Ποιος είπε ότι η πολιτική δεν «πουλάει»; Τις τελευταίες μέρες είδαμε τα ριάλιτι και τις γκλαμουριές στα κανάλια να παραδίδουν τη σκυτάλη του ξεκατινιάσματος στην πολιτική? μάλλον, στην πολιτική ως ριάλιτι σόου. Η κάμερα καταγράφει ωμές τις κινήσεις του διαδόχου, ζουμάρει στο αλαλάζον πλήθος, δείχνει το σπορ ρολόι χειρός, το χαμόγελο, τις αγκαλιές, φτιάχνει «κλίμα». Ο ρεπόρτερ του καναλιού, λαχανιασμένος, περιγράφει καταλεπτώς την ασημαντότητα σε έκτακτα δελτία. Τα πάνελ και τα παράθυρα φιλοξενούν εντεταλμένους, βαποράκια, μούρες.
Το πλήθος αλλάζει συνήθειες θέασης: το «Καλημέρα ζωή» και το «Γκαλά» ποικίλλονται με έκτακτα δελτία ασημαντοτήτων, η μεξικάνικη σαπουνόπερα διανθίζεται με χειροκροτητές και ξεροσταλιασμένους ρεπόρτερ, το τζακ ποτ του Τζόκερ συμφύρεται με τις Προγραμματικές Θέσεις, όλα σμίγουν και συνθέτουν ένα νέο σόου, ένα αφήγημα σε διαρκή ροή: ηθοποιοί, ρεπόρτερ, πολιτικοί και διαφημίσεις, μαζί. Η οικιακή ζωή έσμιξε με το ριάλιτι, κι ύστερα το ριάλιτι έσμιξε με την πολιτική, κι όλα μαζί έγιναν virtual reality, διαρκές, ακατάσχετο, πιο πραγματικό από την πραγματικότητα.
Το καινοφανές αφήγημα «πολιτική-ριάλιτι-σαπουνόπερα» περιέχει τις νέες αλήθειες μας. Οταν ο Δήμος και η Βουλή μετατοπίζονται στα τηλεπαράθυρα, όταν οι πικραμένοι και οι σαλοί εμπιστεύονται την εκτόνωση και τον διασυρμό τους στα χέρια της Αννίτας Πάνια, όταν το κουτί ανάβει από όρθρου βαθέος σε κάθε νοικοκυριό, τότε πολύ φυσικά, αναμενόμενα, ο πολιτικός βίος έρχεται στα μέτρα του τηλεοπτικού βίου. Γίνονται ένα. Και ο ενιαίος τηλεπολιτικός βίος χειραγωγείται ευκολότερα, μαζικά, απ’ όσους ελέγχουν τη μιντιοροή. Οι προϋποθέσεις χειραγώγησης, βέβαια, έχουν δημιουργηθεί προ πολλού: αφ’ ότου ο λαός, ομογενοποιημένος και ίδιος, μεταλλάχθηκε σε τηλεοπτικό κοινό. (Δεν είναι αξιολογική κρίση, είναι διαπίστωση.) H γλώσσα και ο πολιτισμός της τηλεόρασης φωλιάζουν σε κάθε νοικοκυριό? σε πόσα απ’ αυτά τα νοικοκυριά μπαίνει εφημερίδα καθημερινά ή έστω μία φορά την εβδομάδα; Σε πόσα νοικοκυριά μπαίνουν τακτικά βιβλία, δίσκοι, άλλα μέσα πολιτισμού και ενημέρωσης; H τηλεόραση, λοιπόν, είναι το παρόν μας.
Αυτό το παρόν ξεχειλίζει τώρα πολιτική. Νέα πολιτική. Δεν είναι η πολιτική της πρώιμης μεταπολίτευσης, με τα πηγαδάκια, τα αριστερά και δεξιά καφενεία, τις μαζικές συγκεντρώσεις. Δεν είναι η πολιτική του ’80 – ’90, με τις νάιλον σημαίες, τον λαϊκισμό, τον ελληνοκεντρισμό, τη μορφή του χαρισματικού ηγέτη. H νέα πολιτική συνίσταται από υπερεπικοινωνιακότητα, πόλεμο εικόνων, βαριά χρήση ονομάτων και παραδηλώσεων, χρήση δημοσκοπήσεων για κατασκευή κλίματος και βέβαια, χειραγώγηση του τηλεοπτικού πλήθους, που λίγα χρόνια πριν ονομαζόταν λαός. (Σήμερα οι πολιτικοί δεν λένε καν τη βαριά λέξη «λαός»? προτιμούν την «κοινωνία», πιο ουδέτερη, επιστημονική, φέρουσα λιγότερα ιστορικά φορτία και συγκρούσεις.) Το ενιαίο, διαρκούς ροής αφήγημα «σόου-πολιτική-δραματοποιημένες ειδήσεις-ριάλιτι» γεμίζει κάθε κενό του βίου, γίνεται ζωή. Σε μεγάλο βαθμό, η ζωή μας είναι ένα αφήγημα με παγιωμένες δομές, ετεροκαθοριζόμενο, με ολίγες αποκλίσεις και χρωματισμούς? ένα αφήγημα που το βλέπουμε αντί να το ζούμε. Ενα αφήγημα που μας λέει, αντί να το λέμε? που μας δείχνει σαν ρόλους, σαν φιγούρες, σαν καρικατούρες, έτσι ομαδοποιημένους και ενιαίους? που μας δείχνει την πραγματικότητα σαν κακόγουστο docudrama: φύρδην μίγδην Νάσιοναλ Τζιογκράφικ, κροκοδείλους, Μητσικώστα, χαμόγελα Παπαντωνίου αλά Πίτερ Σέλερς, Γιωργάκη στο Κάλεντζι, ταινίες της οκάς, χαρτορίχτρες, πάνελ και παράθυρα.
Η ζωή κυλάει απ’ το πρωί σαν μυθοπλασία αρτυμένη με ριάλιτι… Πώς θα μπορούσε η πολιτική να είναι αλλιώς;
Και τι θα μπορούσε να προσδοκά το πλήθος, το κοινό, ο λαός, από το καινοφανές πολιτικό αφήγημα; Με άλλα λόγια, τι προσδοκά ότι θα αλλάξει στη ζωή του μετά τις εκλογές; Δεν ξέρω? αυτό το θεμελιώδες δεν περιέχεται στις δημοσκοπήσεις και στα έκτακτα δελτία… Οι πολιτικοί τάζουν, λένε ή δεν λένε. O λαός αφουγκράζεται, μετράει? οικονομεί τα του βίου του, επιπλέει όπως όπως στα θολά νερά των καναλιών. Για λίγο. Υστερα η ζωή -η πραγματική και όχι η ριάλιτι- τον ρουφάει στη σφαίρα της ανάγκης? έχει παιδιά, φροντιστήρια, ενοίκια, νευρώσεις, μικροκαταθλίψεις, τους καημούς της ανθρώπινης σάρκας… Ακόμη και εντός του χαοτικού νέου αφηγήματος, κρατάει βαθμούς ελευθερίας, οικονομεί τον βίο. Δεν αστοχεί.