Κων. Δ. Τζαμιώτης
Βαθύ πηγάδι
Εκδ. Ινδικτος
Ο Κ. Δ. Τζαμιώτης επέλεξε να εισέλθει στον χώρο της λογοτεχνίας, προ διετίας, με μια νουβέλα, τη «Συνάντηση» – και θα είχε ίσως νόημα να σημειώσουμε την επιστροφή πρωτοεμφανιζόμενων συγγραφέων στη νουβέλα, αφού το 2002 είχαμε και το «Μακάο» της Λ. Κονομάρα. Με εμφανέστατες τις επιρροές του, από τον Σάντορ Μάραϊ λόγου χάριν, το κείμενο κρατούσε ζωντανή μια ιστορία χωρίς να βασίζεται στη δράση και οργάνωνε πρωτότυπα τη φράση του – η οποία, σε αντίθεση με τον κοφτό, ασθματικό λόγο πολλών νέων συγγραφέων, ήταν συχνά βραδύτατη στην εκδίπλωσή της. Στο δεύτερο αφήγημά του, ο συγγραφέας παραμένει στο πεδίο της ψυχολογικής ανάλυσης, φιλτράροντας τη δράση μέσα από το βλέμμα και τις σκέψεις του ήρωα αφενός: ενός απλού ανθρώπου, που ενδύεται διαδοχικά διαφορετικούς κοινωνικούς ρόλους, μπαινοβγαίνοντας στη φυλακή? και του παντεπόπτη αφηγητή αφετέρου, που κλείνει το μάτι στον αναγνώστη.
«Ορθιος» στη φυλακή
Ο Γιώργος Μάρας προσπαθεί να κατανοήσει τις κινήσεις και τις επιλογές του, να τις αιτιολογήσει και να καταλάβει μια θέση στον κόσμο και τον εκάστοτε μικρόκοσμο στον οποίο ανήκει. Αυτές οι δύο έννοιες, του ρόλου και της θέσης, λειτουργούν ως περιστρεφόμενοι άξονες που ενοποιούν χωροχρονικά τις τρεις φάσεις του κειμένου και αποκαθιστούν το πρωθύστερο σχήμα του. Αρχικά, βρίσκεται στη φυλακή και, μικρός το δέμας, οφείλει να αυτοπροστατευτεί. Για να κατακτήσει και να διατηρήσει τη θέση του οφείλει να σταθεί «όρθιος» στον καβγά, που θα τον επιβάλλει στους συγκρατουμένους του. Ξυλοκοπά μέχρι θανάτου τον αντίπαλό του και κερδίζει τον σεβασμό και μια θέση στη βιβλιοθήκη, όπου θα βρει πεδίο ανάπτυξης η έφεσή του για την ανάλυση και τον στοχασμό. Βγαίνοντας από τη φυλακή, θα υποστεί δύο ήττες: μία σωματική, όταν θα φάει ξύλο ως πορτιέρης, και μία ηθική, όταν θα απομυθοποιήσει τον καθηγητή που θαύμαζε στη φυλακή – και ο οποίος είχε χαρίσει, όπως αποδεικνύεται, στη βιβλιοθήκη τα βιβλία που είχε για πέταμα. Εχοντας επενδύσει ποικιλοτρόπως στα βιβλία αυτά και έχοντας συγγράψει και ο ίδιος ένα βιβλίο, ο Μάρας θα δολοφονήσει τον καθηγητή και θα βρεθεί και πάλι στη φυλακή.
Το παιχνίδι παίζεται στο ίδιο το μυαλό του Μάρα, αλλά και μέσα στο ίδιο το κείμενο, που αρνείται να παγιωθεί. Ο αργόσυρτος ρυθμός της περισυλλογής και της συστηματικής ανάλυσης των γεγονότων, βάσει της οποίας δρα ο ήρωας, μεταφέρεται στις φράσεις, που τροποποιούνται εντούτοις δυναμικά στις περιγραφές και τους διαλόγους. Ο Τζαμιώτης κινείται με άνεση σ’ αυτό το παιχνίδι ρόλων, υπογραμμίζοντας τους κανόνες και τον τεχνημένο χαρακτήρα του, εξαιτίας του οποίου ο Μάρας μοιάζει παγιδευμένος σε ένα λαβύρινθο επιλογών με προκαθορισμένες συνέπειες. Στα όρια της ελευθερίας και του προκαθορισμού, ο ήρωάς του ζει μια διπλή ζωή, που θα μπορούσε κάλλιστα να είναι άλλη. Οπως ακριβώς και το ίδιο το κείμενο.
Χωρίς χρώμα
Το αφήγημα του Τζαμιώτη παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον: στήνει χαρακτήρες, θέτει ερωτήματα με κοινωνικές και φιλοσοφικές προεκτάσεις και τα διαχειρίζεται με τεχνικές στην κόψη του μεταμοντερνισμού, διευρύνοντας τις προοπτικές τους, δουλεύει τη γλώσσα και τη φράση του με σύστημα και δημιουργεί ύφος. Το κείμενό του εντούτοις θα χρειαζόταν λίγο χρώμα, που θα λειτουργούσε καθοδηγητικά προς τον αναγνώστη. Η συμπαράθεση των συνιστωσών καταλήγει μέχρις ενός σημείου να εξουδετερώνει την έντασή τους και η πολλαπλή του εστίαση ίσως αποπροσανατολίζει. Αλλά οι παρατηρήσεις αυτές δεν ακυρώνουν τη δουλειά πίσω από το έργο, η πρωτοτυπία του οποίου μάς επιτρέπει να ελπίζουμε τα καλύτερα στο μέλλον.