Κάθε χρόνο τα ίδια και τα ίδια; H μακρά περίοδος των κινηματογραφικών βραβείων μονοπωλεί ετησίως την καλλιτεχνική επικαιρότητα από τον Δεκέμβριο μέχρι τον Μάρτιο και εκεί που νομίζεις ότι το κοινό έχει βαρεθεί να ασχολείται με τα βραβεία των υπερπαραγωγών, τους ηθοποιούς που τιμώνται και ποιος θα παρουσιάσει την απονομή των Οσκαρ, πάντα κάτι συμβαίνει και ανακινείται το ενδιαφέρον. Δεν χρειάζεται απαραίτητα να υπάρχει κάποιο ξεχωριστό γεγονός που να προκαλεί εκπλήξεις ή ανατροπές. H δυναμική της κολοσσιαίας κινηματογραφικής βιομηχανίας φαίνεται ότι λειτουργεί από μόνη της, χωρίς να χρειάζεται άλλα βοηθήματα. Στη φετινή περίοδο, όπου έγινε μεγαλύτερο θέμα πώς οι ψηφοφόροι των βραβείων θα δουν τις ταινίες (εξαιτίας της απαγόρευσης των βιντεοκασετών και DVD) παρά οι ίδιες οι ταινίες, η βιομηχανία χρειάζεται μια τονωτική ένεση, προωθώντας το πιο λαμπερό της κατόρθωμα. Δεν αποτελεί έκπληξη, λοιπόν, που το τρίτο μέρος του «Αρχοντα των Δαχτυλιδιών», η «Επιστροφή του βασιλιά», κερδίζει όλο και περισσότερα βραβεία από ενώσεις κριτικών, κοινού και κινηματογραφικούς οργανισμούς και είναι το μεγάλο φαβορί για το Οσκαρ καλύτερης ταινίας. H ψήφος – μονοκούκκι προς τον «Αρχοντα» είναι πάντως άδικη για την ίδια την κινηματογραφική βιομηχανία, καθώς το 2003 υπήρξε μια χρονιά με πολλές καλές ταινίες, έστω κι αν δεν βρήκαν όλες την ίδια ανταπόκριση στο κοινό.
Οσο πλησιάζει η περίοδος προς τα Οσκαρ, το αποκορύφωμα της περιόδου των κινηματογραφικών βραβείων, τόσες περισσότερες σελίδες γράφονται με προγνωστικά, προβλέψεις, αναλύσεις για το ποιος θα κερδίσει. Ουσιαστικά, τα βραβεία μπορεί να μη σημαίνουν κάτι ιδιαίτερο, εκτός από έναν αυτοέπαινο των μεγαλύτερων κεφαλαίων του κινηματογράφου. Κάθε χρόνο όμως αυτοανακαλύπτονται και ανανεώνονται για να τραβούν την προσοχή, έστω και μέσα από εξωτερικούς παράγοντες. Την περασμένη χρονιά, η επικαιρότητα γύρω από τα κινηματογραφικά βραβεία ασχολήθηκε κυρίως με τις αντιδράσεις -ή την υποστήριξη- των σταρ για τον πόλεμο στο Ιράκ, το ποιος πήγε ή αρνήθηκε να παρευρεθεί, ποιος αντέδρασε ή επέλεξε να σιωπήσει.
Οι φετινές τάσεις
Οι δύο κινηματογραφικές τάσεις εκείνης της χρονιάς, δηλαδή η θριαμβευτική επιστροφή του μιούζικαλ με το «Σικάγο» και το βάρος που δόθηκε σε ταινίες με σημαντικούς γυναικείους ρόλους, πέρασαν σε δεύτερη μοίρα. Φέτος, που διεθνώς δεν υπάρχει πια πολιτικός λόγος για τόσο μεγάλη αναταραχή και το ενδιαφέρον εστιάζεται αποκλειστικά στις ταινίες, οι τάσεις που προκύπτουν είναι κυρίως τρεις ή και μόνο μία: Θα κερδίσει ή όχι το Οσκαρ καλύτερης ταινίας η «Επιστροφή του βασιλιά»; H εντυπωσιακή τριλογία του Πίτερ Τζάκσον φτάνοντας στο τέλος της -αν και με αρκετές επιφυλάξεις από την πλευρά των κριτικών- φαίνεται να κερδίζει το πλεονέκτημα της «συνολικής» εντύπωσης. Ισως δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος για το Χόλιγουντ να αυτοπροβληθεί, τιμώντας ένα υπερφιλόδοξο σχέδιο, κατά γενική ομολογία αρκετά επιτυχημένο καλλιτεχνικά, που θριάμβευσε στα ταμεία. Στις 27 Ιανουαρίου, που θα ανακοινωθούν οι υποψηφιότητες για τα Οσκαρ, από τον αριθμό που θα συγκεντρώσει η ταινία του Τζάκσον, θα φανεί πιο καθαρά και η τάση.
Το ερώτημα σχετικά με την επικράτηση του «Αρχοντα» στα Οσκαρ (όπως διαφαίνεται από τις έως τώρα βραβεύσεις) έχει περιορίσει το ενδιαφέρον για τις δύο βασικές καλλιτεχνικές τάσεις της χρονιάς: από τη μία, τη στροφή προς τις δραματικές ταινίες, όπως το «Σκοτεινό ποτάμι» του Κλιντ Ιστγουντ, το «Χαμένοι στη μετάφραση» της Σοφία Κόπολα (που παραδόξως στις Χρυσές Σφαίρες είναι υποψήφιο ως κωμωδία) και το «Παγερό βουνό» του Αντονι Μινγκέλα (με Κίντμαν, Λο, Ζελβέγκερ) και το βάρος που δόθηκε στις «σοβαρές» δραματικές περιπέτειες, σαν το «Master and Commander: Στα πέρατα του κόσμου» και τον «Τελευταίο σαμουράι». Από την άλλη, τη συμπάθεια και τα αρκετά βραβεία, που έχουν κερδίσει μικρότερες παραγωγές, όπως το «Americasplendor», το «Χαμένοι στη μετάφραση» και το «IAmerica».
O μεγάλος αντίπαλος
Τις ήδη ισχυρές πιθανότητες της «Επιστροφής του βασιλιά», ενισχύει ο περιορισμός των πιθανοτήτων του βασικότερου αντιπάλου του. Οπως προέκυπτε μέχρι τώρα, το «Παγερό βουνό» του Αντονι Μινγκέλα, ένα «παραδοσιακό» οσκαρικό δράμα, ήταν ένα από τα μεγάλα φαβορί, καθώς προηγείται και στις υποψηφιότητες για τις Χρυσές Σφαίρες, διεκδικώντας οκτώ βραβεία. Στις υποψηφιότητες, ωστόσο, της Ενωσης Σκηνοθετών, ο Μινγκέλα δεν είναι καν υποψήφιος, γεγονός που μειώνει δραματικά τις προσδοκίες του.
Για έναν μήνα ακόμη -και με μια στάση την επόμενη Κυριακή για την απονομή των Χρυσών Σφαιρών- το παιχνίδι των πιθανοτήτων και των υποψηφιοτήτων για τον «καλύτερο» θα είναι ανοιχτό. Αν θελήσουμε, πάντως, να είμαστε απόλυτοι σε κάθε μέγεθος, η πιο επιτυχημένη ταινία της χρονιάς ήταν το «Ψάχνοντας τον Νέμο», που κέρδισε την καθολική αποδοχή κοινού και κριτικών. Το κινούμενο σχέδιο της Pixar και της Ντίσνεϊ είναι ίσως ο μοναδικός βέβαιος νικητής στην απονομή της 29ης Φεβρουαρίου.
Ανεξάρτητοι «Δαβίδ»
Κάθε κινηματογραφική χρονιά έχει τις ανεξάρτητες εκπλήξεις της, όμως φέτος, που οι μεγάλες παραγωγές σε γενικές γραμμές δεν απέδωσαν καλλιτεχνικά περισσότερα από τα αναμενόμενα, οι «μικροί» κερδίζουν τις εντυπώσεις από τους «μεγάλους». Κάνει σε κανέναν εντύπωση ότι ο «Αρχοντας των Δαχτυλιδιών» κερδίζει βραβεία; Μάλλον όχι. Οταν όμως τιμώνται με πολλαπλά βραβεία το «Χαμένοι στη μετάφραση», το «Americasplendor» (που δυστυχώς εδώ πέρασε σχετικά απαρατήρητο) ή το «IAmerica», το γεγονός έχει σημασία και αποδεικνύει ότι η ευρηματικότητα και το ενδιαφέρον δεν έχουν εξαντληθεί στους ανεξάρτητους δημιουργούς. Το «Χαμένοι στη μετάφραση», που έχει τιμηθεί σε πολλά φεστιβάλ, έχει ήδη κερδίσει βραβεία καλύτερης ταινίας, σκηνοθεσίας, σεναρίου ρόλων (για τον Μπιλ Μάρεϊ και τη Σκάρλετ Τζόχανσον) και ήδη διεκδικεί πέντε Χρυσές Σφαίρες. Το «Americasplendor», που ξεκίνησε την πορεία του από το Σάντανς και τις Κάννες, είναι η καλύτερη ταινία για τους κριτικούς του Λος Αντζελες, του Σιάτλ και της εθνικής ένωσης κριτικών της Αμερικής, ενώ αναμένεται να θριαμβεύσει στα βραβεία ανεξάρτητου πνεύματος, όπου είναι υποψήφιο σε πέντε κατηγορίες. Ποιος μιλάει για «μικρούς» και «αδύναμους»;
Μα, πού πήγαν οι γυναίκες;
Την περασμένη χρονιά, σε όλες τις κινηματογραφικές βραβεύσεις, κυριαρχούσαν τα ονόματα και τα πρόσωπα των γυναικών πρωταγωνιστριών. Αλλωστε και οι καλύτερες ταινίες της χρονιάς, ήταν «γυναικείες». Το «Σικάγο» και οι «Ωρες» ήταν ταινίες γεμάτες από ωραίους γυναικείους ρόλους. Αυτή τη χρονιά το φαινόμενο δεν επαναλαμβάνεται. Οι γυναίκες έχουν ξεμείνει από ρόλους και τα βραβεία από γυναίκες για να βραβεύσουν. Είναι ένας από τους λόγους, που εξηγούν την «ασφαλή» επιλογή πολλών ενώσεων να δώσουν το βραβείο α΄ γυναικείου ρόλου στη Σαρλίζ Θέρον για το «Monster». Ασφαλής επιλογή, επειδή η όμορφη Θέρον «κακοποίησε» την εικόνα της, «χάλασε» το δέρμα της και πήρε πολλά κιλά, ώστε να υποδυθεί τη σίριαλ κίλερ Αϊλίν Κάρολ Γουόρνος. H Ακαδημία αγαπά τις μεταμορφώσεις, έτσι η Θέρον προβάλλει ως φαβορί για το Οσκαρ α΄ ρόλου. Για τον β΄ γυναικείο ρόλο, ανάμεσα στα φαβορί είναι ακόμη μία «μεταμορφωμένη» ηθοποιός: H Ρενέ Ζελβέγκερ, που στο «Παγερό βουνό» παίζει την αγριωπή βουνήσια Ρούμπι, η οποία έρχεται σε κόντρα με την αβρή ομορφιά της Νικόλ Κίντμαν. Ενας παραπάνω λόγος για να της δοθεί το Οσκαρ είναι η συσσωρευμένη αναγνώριση από την περσινή -αβράβευτη- ερμηνεία της στο «Σικάγο».