντέρνα.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή