«Και αποφάσισα να σιωπήσω» είναι ο τίτλος ενός από τα πιο ενδιαφέροντα έργα που παρουσιάστηκαν πριν από μερικές εβδομάδες στην Art Cologne, στη μεγαλύτερη διεθνή έκθεση γκαλερί στον κόσμο, που διοργανώνεται κάθε χρόνο στην Κολωνία.
Η σιωπή του Απόστολου Παλαβράκη ήταν η απάντηση – αφιέρωμα στον Γάλλο συγγραφέα Μαρσέλ Προυστ. «Αν το έργο μιας μεγαλοφυΐας δύσκολα προκαλεί αμέσως το θαυμασμό, είναι γιατί αυτός που το’ γραψε ξεφεύγει από το συνηθισμένο μέτρο, είναι γιατί λίγοι του μοιάζουν. Μόνο το ίδιο του το έργο, γονιμοποιώντας τα λιγοστά πνεύματα που είναι σε θέση να το καταλάβουν, θα τα κάνει να απλωθούν, να πολλαπλασιαστούν».
Ενα απόσπασμα από το «Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο» για το ακατάληπτο του έργου τέχνης, αλλά και για τη μόνη δίοδο του καλλιτέχνη να λυτρωθεί από τα πάθη του μέσα από το έργο του. Επί δεκαπέντε ολόκληρες ώρες ο Παλαβράκης αντέγραφε υπομονετικά σελίδες από τον Προυστ σ’ έναν από τους τοίχους του περιπτέρου της ιταλογερμανικής ένωσης καλλιτεχνών Lo Spirito del Lago όπου εξέθετε.
Μέσα σε κομμάτια από τζάμια και καθρέφτες ανάμεσα σε μαύρους πίνακες, τοποθετημένους προσεκτικά ο ένας πίσω από τον άλλο, καθρεφτιζόταν στον απέναντι τοίχο, η δυσανάγνωστη πλέον από την πυκνότητα γραφή. Στο κέντρο του δωματίου ένα μαύρο τραπέζι σπασμένο στα δύο ακουμπάει πάνω σε δύο ξύλινες γραμμένες πλάκες ενώ ένα ζεστό φως πίσω από το τραπέζι διαχέεται στο χώρο. Λίγο πιο εκεί ένα απορημένο ψάρι μέσα σε μια γυάλα αναρωτιέται τι να σημαίνουν άραγε όλα αυτά και σιωπά αναγκαστικά.
Πολυεπίπεδο έργο
Το έργο του Παλαβράκη είναι πολυεπίπεδο. Τα χρώματα της γης, το βαθύ κόκκινο που μοιάζει με στεγνωμένο αίμα και το μαύρο κυριαρχούν. Πίνακες κυρίως μεγάλων διαστάσεων, δουλεμένοι με λάδια σε αλλεπάληλες στρώσεις, περικλείουν μια διαρκή, μια αέναη αναζήτηση. Οι αφηρημένες μορφές, οι άπιαστες εικόνες επιβάλλονται με τη ρώμη τους. Οι αποφασιστικές μαύρες λωρίδες οριοθετούν το χώρο και οργανώνουν το χάος. Εξαναγκάζουν το έργο να συμπτυχθεί ή επιτρέπουν την ανάπτυξή του.
Η επαναλαμβανόμενη χρήση της γραφής, οι λέξεις, η γλώσσα προσπαθούν να βάλουν κι αυτές μια τάξη με τη σειρά τους στα χρώματα που ρέουν, τρέχουν και χάνονται το ένα μέσα στο άλλο. Τα κείμενα μεταλλάσσονται, κάποιες φορές γράφονται αντίστροφα και ανατρέπονται. Αποσπώνται από το έργο και χάνουν την αρχική τους σημασία. Η λογοτεχνία, η ποίηση, φιλοσοφικά αλλά και θρησκευτικά κείμενα αποτελούν σταθερές αναφορές του καλλιτέχνη και βρίσκονται σε μια διαρκή διαλεκτική σχέση με το έργο του.
Σε αναζήτηση τόπων ιδανικών
«Τα άπειρα πεδία. Κύθηρα, σουίτα» και «Κύθηρα, porta magna» είναι ένας από τους πιο ενδιαφέροντες κύκλους έργων που ζωγραφίστηκαν ανάμεσα στο 1997 και 1998. Μια αναζήτηση τόπων ιδανικών και μιας πραγματικότητας ανέφικτης που κάποιες φορές κατακτάται μέσα από τη διάρκεια της στιγμής.
Τα έργα του Παλαβράκη αποπνέουν μια ποιητικότητα αλλά και έναν ορθολογισμό. Αυτό δεν αναδεικνύεται μόνο μέσα από το ζωγραφικό του έργο αλλά και μέσα από τις εγκαταστάσεις του. Οταν πριν από είκοσι δύο χρόνια έφυγε από την Ελλάδα, αφήνοντας πίσω του εκτός από το ωραίο κλίμα και τον ήλιο και έναν γενναίο συντηρητισμό στο χώρο των εικαστικών, ήρθε για πρώτη φορά σε επαφή με το έργο του Γιόζεφ Μπόις, του σημαντικότερου αλλά και πιο αμφιλεγόμενου μεταπολεμικού Γερμανού καλλιτέχνη. «Στο έργο του Μπόις αυτό που με συγκίνησε ήταν η απόλυτη γνώση και η ψυχική επαφή που είχε με τα υλικά που χρησιμοποιούσε. Και όπως συχνά συμβαίνει στην τέχνη ανακαλύπτεις με το πέρασμα του χρόνου έναν «κοινό τόπο» με το έργο άλλων καλλιτεχνών απέναντι στο οποίο όμως πρέπει να αντιπαραθέσεις το προσωπικό σου βλέμμα και το είναι σου» μας είπε ο καλλιτέχνης σε μια πρόσφατη συζήτηση.
Το κίνημα της arte povera, ένα κίνημα που αναπτύχθηκε κυρίως στην Ιταλία τη δεκαετία του ’60 και που οι εκπρόσωποί του χρησιμοποιούσαν φθηνά υλικά της καθημερινότητας, όπως λαμαρίνες, πέτρες, κάρβουνο ως βάση, είναι σίγουρα ένας «κοινός τόπος» συνάντησης με άλλους καλλιτέχνες όπως αυτό διαφαίνεται μέσα από ένα τμήμα των κατασκευών του Παλαβράκη. Η ζωγραφική περνάει στις τρεις διαστάσεις.
Το χώμα, το νερό, το αλάτι, το φως, το σίδερο, υλικά αρχέγονα είναι η βάση για την τριλογία «η σιωπή» που φιλοτεχνεί ο Παλαβράκης το 1994. Το λυπημένο πρόσωπο της Παναγίας από την Αποκαθήλωση, το «άλφα» και το «ωμέγα», η αρχή και το τέλος του ελληνικού αλφαβήτου, το μισό ένος τραπεζιού που πάνω του στηρίζεται μια καρέκλα συνυπάρχουν αυστηρά τοποθετημένα, ενώ από την άκρη ορισμένων μαύρων πινάκων ξεπροβάλλουν σωλήνες με νέον που εκπέμπουν ένα εκτυφλωτικό φως. Το σκοτάδι και η ζωή συνυπάρχουν, όπως το τέλος και η αρχή. Η σειρά παρουσιάστηκε στην εκκλησία Heillig Kreuz, στο μουσείο Οstwall στο Ντόρντμουντ και στο μουσείο Wilhelm-Hack στο Λούντφιχσχαφεν.
Ταινία μικρού μήκους
Η αναμονή, η απελπισία, η κάθαρση, είναι το θέμα της μικρού μήκους ταινίας που προβλήθηκε στην εγκατάσταση με τίτλο «Οι πειρασμοί του Αγίου Αντωνίου». Το έργο παρουσιάστηκε το περασμένο καλοκαίρι στη βόρεια Ιταλία στο Lago Maggiore στην ένωση καλλιτεχνών Lo spirito del Lago. Μια καρέκλα, ένα τραπέζι και μια σκάλα βρίσκονται στον αέρα. Ανάμεσά τους έχουν τοποθετηθεί και πάλι τζάμια πυκνογραμμένα, με μια γραφή δυσανάγνωστη που χάνεται. Από οθόνες τηλεόρασης που έχουν τοποθετηθεί σε διάφορες γωνιές του δωματίου προβάλλεται το φιλμ και το όμορφο πρόσωπο του ερασιτέχνη πρωταγωνιστή κερδίζει την προσοχή. Στην αρχή περιμένει, καπνίζοντας ένα τσιγάρο και μεταφέροντας μια ατμόσφαιρα από φιλμ νουάρ ενώ στη συνέχεια τρέχει σαν μανιασμένος για να αναζητήσει στο τέλος τη λύτρωση και την κάθαρση μέσα στο νερό.
Ο Παλαβράκης δεν αναζητά τον εύκολο εντυπωσιασμό και είναι απαλλαγμένος από το άγχος της πρωτοπορίας. Ομως όλο του το έργο προδίδει μια βαθύτατη υπαρξιακή αγωνία της οποίας η μετατροπή σε καλλιτεχνικό έργο συγκινεί με την αμεσότητά της.
Πολύπλευρος καλλιτέχνης
Ο Απόστολος Παλαβράκης είναι ένας πολύπλευρος καλλιτέχνης. Ασχολείται με την ίδια ευκολία, ευρηματικότητα και ευαισθησία με τη ζωγραφική, τις εγκαταστάσεις και το βίντεο. Γεννήθηκε στα Τρίκαλα και εδώ και 22 χρόνια ζει και εργάζεται στη Γερμανία. Σπούδασε μουσική στην Αθήνα και αργότερα αρχιτεκτονική στο Ντόρντμουντ, ενώ για τρία χρόνια δίδαξε στην Ανώτατη Σχολή Desigτης ίδιας πόλης. Η επιτυχία και η αναγνώριση του έργου του ήρθαν νωρίς. Στην Art Cologne συμμετέχει κάθε χρόνο από το 1993, ενώ στη διεθνή έκθεση ARCO της Ισπανίας, όπου τον επόμενο χρόνο τιμώμενη χώρα είναι η Ελλάδα, συμμετέχει από το 1995. Ο Παλαβράκης θα εκπροσωπήσει στη Μαδρίτη την γκαλερί του StephaRopke ως ο μοναδικός καλλιτέχνης.